O Omran Daqneesh, 5 ετών από το Χαλέπι, υπό το κράτος του σοκ του βομβαρδισμού.
Η μεγαλύτερη ροή προσφύγων της νεώτερης ιστορίας μετά τον Β’ΠΠ συγκλονίζει την Ευρώπη και τον υπόλοιποι κόσμο. Ένα πολύ σημαντικό κομμάτι αυτού του προβλήματος είναι η εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων. Γιατί όμως είναι σημαντικό;
«Καλώ τους ηγέτες μας να βάλουν όσους πλήττονται περισσότερο – κορίτσια και αγόρια – στην καρδιά των ουσιαστικών δεσμεύσεων. Τα προσφυγόπουλα έχουν τη δυναμική για να βοηθήσουν να ξαναχτίσουμε ασφαλείς, ειρηνικές, ευημερούσες χώρες, αλλά δεν μπορούν να το κάνουν αυτό χωρίς εκπαίδευση.»-Mαλάλα Γιουσαφτζάι
Δεδομένα:
Σύνολο προσφύγων παγκοσμίως 21,3 εκατομμύρια. Μόνο από τη Συρία μόνο είναι 4,9 εκατομμύρια. Πάνω από τους μισούς είναι παιδιά κάτω των 18 ετών.
Χώρες υποδοχής: 39% Μέση Ανατολή και Β. Αφρική, 29% Αφρική, 14% Ασία +Ειρηνικός, 12% Αμερικές.
Κυριώτερες χώρες υποδοχής Τουρκία 2,5 M, Πακιστάν 1,6 Μ, Λίβανος 1,1 Μ, Ιράν 979,400, Αιθιοπία 736,100, Ιορδανία 664,100.
και η Ευρώπη των 739 εκατομμυρίων 6% = 1 278 000 περίπου
«Η συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων παγκοσμίως (86%) φιλοξενούνται σε αναπτυσσόμενες περιοχές, με άνω του 25% στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Άνω του 50% των παιδιών προσφύγων στον κόσμο εκτός σχολείου βρίσκονται σε μόλις 7 χώρες: Τσαντ, Λ.Δ.του Κονγκό, Αιθιοπία, Κένυα, Λίβανο, Πακιστάν και Τουρκία. Οι πρόσφυγες συχνά ζουν σε περιοχές όπου οι κυβερνήσεις έχουν ήδη αγωνίζονται να εκπαιδεύσουν δικά τους παιδιά. Οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν το πρόσθετο έργο της εξεύρεσης θέσεων σχολείο, εκπαιδευμένους δασκάλους και εκπαιδευτικό υλικό για δεκάδες ή ακόμη και εκατοντάδες χιλιάδες των νεοαφιχθέντων, οι οποίοι συχνά δεν μιλούν τη γλώσσα διδασκαλίας και έχουμε χάσει κατά μέσο όρο 3-4 χρόνια σχολικής εκπαίδευσης.» «Η μέση διάρκεια του χρόνου που ένας πρόσφυγας περνάει στην εξορία είναι περίπου 20 χρόνια. Είκοσι χρόνια είναι κάτι περισσότερο από μια ολόκληρη παιδική ηλικία, και αντιπροσωπεύει σημαντικό τμήμα του παραγωγικού χρόνου ενός ατόμου. Με δεδομένη αυτή την απογοητευτική εικόνα, είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε πέρα από τη βασική επιβίωση του πρόσφυγα. Οι πρόσφυγες έχουν δεξιότητες, ιδέες, ελπίδες, όνειρα. Αντιμετωπίζουν τεράστιους κινδύνους και προκλήσεις, αλλά – όπως είδαμε παραδειγματικά στις θαυμάσιες επιδόσεις της Ολυμπιακής Ομάδας Προσφύγων – είναι επίσης σκληροί, ανθεκτικοί και δημιουργικοί, με την ενέργεια και την ορμή να διαμορφώσουν τη δική τους μοίρα, αν τους δοθεί η ευκαιρία.» (Στοιχεία της UNHCR 2015 http://www.unhcr.org/figures-at-a-glance.html)
Η Yusra προσφυγοπούλα από τη Συρία, στους Ολυμπιακούς του Ρίο.
Στη χώρα μας οι πρόσφυγες έχουν φτάσει ήδη τους 60 000. Άρα σύμφωνα με τις παραπάνω εκτιμήσεις έχουμε αν όχι 30 οοο, οπωσδήποτε πολύ παραπάνω από τα καταγραμμένα από το Υπ.Παιδείας στα κέντρα υποδοχής 13100 προσφυγόπουλα (0-18 ετών)
Παραδοχές:
-Ανεξάρτητα από τη δική μας ή τη δική τους θέληση ένα μέρος των προσφύγων θα μείνει στη χώρα μας.
-Η Ελλάδα είναι χώρα δημογραφικά γηρασμένη. Σύμφωνα με την έκθεση της UNICEF (2014) το 2011 είχαμε σύνολο παιδιών 2 000 000 από τα οποία 640000 ήταν σε προσχολική και τα 619.543 + 629.758 σε σχολική ηλικία που σημαίνει μείωση από το 33% στο 17,5% τα τελευταία 40 χρόνια. Αυτό σε συνδιασμό και με την παρούσα ανεργία και το πρόσφατο brain drain δημιουργεί εκρηκτικό μείγμα για το κράτος προνοίας, αλλά και για τον γενικώτερο δυναμισμό της χώρας.
-Η παρουσία, μέσα στον γενικό πληθυσμό, κοινοτήτων με διαφορετική κουλτούρα, που από κάποιες απόψεις δύσκολα συμβαδίζει με τις αξίες και τους νόμους ενός δημοκρατικού κράτους, αποτελεί αληθινό πρόβλημα που δεν μπορεί να κουκουλώνεται.
‘Αρα τις λύσεις τις υπαγορεύει όχι μόνον ο ανθρωπισμός αλλά και το συμφέρον των κοινωνών υποδοχής που μόνο όφελος θα έχουν αν εντάξουν αποτελεσματικά τους πρόσφυγες μέσα σε κοινωνίες δημοκρατικών αρχών. Όφελος δημογραφικό αλλά και ασφάλειας, μεταξύ άλλων. Ένα αποφασιστικό μέσο είναι η όσο το δυνατόν πιο γρήγορη ένταξη των παιδιών σε σχολικές μονάδες.
Η κυβέρνηση (όπως δήλωσε και ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής – πρώην Παιδαγωγικού Ινστιτούτου) έχει κάποιο σχέδιο και συνεργάζεται με σχετικές ΜΚΟ που έχουν εμπειρία. Σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις προγραμματίζεται όχι η συμμετοχή παιδιών σχολικής ηλικίας σε τάξη χωρίς να γνωρίζουν τη γλώσσα, αλλά διδασκαλία χωριστά σε άλλες ώρες και με προσπάθεια να υπάρχουν και αραβόφωνοι δάσκαλοι. Προβλέπεται διδασκαλία ελληνικών, αγγλικών, γερμανικών, αριθμητικής και υπολογιστών. Όλα αυτά είναι απολύτως λογικά και επωφελή.
Ειδικότερα για τα προσφυγόπουλα προσχολικής ηλικίας θα δημιουργηθούν χώροι διδασκαλίας και απασχόλησης μέσα στους καταυλισμούς. Αυτό ακούγεται εκ πρώτης όψεως λογικό και πολλοί έσπευσαν να το ζητήσουν (μεταξύ άλλων και το ΠΟΤΑΜΙ). Ωστόσο είναι λάθος. Είναι απαραίτητη η αποτροπή της γκετοποίησης και η ταχύτατη έναρξη της κοινωνικοποίησης αυτών των παιδιών. Το επιχείρημα να μην τα πάρουν μακρυά από τους γονείς τους δεν είναι ισχυρό γιατί δεν έχουμε να κάνουμε ως επί το πλείστον με τεράστιους καταυλισμούς μακρυά από οικισμούς, όπως π.χ.στην Τουρκία. Επιπλέον, τα νήπια περισσότερο από κάθε άλλη ηλικία δεν έχουν το εμπόδιο της γλώσσας, τα παιδάκια επικοινωνούν μεταξύ τους εξωλεκτικά με μεγάλη εφευρετικότητα και παίζουν μια χαρά. Το ξέρω από προσωπική πείρα. Ο χωρισμός από την οικογένεια για κάποιες ώρες είναι παιδαγωγικά σωστός και απαραίτητος για την κοινωνικοποίηση, χώρια που συχνά τα παιδάκια στα σχολεία θα είναι και πιο ασφαλή απ’ ότι στον καταυλισμό. Επίσης ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να γίνει για τα κορίτσια, γιατί είναι σίγουρο ότι πολλοί γονείς δε θα θέλουν να τ’ αφήσουν να πάνε σχολείο και θα πρέπει να πεισθούν. Οπωσδήποτε χρειάζεται μεγάλη λεπτότητα και παιδαγωγική ικανότητα από ανθρώπους εξειδικευμένους που θα μπορούν να απαλύνουν τις τραυματικές εμπειρίες των προσφυγόπουλων καθώς και να επιλύουν και τυχόν εντάσεις μεταξύ των παιδιών γενικά. (Εδώ η εμπειρία των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων μπορεί να είναι πολύτιμη)
Και εδώ φτάνουμε στο πρόβλημα: Η κυβέρνηση, παρά τις υποτιθέμενες ιδεολογικές ευαισθησίες, αφού δεν μπόρεσε στοιχειωδώς να προβλέψει και να προετοιμαστεί για τις μεγάλες προσφυγικές ροές, αφού διαχειρίστηκε με τον πιο σπασμωδικό και τελικά απάνθρωπο τρόπο τους πρόσφυγες – με το όνειδος της Ειδομένης, του Ελληνικού, τού λιμανιού του Πειραιά (τί να πρωτοθυμηθεί κανείς) και με την ανταγωνιστική στάση και καχυποψία της προς τις ΜΚΟ, είναι πολύ αμφίβολο ότι θα μπορέσει να διαχειριστεί και αυτό το ζήτημα, που μάλιστα είναι και το πιο λεπτό. Παρά τις λογικές εξαγγελίες σχετικά με το πρόβλημα, είμαι απαισιόδοξη και προβλέπω ότι θα συνεχιστεί εκ μέρους των κυβερνώντων η αδεξιότητα, η αδιαφορία και η ιδεοληψία που θα πυροδοτήσει αντί να κατευνάσει τα ρατσιστικά αντανακλαστικά των τοπικών κοινωνιών. Στο Ωραιόκαστρο η αντίδραση ήταν ξεκάθαρα ρατσιστική και όποιοι φοβούνται να το παραδεχτούν το κάνουν λόγω πολιτικού κόστους. Ο καλοπροαίρετος γονιός που εύλογα ανησυχεί για το παιδί του, ρωτάει πρώτα να πληροφορηθεί ποιός ακριβώς είναι ο προγραμματισμός και δεν βγάζει φετφάδες! Από την άλλη μεριά, υποψιάζομαι ότι η απόφαση της κυβέρνησης για νηπιαγωγεία/παιδικούς σταθμούς μέσα στους καταυλισμούς είναι υποχώρηση στις αντιδράσεις εκείνων των γονέων που θεωρούν ότι τα παιδιά τους θα μολυνθούν παντοιοτρόπως από τα προσφυγάκια. Φοβάμαι ότι το Ωραιόκαστρο είναι η κορυφή του παγόβουνου και χρειάζεται μεγάλη ικανότητα εκ μέρους των αρμοδίων για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα με αξιόπιστη πληροφόρηση, πειθώ, αλλά και όταν χρειάζεται και την απειλή του νόμου.
Τα παιδιά των προσφύγων που δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, μεγαλώνοντας δεν εντάσσονται στην κοινωνία, κλείνονται σε γκέτο διαιωνίζοντας τις πιο καθυστερημένες πλευρές των κοινωνιών προέλευσης και γίνονται εύκολη λεία της παραβατικότητας και των τζιχαντιστών στρατολόγων. Η εκπαίδευση είναι απαραίτητος παράγων για την επιτυχή ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία υποδοχής και συμβάλλει στην ασφάλεια και τη σταθερότητα του κοινωνικού ιστού. Ποιός όμως στη σημερινή Ελλάδα μπορεί να το δώσει αυτό να το καταλάβουν οι άνθρωποι που φοβούνται τον «αλλον» (ο φόβος είναι βέβαια αμοιβαίος), να καταλάβουν ότι η ενσωμάτωση των προσφύγων είναι και για δικό τους όφελος και να μειώσει κατά το δυνατόν τα ρατσιστικά φαινόμενα;
Για μια σφαιρική αντίληψη του θέματος και για χρήσιμες συγκρίσεις έχουν ενδιαφέρον τα παρακάτω link:
Νάντια Μπαντέκα: ΤΟ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟ ΚΑΙ Η ΝΟΜΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΟΣΦΥΓΟΠΟΥΛΑ
Δελτίο τύπου του ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ για την εκπαίδευση προσφύγων
∆ελτίο Τύπου του Συνηγόρου για την εγγραφή και προαγωγή των αλλοδαπών µαθητών στα σχολεία
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 7/9/16 :Σε τρεις «βαθμίδες» η εκπαίδευση προσφυγόπουλων
ΚΚΕ:Ανακοίνωση του Γραφείου Τύπου για την εκπαίδευση των παιδιών των προσφύγων
Μελίττα Γκουρτσογιάννη 