«ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ» και ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

3/08/2020

Κάποιοι νομίζουν ότι κάνουν ένα είδος αντίστασης μη φορώντας μάσκα, επιμένοντας σε αγκαλιές, ακόμα και φιλιά με φίλους και γνωστούς και συμμετέχοντας σε συνωστισμούς κάθε είδους. Δεν αναφέρομαι στα θύματα της συνωμοσιολογίας που απέχουν ένα βήμα από την παράνοια, αλλά σε πιο ήπιες περιπτώσεις: Αυτούς που θεωρούν ότι οι κανονισμοί και οι προφυλάξεις είναι υπερβολικές, ότι ο κορωνοϊός είναι πρόσχημα για τον έλεγχο των πολιτών και κατάργηση των ατομικών δικαιωμάτων, ότι είναι κυρίως άσκηση εξουσίας για να μας συνηθίσουν σε πνεύμα τυφλής πειθαρχίας. Αντιδρούν όμως και όταν οι αρμόδιοι απευθύνονται στην κοινή λογική μας και στην υπευθυνότητά μας ως πολίτες («πετάνε το μπαλλάκι στον λαό»). Επιμένουν στην έκφραση «μας μάντρωσαν». Δηλαδή όχι ο κορωνοϊός, αλλά η κυβέρνηση, ο ΕΟΔΥ, ο καπιταλισμός, η παγκοσμιοποίηση κλπ κλπ. Είναι σαν να θεωρούσε κάποιος πράξη αντίστασης το να μην τηρεί τη συσκότηση που επιβαλλόταν στις πόλεις ως μέτρο κατά των βομβαρδισμών των ναζί στον Β΄Π.Πόλεμο. Εξ άλλου, η ισοπεδωτική κριτική γενικά προς το «σύστημα» στην ουσία υποβαθμίζει τις εγκληματικές πολιτικές του Μπολσονάρο, του Τραμπ, του Όρμπαν και των ομοίων τους. Και είναι χαρακτηριστικό ότι από πολιτική άποψη τα επιχειρήματα της άκρας δεξιάς συναντούν τα επιχειρήματα της άκρας αριστεράς και των αναρχικών. Που μπερδεύουν την ανευθυνότητα με την πολιτική ανυπακοή και την αντίσταση.

Και όμως αντίσταση στον κορωνοϊό και τους περιορισμούς που επιβάλλει έγινε και γίνεται: Από απλούς πολίτες, κυβερνήσεις, κοινωνικούς θεσμούς, πνευματικά ιδρύματα: Είναι οι πάμπολλες on line παραστάσεις και συναυλίες από μεγάλους καλλιτέχνες που απολαύσαμε και απολαμβάνουμε. Είναι οι καλλιτεχνικές δημιουργίες και πρωτότυπα και παιχνιδιάρικα βίντεο από απλούς πολίτες ερασιτέχνες. Είναι η ευσυνειδησία δασκάλων και καθηγητών να μεταδίδουν τη γνώση on line (όσων το έκαναν) και η ευσυνειδησία υπαλλήλων καταστημάτων τροφίμων και αποκομιδής απορριμμάτων. Και φυσικά η πρώτη γραμμή του μετώπου είναι ο ηρωισμός των γιατρών και νοσηλευτών και ο ακάματος ζήλος των ερευνητών για εμβόλιο και φάρμακα. Άπειρες πράξεις αλληλεγγύης και επινοήσεις γεμάτες φαντασία σε όλον τον κόσμο, ιδίως στην Ευρώπη, με στόχο την ανακούφιση του εγκλεισμού, την παρηγοριά σε αρρώστους, πενθούντες, ή απόρους και άλλους ευάλωτους ανθρώπους. Αντίσταση είναι και το γεγονός ότι, μετά κάποια πρώτα εγωιστικά στραβοπατήματα με υλικά υγιεινής από τη μεριά κάποιων χωρών, σήμερα θεωρείται παγκοσμίως αυτονόητο ότι το εμβόλιο θα δοθεί σε όλους και όχι κατά προτεραιότητα στους κατόχους της Α΄ θέσης του Τιτανικού.

Η πανδημία δεν τελείωσε, ίσα ίσα που τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές σημειώνεται έξαρση. Ιδού λοιπόν πεδίο δόξης λαμπρό σε όσους θέλουν να κάνουν αντίσταση- χωρίς εισαγωγικά.

Διάλογος για το προσφυγικό-μεταναστευτικό- 8: κορωνοϊός και ευάλωτες ομάδες (συνέχεια)

ΣΥΜΦΩΝΩ ΝΑ ΔΙΥΛΙΖΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΩΝΩΠΑ. ΟΧΙ ΟΜΩΣ ΝΑ ΚΑΤΑΠΙΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΑΜΗΛΟ.

Όσο και αν θέλει να αναγνωρίσει κανείς τις επιτυχίες της κυβέρνησης, υπάρχει ένας τομέας όπου ΑΠΕΤΥΧΕ και έχουμε μέχρι στιγμής αποφύγει τη συμφορά χάρις κυρίως στην καλή μας τύχη. ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΚΑΙ ΙΔΙΩΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ.

Πολύ κατατοπιστικό και αποκαλυπτικό το άρθρο του INSIDE STORY. Eίναι από τις 23 Απριλίου αλλά λίγα έχουν αλλάξει έως σήμερα.

Μέτρα και φόβοι για την προστασία των προσφύγων από τον κορονοϊό

inside story 23/4/20    Θοδωρής Χονδρόγιαννος

Μετά την εμφάνιση του πρώτου κρούσματος κορονοϊού στην Ελλάδα, την 26η Φεβρουαρίου, η κυβέρνηση εφάρμοσε σταδιακά μία σειρά από μέτρα που κατά κανόνα βασίστηκαν στην υιοθέτηση «κοινωνικών αποστάσεων». Στις 27 Φεβρουαρίου ακυρώθηκαν όλες οι αποκριάτικες εκδηλώσεις. Στις 10 Μαρτίου έκλεισαν τα σχολεία. Στις 13 Μαρτίου ανεστάλη η λειτουργία χώρων κοινωνικών συναθροίσεων, όπως είναι τα μουσεία, τα εστιατόρια και τα μπαρ. Τελικά, στις 23 Μαρτίου, άρχισε η καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας των πολιτών.

Τα μέτρα περιορισμού του συγχρωτισμού μεγάλου αριθμού ανθρώπων φαίνεται πως απέδωσαν: μέχρι τις 22 Απριλίου οι θάνατοι από κορονοϊό στην Ελλάδα ανήλθαν συνολικά σε 121, έναν αριθμό σημαντικά χαμηλότερο από τον αντίστοιχο άλλων κρατών, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, που μετρούν περισσότερους από 24.000 και 20.000 θανάτους αντίστοιχα. Η επιτυχία αυτή έχει μέχρι στιγμής επιτρέψει στο ΕΣΥ να ανταποκριθεί στην έκτακτη ανάγκη και να αποφύγει την κατάρρευση, παρά τις περικοπές και τον περιορισμό της χρηματοδότησής του μέσα στα χρόνια της κρίσης.

Την ώρα, ωστόσο, που η πλειοψηφία των πολιτών παραμένει σπίτι για να συμβάλει στη συγκράτηση της εξάπλωσης του κορονοϊού, υπάρχουν κοινωνικές ομάδες που εκ των πραγμάτων αδυνατούν να εφαρμόσουν τον κανόνα της διατήρησης κοινωνικών αποστάσεων. Μία από αυτές είναι οι πρόσφυγες, που σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στη Μόρια, ζουν κυριολεκτικά «ο ένας πάνω στον άλλον».

Το ζήτημα του υπερπληθυσμού

Διαχρονικό είναι το πρόβλημα του υπερπληθυσμού στις δομές φιλοξενίας στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (Λέσβο, Χίο, Σάμο) και τα Δωδεκάνησα (Κω, Λέρο). Είναι χαρακτηριστικό ότι σε τοποθέτησή του στις αρχές Απριλίου, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) ανέφερεΟ ΔΟΜ εκφράζει την ανησυχία του για τα αυξημένα θετικά κρούσματα κορωνοϊού σε δομή φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών στην ενδοχώρα | ΔΟΜ ότι «τα κρούσματα Covid-19 στην ηπειρωτική χώρα προκαλούν ανησυχία και για τους μετανάστες στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (σ.σ.: στο εξής ΚΥΤ) των πέντε νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου, όπου ο υπερπληθυσμός καθιστά εξαιρετικά δύσκολη τη λήψη των απαραίτητων μέτρων προφύλαξης, όπως το να κρατούνται αποστάσεις μεταξύ των ανθρώπων και να μπαίνουν σε εφαρμογή οι απαιτούμενοι κανόνες υγιεινής, ούτως ώστε να μπορεί να γίνει καλύτερη διαχείριση κατά την εξάπλωση του ιού. Σύμφωνα μάλιστα με αναλυτές, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες που βρίσκονται τώρα στα ελληνικά νησιά πρέπει να μεταφερθούν στην ηπειρωτική χώρα το συντομότερο δυνατόν».

Για να δώσουμε μία τάξη μεγέθους του προβλήματος, αρκεί να θυμίσουμε ότι τον περασμένο Ιανουάριο είχαμε αναφέρει σε σχετικό ρεπορτάζΠώς η κυβέρνηση άφησε 60.000 αιτούντες άσυλο χωρίς περίθαλψη | inside story ότι πάνω από 41.000 πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στα νησιά ζουν σε δομές που έχουν χωρητικότητα λίγο πάνω από 6.000 ανθρώπους, είναι δηλαδή επτά φορές περισσότεροι, κάτι που αποτελεί έναν δείκτη για το πόσο «έχουμε χάσει προ πολλού τους όρους που παγκοσμίως θεωρούνται κατάλληλοι για αξιοπρεπή διαβίωση των ανθρώπων», όπως είχε σχολιάσει τότε στο inside story ο Απόστολος Βεΐζης, γιατρός και διευθυντής προγραμμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Την ανάγκη αποσυμφόρησης των δομών φιλοξενίας στα νησιά είχαν αναγνωρίσει, ήδη πριν από την εμφάνιση του κορονοϊού, τόσο η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγεςΠροσφυγικό: Αποσυμφόρηση των ελληνικών νησιών ζητά η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ | CNN, οι Γιατροί Χωρίς ΣύνοραΠιο επιτακτική από ποτέ η ανάγκη για εκκένωση των άθλιων καταυλισμών εξαιτίας της απειλής του κορονοϊού | Γιατροί Χωρίς Σύνορα, και ο Διεθνής Οργανισμός ΜετανάστευσηςΗ αποσυμφόρηση των ελληνικών νησιών συνεχίζεται με τη μεταφορά περίπου 700 προσφύγων και μεταναστών στην ενδοχώρα | ΔΟΜ (ΔΟΜ), όσο και η κυβέρνηση Μητσοτάκη και η αξιωματική αντιπολίτευση. Μάλιστα, πρόσφατα ο Φιλίπ Λεκλέρ, εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας, είπεGermany’s evacuation of underage refugees from Greece seen as insufficient: aid groups | DW με αφορμή την ανάγκη μεταφοράς ασυνόδευτων προσφύγων σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ότι «η κατάσταση, ειδικά στη Λέσβο, τη Σάμο και τη Χίο, έχει γίνει ανυπόφορη για πάνω από έναν χρόνο. Το καμπ της Σάμου είναι σήμερα γεμάτο 11 φορές πάνω από τη χωρητικότητά του».

Όσον αφορά στους σχεδιασμούς της κυβέρνησης, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι στις 5 Μαρτίου, αφού δηλαδή είχε ξεκινήσει η σταδιακή υιοθέτηση μέτρων για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του κορονοϊού στον γενικό πληθυσμό, ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότης Μηταράκης, βρέθηκε στο βήμα της Βουλής, στο πλαίσιο της συζήτησης για ένα νομοσχέδιο του υπουργείου ΕσωτερικώνΣτρατηγική αναπτυξιακή προοπτική των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ρύθμιση ζητημάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών και άλλες διατάξεις | Βουλή των Ελλήνων. Σε αυτό κατέθεσε μία ιδιαίτερα εκτενή –22 σελίδων– εκπρόθεσμη και άσχετη τροπολογίαΤο πλήρες κείμενο της τροπολογίας, η οποία αναφερόταν, μεταξύ άλλων, στην πρόβλεψη για αποσυμφόρηση των κέντρων υποδοχής προσφύγων. Συγκεκριμένα, η τροπολογία ανέφερε ότι «προβλέπεται υποχρέωση αποχώρησης των δικαιούχων διεθνούς προστασίας από τις προβλεπόμενες δομές φιλοξενίας, μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, και με ειδική πρόβλεψη για τους ανηλίκους, προκειμένου να αποσυμφορηθούν οι δομές αυτές», με τον υπουργό να δηλώνει ότι «προτεραιότητα της κυβέρνησης είναι η αποσυμφόρηση των νησιών».

Ωστόσο, από τα στατιστικά στοιχεία προκύπτει ότι οι μέχρι τώρα προσπάθειες δεν έχουν οδηγήσει σε μεγάλης κλίμακας αποσυμφόρηση των νησιών. Σύμφωνα με την ενημέρωσηΜηνιαίο Ενημερωτικό Σημείωμα Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου (Μάρτιος) του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, το πρώτο τρίμηνο του 2020 μεταφέρθηκαν στην ενδοχώρα 10.687 πρόσφυγες. Σε αυτόν τον υπολογισμό συμπεριλαμβάνονται τόσο τα ΚΥΤ της Λέσβου, της Σάμου, της Χίου, της Λέρου και της Κω, όσο και τα μικρότερα νησιά. Σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο κ. Μηταράκης χαρακτήρισεΝότης Μηταράκης στο Reader: Έχουμε θωρακίσει υγειονομικά τις νησιωτικές δομές και τα νησιά μας | Reader τα παραπάνω «μία πολύ σημαντική εξέλιξη, αν λάβουμε υπόψη μας και τις ιδιαίτερα αυξημένες αφίξεις του πρώτου διμήνου». Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι παραπάνω μεταφορές αποτελούν τον διπλάσιο αριθμό από τον αντίστοιχο του πρώτου τριμήνου του 2019, όταν και μεταφέρθηκαν περίπου 5.000 πρόσφυγες από τα νησιά προς την ενδοχώρα.

Ωστόσο η πραγματική αποσυμφόρηση κατέληξε, λόγω των αυξημένων αφίξεων, να είναι πολύ μικρότερη. Ας κάνουμε μία σχετική σύγκριση: στις 31 Δεκεμβρίου 2019 οι διαμένοντες στα ΚΥΤ της Λέσβου, της Χίου, της Σάμου, της Κω και της Λέρου ήταν 38.423 άνθρωποι. Στις 31 Μαρτίου 2020 ήταν 36.387. Πρόκειται για μείωση της τάξης του 5,3%. Μάλιστα, είναι αξιοσημείωτο ότι στο ΚΥΤ της Μόριας, αυτό δηλαδή που φιλοξενεί τον μεγαλύτερο πληθυσμό, υπήρξε αύξηση του αριθμού των διαμενόντων από 18.615 σε 18.966 (1,9%). Πρέπει να σημειώσουμε ότι το καμπ στη Μόρια είναι χωρητικότητας 3.000 ανθρώπων, κάτι που σημαίνει ότι δύο μήνες μετά την ανακοίνωση του πρώτου κρούσματος κορονοϊού, το εν λόγω κέντρο φιλοξενίας παραμένει υπερκορεσμένο κατά 600% σε σύγκριση με την αρχική του χωρητικότητα.

«Ο υπερπληθυσμός στα κέντρα φιλοξενίας των νησιών αποτελεί από μόνος του μία απειλή για την υγεία των προσφύγων», είπε στο inside story ο κ. Βεΐζης. «Αυτή η απειλή υπήρχε ήδη πριν την εμφάνιση του κορονοϊού. Για να δώσουμε μερικά παραδείγματα, οι συνθήκες διαβίωσης στα καμπ είχαν οδηγήσει σε επιδημίες ιλαράς, μηνιγγίτιδας και ηπατίτιδας Α. Είναι λογικό και επόμενο να απειλείται η υγεία των ανθρώπων, όταν στη Μόρια μία βρύση αναλογεί σε 1.300 ανθρώπους, μία τουαλέτα σε 167 ανθρώπους και μία ντουζιέρα σε 220 ανθρώπους. Σε κάποια τμήματα του καμπ, αντιστοιχούν 210 άνθρωποι σε μία τουαλέτα και περισσότεροι από 6.300 ανά ντουζιέρα, ενώ κάποιοι δεν έχουν καθόλου πρόσβαση σε ηλεκτρισμό. Όταν ένας χώρος προορίζεται για 3.000 άτομα και τελικά εκεί ζουν περισσότερα από 18.000, οι άνθρωποι ζουν κυριολεκτικά μέσα στα σκουπίδια και τις ακαθαρσίες. Αυτά τα δεδομένα μας έκαναν εδώ και πολλά χρόνια να ζητάμε να προχωρήσει ταχύτερα και σε μεγαλύτερη κλίμακα η αποσυμφόρηση των δομών φιλοξενίας και η μετάβαση των προσφύγων σε διαμερίσματα και ξενοδοχεία. Άλλωστε, όταν έκλεισε ο βαλκανικός δρόμος, η επιλογή των καμπ προωθήθηκε ως προσωρινή και αναγκαία λύση λόγω του εγκλωβισμού μεγάλου αριθμού προσφύγων στην Ελλάδα μετά το σφράγισμα των συνόρων. Ωστόσο, η κατάσταση έγινε μόνιμη και η αποσυμφόρηση των δομών δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι σήμερα. Τώρα ο κορονοϊός έρχεται να δείξει πόσο επικίνδυνο είναι για τη δημόσια υγεία, προσφύγων και γενικού πληθυσμού, να έχεις τόσους ανθρώπους συγκεντρωμένους σε έναν ακατάλληλο χώρο. Αν σήμερα υπάρξει κρούσμα στη Μόρια ή σε κάποιο άλλο υπερκορεσμένο κέντρο φιλοξενίας, τότε θα μιλάμε για μία κατάσταση που θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να τη διαχειριστούμε. Ας είμαστε ειλικρινείς: ο κορονοϊός απέδειξε τη γύμνια του συστήματος διαχείρισης των δομών φιλοξενίας».

Το inside story επικοινώνησε με το γραφείο του Νότη Μηταράκη και με αυτό του Γενικού Γραμματέα Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο, Μάνου Λογοθέτη, αφενός για να μας αναφέρουν τα μέτρα που έχει πάρει η κυβέρνηση για την προστασία της υγείας των προσφύγων, αφετέρου για να μας σχολιάσουν τα ζητήματα που εγείρονται στο ρεπορτάζ μας. Παρά τις συνεχείς οχλήσεις μας, οι δύο αξιωματούχοι δεν ανταποκρίθηκαν στο αίτημά μας.

Παρόλα αυτά, πέρα από την εφαρμογή του μέτρου της καραντίνας για τις δομές όπου έχουν εντοπιστεί κρούσματα, στις 17 Μαρτίου το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ανακοίνωσε μία σειρά από μέτρα προστασίας στις δομές φιλοξενίας, στα οποία περιλαμβάνονται η αναστολή όλων των επισκέψεων ατόμων και φορέων στις δομές πέρα όσων έχουν εργασία, η υποχρεωτική θερμομέτρηση των νέων αφίξεων, οδηγίες πρόληψης του ιού σε μία σειρά από γλώσσες, όπως τα αραβικά και τα φαρσί, η τήρηση γενικών κανόνων υγιεινής με απολύμανση εσωτερικών χώρων, η αναστολή λειτουργίας των άτυπων δομών εκπαίδευσης, η διακοπή των δραστηριοτήτων σε κλειστούς χώρους (όπως, για παράδειγμα, γυμναστήρια και βιβλιοθήκες) και η λειτουργία ειδικών χώρων απομόνωσης σε κάθε ΚΥΤ.

Ακόμη, σε Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) των υπουργών Προστασίας του Πολίτη, Υγείας και Μετανάστευσης και Ασύλου ορίστηκε ότι από τις 21 Μαρτίου θα ισχύει προσωρινός περιορισμός της κυκλοφορίας των πολιτών τρίτων χωρών που μένουν σε δομές φιλοξενίας της επικράτειας. Συγκεκριμένα:

• Από τις επτά το πρωί έως τις επτά το απόγευμα δίνεται δικαίωμα εξόδου από τις δομές σε εκπροσώπους οικογενειών αποκλειστικά για να καλύψουν τις βασικές ανάγκες τους στα κοντινότερα αστικά κέντρα. Τις υπόλοιπες ώρες ισχύει απαγόρευση κυκλοφορίας.
• Στην περίμετρο των ΚΥΤ αναπτύσσονται ειδικές υγειονομικές μονάδες, οι οποίες βρίσκονται σε ετοιμότητα για το ενδεχόμενο αντιμετώπισης κρουσμάτων Covid-19 και για την πραγματοποίηση υγειονομικού ελέγχου στους εργαζόμενους των ΚΥΤ.
• Στις περιοχές όπου είναι δυνατή η μετάβαση με μέσα μαζικής μεταφοράς, αυτή η μετάβαση γίνεται χωρίς να προκαλούνται καταστάσεις συγχρωτισμού στο εκάστοτε μέσο. Σε περιπτώσεις όπου δεν διατίθενται μέσα μεταφοράς, επιτρέπεται η έξοδος έως 100 ατόμων την ώρα, σε ομάδες μικρότερες των δέκα (10) ατόμων.
• Με αφορμή τα παραπάνω μέτρα, ο κ. Μηταράκης δήλωσε ότι «το “μένουμε σπίτι” ισχύει για όλους» και σε συνέντευξή του υποστήριξε ότι «το “Stay in Camps” εφαρμόζεται ως το αντίστοιχο του “Μένουμε Σπίτι”». Οι υπερκορεσμένες δομές βέβαια παραπέμπουν περισσότερο σε χώρο κοινωνικής συνάθροισης, παρά σε σπίτι.

  «Σε περιοχές με επιβεβαιωμένα κρούσματα του κορονοϊού, οι άνθρωποι πρέπει να εφαρμόζουν καθημερινά μέτρα πρόληψης, όπως συχνό πλύσιμο των χεριών και παραμονή στο σπίτι εάν νοσήσουν», σχολίασε ο κ. Βεΐζης. «Όμως η πραγματικότητα είναι ότι σε ορισμένα τμήματα του καταυλισμού της Μόριας υπάρχει μόνο μία βρύση για 1.300 ανθρώπους και δεν υπάρχουν προϊόντα για την υγιεινή των χεριών. Οικογένειες πέντε ή έξι ατόμων είναι αναγκασμένες να κοιμούνται σε τρία τετραγωνικά μέτρα. Αυτό σημαίνει ότι στην πράξη είναι αδύνατη η εφαρμογή των συνιστώμενων μέτρων για την αποτροπή της εξάπλωσης του ιού σε τέτοιες συνθήκες».

  Το σχέδιο «Αγνοδίκη»

  Στη διάρκεια του ρεπορτάζ, το inside story απέκτησε πρόσβαση στην «Αγνοδίκη», το επιχειρησιακό σχέδιο στο οποίο είχε αναφερθεί στις αρχές Απριλίου ο Γενικός Γραμματέας Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο, Μάνος Λογοθέτης, όταν συμμετείχε στην καθημερινή ενημέρωση από τον εκπρόσωπο του υπουργείου Υγείας για τον κορονοϊό, Σωτήρη Τσιόδρα, και τον υφυπουργό Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων, Νίκο Χαρδαλιά.

  Αν και η «Αγνοδίκη» εντάσσεται στον σχεδιασμό της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του κορονοϊού στα κέντρα φιλοξενίας, δεν έχει δημοσιευτεί μέχρι σήμερα από επίσημη πηγή. Βασικό μέρος του περιεχομένου του θα δημοσιεύσουμε σήμερα, μιας που αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίον η ελληνική κυβέρνηση αντιλαμβάνεται το ζήτημα της προστασίας των προσφύγων, τουλάχιστον όσον αφορά στις δομές των νησιών, οι οποίες άλλωστε είναι αυτές με τον μεγαλύτερο υπερπληθυσμό.

  Σύμφωνα με το εισαγωγικό σημείωμα της «Αγνοδίκης», που συντάχθηκε στις 17 Μαρτίου, το σχέδιο «έχει ως στόχο την προστασία της ανθρώπινης ζωής όλων όσων διαμένουν στα ΚΥΤ και τις ανοιχτές δομές, αλλά και την προστασία του γενικού πληθυσμού, από απειλές και κινδύνους που δύνανται να δημιουργήσουν καταστάσεις κρίσης εσωτερικής ασφάλειας συμπεριλαμβανομένων των υγειονομικών απειλών». «Αποτελεί το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Κρίσεων σε Προσφυγικές Δομές για θέματα μείζονος εσωτερικής ασφάλειας μεταξύ των οποίων και οι πανδημίες», αναφέρει.

  Η «Αγνοδίκη» ουσιαστικά αναγνωρίζει τους κινδύνους που δημιουργεί σήμερα ο υπερπληθυσμός στα κέντρα φιλοξενίας για την εξάπλωση του κορονοϊού. Συγκεκριμένα, το σχέδιο αναφέρει ότι «σύμφωνα με τις βασικές οδηγίες που έχουν δοθεί από τον ΕΟΔΥ, η συγκέντρωση μεγάλου πληθυσμού σε έναν και τον αυτό χώρο, αποτελεί βασική και κρίσιμη παράμετρο της διασποράς και διάδοσης του COVID-19».

  Το σχέδιο προσεγγίζει την εξάπλωση του κορονοϊού και ως ζήτημα εσωτερικής ασφάλειας. Συγκεκριμένα, η πρώτη βασική αρχή του είναι «η υποχρέωση της Ελληνικής Πολιτείας να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα σε περιπτώσεις κρίσεων εσωτερικής ασφάλειας», ενώ ως τέτοιες κρίσεις νοούνται «εξεγέρσεις, επιδημίες, πανδημίες, μεγάλες φυσικές ή τεχνολογικές καταστροφές καθώς και κάθε περιστατικό για το οποίο η εκτίμηση εξέλιξής του οδηγεί σε λήψη έκτακτων μέτρων για τον περιορισμό και τη μείωση των συνεπειών». Στις επόμενες βασικές αρχές του αναφέρεται ως στόχος «η προστασία της ζωής των φιλοξενουμένων εντός των δομών».

  Η Αγνοδίκη προβλέπει τρία διαβαθμισμένα σενάρια: πρώτον, την προληπτική απομόνωση περιοχής, δεύτερον, τον ολικό αποκλεισμό περιοχής και, τρίτον, την εκκένωση περιοχής. Συγκεκριμένα, ανά σενάριο προβλέπονται τα εξής:

  Σενάριο 1ο: Προληπτική απομόνωση περιοχής

  Ενεργοποιείται σε περιπτώσεις:

  • εξεγέρσεων και φαινομένων βίας
  • απειλών υγειονομικού χαρακτήρα
  • μεγάλων φυσικών ή τεχνολογικών καταστροφών

  Σε περίπτωση ενεργοποίησης του σεναρίου, προβλέπονται τα ακόλουθα:

  • Το ΚΥΤ ή η δομή φιλοξενίας ορίζονται ως κρίσιμη περιοχή και οριοθετούνται στην περίμετρο δύο σημεία εισόδου και εξόδου, από τα οποία το ένα θεωρείται πρωτεύον και το άλλο εναλλακτικό. Αυτά τα σημεία ελέγχει η ΕΛΑΣ.
  • Οι κανόνες εισόδου και εξόδου και ειδικότερα το ωράριο, καθώς και ο αριθμός των ατόμων που δύνανται να μετακινηθούν εντός και εκτός της κρίσιμης περιοχής καθορίζονται με Απόφαση του Γενικού Γραμματέα Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο.
  • Οι διεθνείς οργανισμοί και οι ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται εντός της κρίσιμης περιοχής συνδράμουν το έργο των Αρχών και ακολουθούν τις οδηγίες εισόδου και εξόδου.
  • Στα σημεία εισόδου και εξόδου τοποθετούνται σε διάφορες γλώσσες και με εμφανή τρόπο όλα όσα απαιτείται να γνωρίζουν οι διαμένοντες στις δομές, όπως για παράδειγμα ο λόγος εφαρμογής του μέτρου και οι συνέπειες τυχόν παραβίασης.
• Σενάριο 2ο: Ολικός αποκλεισμός περιοχής

  Ενεργοποιείται σε περιπτώσεις:

  • εξεγέρσεων και φαινομένων βίας γενικευμένου χαρακτήρα
  • απειλών υγειονομικού χαρακτήρα με υψηλό δείκτη διασποράς
  • μεγάλων φυσικών ή τεχνολογικών καταστροφών

  Σε περίπτωση ενεργοποίησης του σεναρίου, προβλέπονται τα ακόλουθα:

  • Το ΚΥΤ ή η δομή φιλοξενίας ορίζεται ως κρίσιμη περιοχή και οριοθετούνται στην κρίσιμη περίμετρο δύο σημεία εισόδου και εξόδου, από τα οποία το ένα θεωρείται πρωτεύον και το άλλο εναλλακτικό. Ακόμη, σε αυτό το σενάριο καθορίζονται μία θερμή και μία ψυχή περιοχή περιοχή, με την ΕΛΑΣ να αναλαμβάνει τον έλεγχο όλων των σημείων εισόδου και εξόδου.
  • Οι κανόνες εισόδου και εξόδου, το ωράριο και ο αριθμός των ατόμων που δύνανται να μετακινηθούν εντός και εκτός κάθε περιοχής καθορίζονται από τον αρμόδιο φορέα που έχει τη διοίκηση του περιστατικού.
    Εντός της κρίσιμης περιοχής παραμένει ο διαμένων πληθυσμός, ενώ στη θερμή και την ψυχρή περιοχή κινείται αυστηρά το προσωπικό των Σωμάτων Ασφαλείας, του τομέα Υγείας και των Ενόπλων Δυνάμεων, εφόσον ζητηθεί η συνδρομή τους.
    Οι διεθνείς οργανισμοί και οι ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται εντός της κρίσιμης περιοχής συνδράμουν το έργο των Αρχών και ακολουθούν τις οδηγίες εισόδου και εξόδου. Το προσωπικό των διεθνών οργανισμών και ΜΚΟ δύναται να εξουσιοδοτηθεί να κινείται εντός της θερμής και ψυχρής περιοχής μόνο με έγκριση της Γενικής Γραμματείας Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο και για την παροχή υπηρεσιών υγείας, σίτισης, ψυχολογικής υποστήριξης και εφόσον δεν έχει αποφασιστεί άλλως από τους αρμόδιους φορείς, όπως η ΕΛΑΣ και ο ΕΟΔΥ.
  • Στα σημεία εισόδου και εξόδου τοποθετούνται σε διάφορες γλώσσες και με εμφανή τρόπο όλα όσα απαιτείται να γνωρίζουν οι διαμένοντες, όπως για παράδειγμα ο λόγος εφαρμογής του μέτρου και οι συνέπειες τυχόν παραβίασής του.
  • Για περιστατικά υγειονομικού ενδιαφέροντος, το σχέδιο αναφέρει ότι «για λόγους περιορισμού της διασποράς ασθενειών, ιών, λοιμώξεων» ή άλλων απειλών σχετικών με την υγεία, προβλέπεται ότι θα δημιουργηθεί ιατρική ομάδα με εξεταστήριο για τουλάχιστον έναν άνθρωπο, αναρρωτήριο/θεραπευτήριο για έξι άτομα και χώρος απομόνωσης για 30 άτομα. Ακόμη, στην περιοχή ενδιαφέροντος θα κινείται αποκλειστικά διαπιστευμένο προσωπικό του ΕΟΔΥ και του ΕΚΑΒ, ενώ μπορεί να συμμετέχει προσωπικό της Γενικής Γραμματείας Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο ή των διεθνών οργανισμών και ΜΚΟ, με τα κατάλληλα προστατευτικά μέσα.
  • Σενάριο 3ο: Εκκένωση περιοχής

    Σε περίπτωση ενεργοποίησης του τρίτου σεναρίου, η οποία επίσης μπορεί να γίνει για λόγους διαφορετικούς από την προστασία της δημόσιας υγείας (για παράδειγμα, ξέσπασμα πυρκαγιάς), προβλέπονται τα ακόλουθα:

    • Στη θερμή περιοχή κατά προτεραιότητα συγκεντρώνονται ευπαθείς ομάδες και οι τραυματίες, προκειμένου το υγειονομικό προσωπικό να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες (για παράδειγμα, παροχή πρώτων βοηθειών). Στην ελεγχόμενη περίμετρο συγκεντρώνεται ο λοιπός πληθυσμός προς μετακίνηση σε ασφαλές σημείο. Τα σημεία εισόδου στις δύο περιοχές απαιτείται να είναι διαφορετικά, για την αποφυγή συνωστισμού και πανικού.
    • Τα σημεία εισόδου και εξόδου, καθώς και οι περίμετροι, προσδιορίζονται κάθε φορά από την Διοίκηση του ΚΥΤ ή της δομής και των τοπικών Αρχών, λαμβανομένης υπόψη της φύσης της απειλής που οδήγησε στην εκκένωση.
  • Σύμφωνα με την Αγνοδίκη, οι εμπλεκόμενοι φορείς σε περίπτωση ενεργοποίησης του σχεδίου είναι η Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης, οι Ένοπλες Δυνάμεις, η ΕΛΑΣ, ο ΕΟΔΥ και οι Διεθνείς Οργανισμοί, όπως η Ύπατη Αρμοστεία και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης.
• Τα κρούσματα σε δομές φιλοξενίας

  Στις αρχές Απριλίου ανακοινώθηκαν 23 κρούσματα κορονοϊού στη δομή φιλοξενίας αιτούντων άσυλο στη Ριτσώνα, καθώς και άλλα τέσσερα κρούσματα στη δομή φιλοξενίας στη Μαλακάσα, οι οποίες αμέσως μετά τέθηκαν σε καραντίνα. Οι δομές υποστηρίζονται από τον ΔΟΜ. Σήμερα τα κρούσματα ανέρχονται σε 31 στη Ριτσώνα και σε 11 στη Μαλακάσα, με την καραντίνα να παραμένει σε εφαρμογή.

  Μετά από σειρά ημερών κατά τις οποίες καταγράφηκε σημαντική μείωση κρουσμάτων, υπήρξε σημαντική αύξησή τους στις 21 Απριλίου, όταν ανακοινώθηκε ότι συνολικά 150 άτομα διαγνώστηκαν με κορονοϊό στο Κρανίδι, σε σύνολο 497 ατόμων που ελέγχθηκαν στο ξενοδοχείο που λειτουργεί ως δομή φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών. Από τα 150 άτομα, οι 148 είναι φιλοξενούμενοι, μία είναι εργαζόμενη και ένας είναι στέλεχος της δομής. Βέβαια η εν λόγω δομή είναι ξενοδοχείο, που δεν παρουσιάζει τον αντίστοιχο υπερπληθυσμό των δομών στα νησιά. Όμως απ’ ότι φαίνεται πολλοί άνθρωποι εμφανίζουν ήπια συμπτώματα ή είναι πλήρως ασυμπτωματικοί, κάτι που σημαίνει ότι η διάγνωση μπορεί να μην γίνει αμέσως, με αποτέλεσμα ο κορονοϊός να προλάβει να προσβάλει πολλά άτομα, όπως και έγινε στο Κρανίδι. Μάλιστα, όλοι οι άνθρωποι που προσβλήθηκαν στη δομή φιλοξενίας ήταν ασυμπτωματικοί και η διάγνωση του πρώτου κρούσματος έγινε μετά τη μεταφορά εγκύου γυναίκας στο νοσοκομείο, γιατί χρειάστηκε νοσηλεία αναφορικά με την εγκυμοσύνη της και όχι επειδή εμφάνισε κάποιο σύμπτωμα.

  Ενδεικτική είναι και η σχετική τοποθέτηση του κ. Τσιόδρα λίγο μετά την ανακοίνωση των νέων κρουσμάτων: «Οι φιλοξενούμενοι σε κλειστές δομές αποτελούν από τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς για τη διασπορά και μετάδοση του νέου ιού. Εμένα αυτό που συνεχίζει να με εκπλήσσει με αυτή τη νόσο είναι η σημαντική δυναμική της μετάδοσης, ιδιαίτερα σε τέτοιους κλειστούς πληθυσμούς, όπως οι χώροι φιλοξενίας προσφύγων, αλλά και μέσα στον δικό μας χώρο, στην οικογένειά μας, με σημαντική ενδοοικογενειακή μετάδοση. Όσο πιο γρήγορα γίνεται η αναγνώριση και η απομόνωση αυτών των περιπτώσεων, τόσο μειώνεται η μετάδοση».

  Άξιο αναφοράς είναι ότι, πολύ νωρίτερα από την ανακοίνωση των κρουσμάτων, ο δήμαρχος Ερμιονίδας, Γιάννης Γεωργόπουλος είχε στείλει στην κυβέρνηση δύο επιστολές, με ημερομηνίες 3Διαβάστε το πλήρες κείμενο της επιστολής και 7 Απριλίου Διαβάστε την πλήρη επιστολή, στις οποίες εξέφραζε τις ανησυχίες του για την αποτελεσματική αποτροπή εξάπλωσης του κορονοϊού. Στη δεύτερη επιστολή, ο κ. Γεωργόπουλος ανέφερε ότι «επειδή αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν καμία περίθαλψη και το υποστελεχωμένο Κέντρο Υγείας Κρανιδίου δεν μπορεί να τους εξυπηρετήσει, ζητούμε την άμεση εγκατάσταση Κινητής Μονάδας Υγείας στο ξενοδοχείο “Γαλαξίας”, η οποία θα αναλάβει την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη».

  Είναι αξιοσημείωτο ότι σύμφωνα με επίσημο έγγραφο του ΔΟΜImproving the Greek Reception System through Site Management Support and Targeted Interventions in Long-Term Accommodation Sites | IOM, υπάρχουν δομές φιλοξενίας στις οποίες δεν υπάρχει επιτόπια παρουσία γιατρού. Το inside story επικοινώνησε με τον ΔΟΜ και επιβεβαίωσε ότι η απουσία γιατρού στο πεδίο συνεχίζει μέχρι σήμερα για τουλάχιστον δύο δομές και συγκεκριμένα αυτές της Κορίνθου και των Γρεβενών. Όπως και στην περίπτωση του Κρανιδίου, η φιλοξενία στα Γρεβενά γίνεται σε ξενοδοχεία. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΟΜ, η απόσταση από το κοντινότερο κέντρο ιατρικής βοήθειας στα Γρεβενά, εν προκειμένω από το Γενικό Νοσοκομείο Γρεβενών, κυμαίνεται από 32 έως 56 χιλιόμετρα, ενώ η απόσταση από το κοντινότερο φαρμακείο κυμαίνεται από οκτώ έως 43 χιλιόμετρα. Πάνω από το 25% των διαμενόντων δεν διαθέτει ΑΜΚΑ, την ώρα που δεν βρίσκεται ακόμη σε πλήρη λειτουργία ο Προσωρινός Αριθμός Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού (ΠΑΥΠΑ), 10 μήνες μετά τη νομοθετική άρση της δυνατότητας απόδοσης ΑΜΚΑ στους αιτούντες άσυλο.

  Το inside story απευθύνθηκε προς τον ΔΟΜ, με σκοπό την ενημέρωση σχετικά με τα μέτρα αντιμετώπισης του κορονοϊού σε δομές φιλοξενίας, καθώς και έναν σχολιασμό των όσων αναφέρονται στο ρεπορτάζ. Ωστόσο, παρά τις συνεχείς οχλήσεις μας, ο ΔΟΜ δεν ανταποκρίθηκε στο αίτημά μας.

  Στις 16 Απριλίου το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ανακοίνωσε2.380 ευάλωτα άτομα μετακινούνται άμεσα από τις δομές φιλοξενίας των 5 νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, σε δομές της ενδοχώρας ότι μετά τις γιορτές του Πάσχα θα ξεκινήσει τη σταδιακή μετακίνηση 2.380 ευάλωτων ατόμων αιτούντων άσυλο, συμπεριλαμβανομένων και των μελών των οικογενειών τους, από τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης των νησιών Λέσβου, Χίου, Κω, Σάμου και Λέρου, σε δομές φιλοξενίας στην ηπειρωτική Ελλάδα. Συμπεριλαμβάνονται 200 αιτούντες άσυλο ηλικίας άνω των 60 ετών, οι οποίοι μαζί με τις οικογένειες του αριθμούν περίπου 650 άτομα. Οι υπόλοιποι 1.730 είναι άτομα κάθε ηλικίας τα οποία αντιμετωπίζουν χρόνια προβλήματα υγείας μαζί με τα μέλη των οικογενειών τους. Η μεταφορά των παραπάνω ατόμων αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα σε δύο εβδομάδες και «έχει ως στόχο την περαιτέρω μείωση του κινδύνου από την ενδεχόμενη εμφάνιση κρούσματος στα ΚΥΤ», σύμφωνα με το αρμόδιο υπουργείο.

  Φυσικά, η εκάστοτε επιτυχία ή αποτυχία στη διαχείριση του προσφυγικού είναι παράλληλα ελληνική και ευρωπαϊκή υπόθεση και βαραίνει εξίσου την Αθήνα, τις Βρυξέλλες και τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Ένα τελευταία στοιχείο, ενδεικτικό της γενικότερης απροθυμίας για κοινή αντιμετώπιση του προσφυγικού είναι ότι, παρά το γεγονός πως στην Ελλάδα ζουν σήμερα 5.200 ασυνόδευτοι πρόσφυγες και η ΕΕ έχει δεσμευτεί να μεταφέρει από τη χώρα μας 1.600 ανήλικους πρόσφυγες σε άλλα κράτη μέλη, πολλά από αυτά αποφάσισαν να σταματήσουν όλες τις εισόδους προσφύγων στην επικράτειά τους – η συμμετοχή τους εξάλλου στο πρόγραμμα είναι εθελοντική και όχι δεσμευτική.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ- 10: πανδημία και ευάλωτες ομάδες. Πρόσφυγες, μειονότητες, ηλικιωμένοι, φτωχά και περιθωριακά πληθυσμιακά στρώματα,κάτοικοι φτωχών χωρών

1. Σωτήρης Τσιόδρας για Ρομά   10/4/20

2.  3/4/20

Μερικά νοσοκομεία στην Ολλανδία άρχισαν να μην δέχονται ασθενείς κορωνοϊού πολύ προχωρημένης ηλικίας!. Ήδη ξέρουμε ότι στην Ιταλία και Ισπανία πολλοί γιατροί, όπως το λένε οι ίδιοι, αντιμετωπίζουν τέτοια σκληρά διλήμματα. Άλλο όμως η επιλογή των γιατρών μέσα στην λαίλαπα του θεραπευτικού αγώνα (που γίνεται και με τους τραυματίες σε καιρούς πολέμου) και άλλο τέτοιες εν ψυχρώ αποφάσεις. Εδώ φτάνουμε στο πυρήνα της αξίας της ζωής και της ισότητας των ανθρώπων και της αρχής των μη διακρίσεων. Πραγματισμός εναντίον ηθικής; Όρκος του Ιπποκράτη; (και παρεπιπτόντως: ο φιλελεύθερος κ. Ρούτε εφάρμοσε εν μέρει τη θεωρία αγέλης με κακά αποτελέσματα)

3. Η απειλή στους προσφυγικούς καταυλισμούς- ιδιαίτερα στη Μόρια

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ: Η Ε.Ε. ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΑΞΕΙ ΠΑΝ ΤΟ ΔΥΝΑΤΟΝ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΧΘΕΙ ΞΕΣΠΑΣΜΑ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΚΑΤΑΥΛΙΣΜΟΥΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

DEUTSCHE WELLE – Birgitta Schülke:  Συνέντευξη με τον εμπειρογνώμονα για το προσφυγικό Gerald Knaus

How do you keep social distance in a sprawling, totally overstretched refugee such as Moria, which was already a health hazard before the coronavirus made landfall in Greece? How do you regularly wash your hands when there is not enough water and soap? For most people living in any of the overcrowded camps on the Greek islands, following the measures recommended to prevent the spread of the coronavirus simply is not possible.

DW spoke to migration expert Gerald Knaus, who is a co-founder of the think tank the European Stability Initiative. Knaus was the architect of the European Union’s refugee deal with Turkey signed in March 2016. However, he says that that deal is now «gone.»

DW: The European Union wants to start the relocation of 1,600 unaccompanied minors to willing EU member states this week — is this a sufficient step?

Gerald Knaus: Under normal conditions, it makes sense to focus on the most vulnerable, such as unaccompanied minors. However, these are not normal conditions and the emphasis should be on whatever can help the largest number of vulnerable people. There are tens of thousands of vulnerable people on the Greek islands, many of them children, and all of them should be evacuated.  Children with parents are no safer than unaccompanied minors. The question is how to move 35,000 people from the islands to the mainland fast.

Because of the coronavirus?

Yes. We are facing a still preventable, well-announced and devastating humanitarian crisis on the islands. Conditions have been terrible for a long time, but if you add that some in these hotspots will at some point catch the virus, under conditions in Lesbos where 20,000 people can’t separate, can’t wash their hands, and with only six intensive care beds on the island — it is obvious why we must act. The coronavirus entered a Dutch submarine recently, and everyone was put in social isolation right away. What are we waiting for in Lesbos? This is not only in the interest of the refugees but of Greece and the European Union as a whole. To defeat the virus we need to tackle the weakest links in our health care systems.

How could such a relocation to the Greek mainland work?

The very basic first step is that the Greek government tells its European partners that it wants to do this. If the Greek government is thinking, «we’ll sit this out, we’ll risk it,» then nobody can help. It is clear now that there will be no returns from the islands to Turkey in the coming months. The borders are closed. This means those who are now on the islands will stay in Greece. Many in Greece understand that this is a time bomb: it is like repeating a large-scale mass event, every day. I hope any moment now the Greek prime minister will call other prime ministers in Europe and say, «We must solve this, and we need support.» Then, of course, others in the EU must be ready — and that requires starting a debate on what to do, now.

You are taking part in this debate and you have presented a proposal.

It’s actually clear what needs to be done and what can be done. You have to evacuate 35,000 refugees as quickly as possible from the islands to the Greek mainland. You could quickly have 15,000 additional beds in temporary tent camps. The International Organization of Migration (IOM) is capable of building these within a few weeks. Another 10,000 people can be accommodated in now-vacant Greek hotels. Finally, 10,000 people could easily be accommodated in places already paid for by the EU — places where recognized refugees are hosted right now. If countries like Germany could take in these recognized refugees quickly they would create space for families from the islands immediately. This would also send a strong signal to the Greeks that they’re not alone.

But in European countries strongly affected by the coronavirus, politicians might find it very difficult to convince the public to take in refugees right now.

It is clear only some countries will participate. In Germany, people are aware that there is space in refugee centers today. And if you transfer recognized asylum-seekers you know who they are. Let’s say Germany offers to bring in 5,000 of them from the mainland. We know their identity. We know they deserve protection. We are talking about a relatively small number. Germany moved 170,000 Germans back from abroad in the past week. This could be done while ensuring health standards. It would be the kind of European solidarity that people would still remember decades from now. It is in a moment of crisis where we show that we will defend values like human dignity and the refugee convention, that solidarity with European partners will still be defended under pressure.

What is the status of the EU-Turkey refugee deal given the pandemic? You were the mastermind behind it four years ago.

It’s gone. We had an agreement in 2016. That worked for four years, benefitted Syrians in Turkey and brought down numbers of arrivals and deaths sharply. It never worked on the islands, however, and the assistance the EU promised to Turkey was to be allocated for four years. This happened, and the money was all allocated to projects by the end of 2019. This was the key interest for Turkey from the statement. But there was no follow-up. Then, at the end of February 2020, Ankara did the opposite of what it had committed to and moved migrants to the Greek land border. With this the 2016 statement was history.

So what now? If the EU wants renewed cooperation, we need a new mutual engagement, a new statement. There are talks at this moment between the European Commission and Turkey. But these suffer from two basic problems: The European Commission is not putting more money on the table. This must change, but it will only change if EU member states back this strongly. And secondly, Turkey is not realistic. It wants to discuss things now that the EU will not resolve quickly in this crisis. Turkey needs to be realistic; the EU needs to be realistic. Everybody loses without cooperation. All benefit from helping refugees where they are, and from reducing irregular migration. Greece and the European Union should continue to uphold the right to claim asylum.

 

12/03/2020

Πιο επιτακτική από ποτέ η ανάγκη για εκκένωση των άθλιων καταυλισμών εξαιτίας της απειλής του κορονοϊού

Ο συνωστισμός και οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης στους καταυλισμούς προσφύγων στα ελληνικά νησιά αποτελούν ιδανικές συνθήκες για εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού, προειδοποιεί η διεθνής ιατρική οργάνωση, Γιατροί Χωρίς Σύνορα.

Καθώς μία γυναίκα από τη Λέσβο είναι το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στο νησί, η οργάνωση ζητά την άμεση μετακίνηση όλων των ανθρώπων που ζουν στον καταυλισμό της Μόριας σε μέρη όπου μπορούν να προστατευτούν αποτελεσματικά από τον ιό. Οι τρέχουσες συνθήκες, σε συνδυασμό με την απουσία επαρκών υπηρεσιών υγιεινής και τη σημαντικά περιορισμένη ιατρική φροντίδα, αποτελούν πρόσφορο έδαφος για μια πιθανή επιδημία.

«Σε περιοχές με επιβεβαιωμένα κρούσματα του κορονοϊού, οι άνθρωποι πρέπει να εφαρμόζουν καθημερινά μέτρα πρόληψης, όπως συχνό πλύσιμο των χεριών και παραμονή στο σπίτι εάν νοσήσουν» λέει ο Απόστολος Βεΐζης, γιατρός και διευθυντής προγραμμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Όμως η πραγματικότητα είναι ότι σε ορισμένα τμήματα του καταυλισμού της Μόριας υπάρχει μόνο μία βρύση για 1.300 ανθρώπους και δεν υπάρχουν προϊόντα για την υγιεινή των χεριών. Οικογένειες πέντε ή έξι ατόμων είναι αναγκασμένες να κοιμούνται σε τρία τετραγωνικά μέτρα. Αυτό σημαίνει ότι στην πράξη είναι αδύνατη η εφαρμογή των συνιστώμενων μέτρων για την αποτροπή της εξάπλωσης του ιού σε τέτοιες συνθήκες.» Ο κίνδυνος μόλυνσης θα είναι εξαιρετικά μεγάλος.

Σε όλο τον κόσμο οι κυβερνήσεις ακυρώνουν εκδηλώσεις και απαγορεύουν τις συναθροίσεις για να περιορίσουν την εξάπλωση του ιού, αλλά στα ελληνικά νησιά καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι συνωστίζονται ο ένας δίπλα στον άλλο χωρίς άλλη επιλογή.

Οι 42.000 αιτούντες άσυλο που ζουν σε καταυλισμούς στα ελληνικά νησιά, όπως στη Μόρια και το Βαθύ, είναι εκτεθειμένοι σε διάφορους παράγοντες κινδύνου που μπορούν να τους κάνουν να νοσήσουν και διευκολύνουν την εξάπλωση ασθενειών. Η υγεία των ανθρώπων κινδυνεύει όσο μένουν σε αυτούς τους καταυλισμούς. Ο κορονοϊός είναι απλώς η τελευταία απειλή που αντιμετωπίζουν οι αιτούντες άσυλο, και η κατάστασή τους τούς καθιστά ακόμη πιο ευάλωτους από τον υπόλοιπο πληθυσμό σε μια επιδημία.

«Είμαστε σε επαφή με τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας προκειμένου να συντονίσουμε τις ενέργειές μας, συμπεριλαμβανομένων της ενημέρωσης και της διαχείρισης κρουσμάτων» προσθέτει ο κ. Βεΐζης. «Πρέπει όμως να είμαστε ρεαλιστές: δεν μπορούμε να περιορίσουμε τον ιό στο περιβάλλον ενός καταυλισμού».

Η ανάγκη για εκκένωση των καταυλισμών στα ελληνικά νησιά είναι τώρα πιο επιτακτική από ποτέ. Το να αναγκάζεις τους ανθρώπους να ζουν σε αυτές τις συνθήκες ως μέρος μιας ευρωπαϊκής πολιτικής ήταν πάντα ανεύθυνο, αλλά τώρα πια είναι στα πρόθυρα να γίνει και εγκληματικό, εάν δε ληφθούν μέτρα για την προστασία των ανθρώπων. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να δράσει το συντομότερο δυνατό και να μετακινήσει την πλειοψηφία των 42.000 ανθρώπων σε κατάλληλη στέγη πριν να είναι πολύ αργά.

4. Coronavirus May Disproportionately Hurt the Poor—And That’s Bad for Everyone

  https://time.com/5800930/how-coronavirus-will-hurt-the-poor/

As COVID-19 continues to spread across the United States—infecting at least 1,000 people in more than 35 states, as of Wednesday afternoon—experts are recommending that people avoid large crowds, stockpile shelf-stable foods in case they end up quarantined, and stay home from work and contact a doctor if they are ill.

But there’s a key problem with that advice: A lot of low-income people can’t afford to follow it.

Low-income jobs—line-cooks, nurse’s aids, grocery store clerks, nannies—mostly can’t be done remotely, and the majority of low-income jobs don’t offer paid sick days. Low-income people are disproportionately more likely to be uninsured or underinsured for medical care, and for many, even stocking up the pantry can be an impossible financial hurdle. According to a 2019 Federal Reserve study, 40% of Americans could not come up with $400 to cover an emergency. Lacking resources to prepare and protect against the COVID-19, many of these individuals face a higher risk of contracting—and subsequently spreading—the virus.

There’s a secondary effect, too. As states and community health departments scramble to address the COVID-19 outbreak in the U.S., they are shutting down schools, creating containment zones, and enforcing quarantines—moves that, again, often have outsized, if unintended, downstream effects on poorer people. Many low-income children rely on free and reduced school breakfasts and lunches for their daily nutrition, for example, and low-income parents can’t always afford child care when their school age kids are suddenly home all day. As schools across the nation float virtual learning in lieu of traditional classroom instruction, the millions of households that lack access to high speed internet might be out of luck.

The COVID-19 outbreak hasn’t caused these underlying problems, but it has highlighted the deficits within the U.S.’s fragile social safety net. If low-income Americans get and spread COVD-19 at a higher rate, it’s bad for everyone.

“There’s a confluence of issues that would keep individuals who are on the lower end of the income scale, or are unemployed and underinsured, from being able to stem the tide” of the virus spreading, says Mavis Nimoh, the execuitive director of the Center for Prisoner Health and Human Rights, a partnership between Rhode Island’s Miriam Hospital and Brown University’s medical school.

Elderly people are on the front lines. Not only are they are the most vulnerable to dying from COVID-19, they’re also among the poorest. They are therefore among the least able to heed the advice of the Centers for Disease Control and Prevention, and “have enough household items and groceries on hand so that you will be prepared to stay at home for a period of time.” The median income for retired adults over age 65 in 2017 was less than $20,000, according to the Pension Rights Center, a national nonprofit. Many elderly are also dependent on care from largely low-income health aides, who may themselves be disproportionately exposed to contracting the disease.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ-9 : πανδημία και Ευρωπαϊκή Ένωση- c

TO ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ

https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/health/coronavirus-response/recovery-plan-europe_el

Για να συμβάλει στην αποκατάσταση της οικονομικής και κοινωνικής ζημίας που προκάλεσε η πανδημία του κορονοϊού, να δρομολογήσει την ανάκαμψη της Ευρώπης και να προστατεύσει και να δημιουργήσει θέσεις εργασίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει ένα εκτεταμένο σχέδιο ανάκαμψης για την Ευρώπη, το οποίο θα βασίζεται στην αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων που παρέχει ο προϋπολογισμός της ΕΕ.

Μεγάλο ιστορικό βήμα για τη Ευρώπη. Αλληλεγγύη και συμβιβασμός. Γιγαντιαίο «Ευρωπαϊκό Σχέδιο Μάρσαλ»- βοήθεια προς τις χώρες που επλήγησαν από την υγειονομική και κατά συνέπεια την οικονομική κρίση και χτύπημα για τους λαϊκιστές και αντιευρωπαϊστές που προφήτευαν τη διάλυση της Ε.Ε.

Ακούστε:

1. τη συνέντευξη του Αντώνη Τριφύλλη στον Πολ. Παπαδόπουλο (ράδιο ΕΡΤ1) https://webradio.ert.gr/proto-programma/27ma%ce%902020-me-to-proto-stin-evropi-ke-ton-kosmo/ (από τη μέση της εκπομπής και μετά)

2. Τη συνέντευξη του Ξενοφώντα Γιαταγάνα στον Γ.Λαβράνο (984- 28/5 περίπου μετά το πρώτο τέταρτο της εκπομπής)

https://www.mixcloud.com/%CE%91%CE%98%CE%97%CE%9D%CE%91984/playlists/%CF%84%CE%B9-%CF%84%CF%81%CE%AD%CF%87%CE%B5%CE%B9/

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ-9 : πανδημία και Ευρωπαϊκή Ένωση-b

European response to COVID-19 crisis

ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΡΩΝΟΪΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ

https://www.greens-efa.eu/dossier/european-response-to-covid-19-crisis/

Σπάνια μέχρι τώρα έχει συμβεί μια κρίση τέτοιας κλίμακας να επηρέασει τόσο πολλούς, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, σε ολόκληρο τον πλανήτη μας. Πρόκειται για μια πρωτοφανή πρόκληση για τις κοινωνίες μας, τις οποίες η ανθρωπότητα πρέπει να αντιμετωπίσει από κοινού. Αλληλεγγύη και εμπνευσμένη συνεργασία, μακρυά από εθνικισμούς και εγωισμούς, θα διασφαλίσουν ώστε να βγούμε από αυτή την κρίση ισχυρότεροι και σοφότεροι. Δεν πρέπει να αφήσουμε κανέναν να μείνει πίσω, αλλά να το αντιμετωπίσουμε αυτό όλοι μαζί με ανοιχτές καρδιές.

Εμείς οι Ευρωπαίοι Πράσινοι και η Ομάδα των Πρασίνων / Ευρωπαϊκής Ελεύθερης Συμμαχίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στεκόμαστε ενωμένοι για να πάρουμε μέρος στον αγώνα κατά της πανδημίας. Όλοι μαζί

• Συμπάσχουμε με όλη μας τη καρδιά με όλους όσους έχουν μολυνθεί από τον ιό και παλεύουν για τη ζωή τους καθώς και με τις οικογένειες και τους φίλους τους. Μοιραζόμαστε το πένθος εκείνων που έχασαν τα αγαπημένα τους πρόσωπα από την ασθένεια.

• Επιβεβαιώνουμε την συμπαράσταση και την βαθιά μας εκτίμηση πρός όσους διακινδυνεύουν τη ζωή τους για τη φροντίδα των ατόμων που έχουν προσβληθεί από τον ιό. Κανείς δεν μπορεί να υποτιμήσει τη συμβολή τους στις κοινωνίες μας. αυτό δεν πρέπει να ξεχαστεί και δεν θα ξεχαστεί. Επίσης, δεν έχουμε λόγια για να ευχαριστήσουμε αρκετά όλους τους εργαζόμενους που διασφαλίζουν τη διατήρηση βασικών υπηρεσιών, διακινδυνεύοντας καθημερινά την υγεία τους.

• Χαιρετίζουμε τις πρωτοβουλίες και τις δημιουργικές λύσεις από τους απλούς ανθρώπους και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών σε όλη την ΕΕ, οι οποίες βοηθούν τις κοινωνίες μας να αντιμετωπίσουν τη νέα καθημερινή μας πραγματικότητα. Επίσης εκτιμούμε βαθιά τον ρόλο των τοπικών αρχών και των διοικήσεων που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της διαχείρισης αυτής της κρίσης επί του πεδίου.

• Χαιρετίζουμε τα σημάδια αλληλεγγύης που παρατηρούνται μεταξύ χωρών και περιφερειών. Ταυτόχρονα, εκφράζουμε την έντονη λύπη μας για την έλλειψη αλληλεγγύης από τα κράτη-μέλη της ΕΕ που εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης, ιδίως όσον αφορά την Ιταλία, της οποίας η έκκληση για προμήθεια ιατρικών προμηθειών έμεινε χωρίς απάντηση, καθώς και την Ισπανία, η οποία πλήττεται βαριά από την παρούσα κατάσταση. Ζητάμε από όλα τα κράτη μέλη καθώς και από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να συντονιστούν μαζί με όλα τα ευρωπαϊκά κράτη στην περιοχή μας, προκειμένου να διασφαλιστεί η καλύτερη στρατηγική για την παραγωγή και αποδοτική χρήση ιατρικών προμηθειών, η ανταλλαγή πληροφοριών και τεχνογνωσίας, η οικονομική στήριξη καθώς και η συνέχιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, προκειμένου να αποφευχθούν ενδεχόμενες ελλείψεις βασικών αγαθών.

• Ο ιδιωτικός τομέας έχει δείξει λαμπρά παραδείγματα ανταπόκρισης και δημιουργικότητας για την αντιμετώπιση της κρίσης. Ωστόσο και εδώ παρατηρούμε απόπειρες για να αδικαιολόγητο κέρδος μέσω εκμετάλλευσης των θεμιτών ανησυχίες του πληθυσμού. Ειδικότερα, είμαστε κατηγορηματικά αντίθετοι προς κάθε προσπάθεια μαζικής συλλογής προσωπικών δεδομένων, είτε από ιδιωτικούς είτε από δημόσιους φορείς.

• Αναγνωρίζουμε ότι οι κυβερνήσεις της ΕΕ ενεργούν τώρα με καλή πίστη για να βρουν τον καλύτερο τρόπο για την αντιμετώπιση της κρίσης στον τομέα της υγείας και των κοινωνικών και οικονομικών συνεπειών της. Οι Πράσινοι, είτε βρισκόμαστε στην κυβέρνηση είτε στην αντιπολίτευση, δεν φειδόμαστε καμίας προσπάθειας για να συμβάλλουμε στους κοινούς στόχους.

• Είμαστε, ωστόσο, εξαιρετικά ανήσυχοι από τις μονομερείς ενέργειες ορισμένων κυβερνήσεων της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά τα μέτρα έκτακτης ανάγκης. Οποιοσδήποτε περιορισμός των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να είναι όσο το δυνατόν συντομότερος σε διάρκεια και σε κάθε περίπτωση, να είναι μεν αποτελεσματικός, αλλά όχι δυσανάλογος. Ανησυχούμε ιδιαίτερα γιατί ορισμένες κυβερνήσεις προσπαθούν να αντλήσουν πολιτικό όφελος από την πανδημία. Η κρίση δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για την καταστροφή των δημοκρατικών ελέγχων και των ισορροπιών, ούτε των κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων. Οι κυβερνήσεις πρέπει να παραμείνουν υπόλογες και οι έκτακτες εξουσίες πρέπει να εφαρμόζονται με καλή πίστη.

• Χαιρετίζουμε τις δεσμεύσεις που έχουν ήδη αναλάβει σε επίπεδο Ε.Ε. η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να πράξουν «ό,τι χρειάζεται» για να μετριάσουν τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες αυτής της κρίσης, ιδίως όσον αφορά την αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης καθώς και το σχέδιο ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, αλλά πιστεύουμε ότι πρέπει να προχωρήσουν περισσότερο. Συγκεκριμένα, ζητούμε να δοθεί οικονομική βοήθεια στα κράτη μέλη που πλήττονται πιο σκληρά, μέσω επιχορηγήσεων και χαμηλότοκων δανείων χωρίς πολιτικά επικίνδυνους όρους και προϋποθέσεις. Οι κυβερνήσεις και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστούν επειγόντως για τη δημιουργία ευρωομολόγων που θα βοηθήσουν την απαιτούμενη χρηματοδότηση για πολιτικές υγείας και οικονομικής ανάκαμψης.

• Καλούμε επίσης τα κράτη μέλη και την ΕΕ να συντονιστούν, προκειμένου να προβλεφθούν ισχυρά μέτρα για την πρόληψη μαζικών απωλειών θέσεων εργασίας και για τη σταθεροποίηση του εισοδήματος των εργαζομένων που πλήττονται, ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων. Για το διάστημα αμέσως μετά την κρίση θα χρειαστούμε ένα επενδυτικό πακέτο, το οποίο θα πρέπει να επικεντρώνεται στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και στους αυτοαπασχολούμενους και θα πρέπει να συμβάλλει στην ευθυγράμμιση της οικονομίας μας με την κοινωνικο-οικολογική μετάβαση.

• Αναγνωρίζουμε την παγκόσμια διάσταση αυτής της κρίσης και την αλληλεγγύη που έχουν ήδη προσφέρει προς τα Ευρωπαϊκά κράτη χώρες εκτός Ευρώπης. Με τον ίδιο τρόπο, η αλληλεγγύη της ΕΕ δεν πρέπει να σταματά στα σύνορα της ΕΕ, η ΕΕ πρέπει να παράσχει την αναγκαία ανθρωπιστική βοήθεια και τους καλύτερους ιατρικούς πόρους, ιδίως σε χώρες του Νότου του πλανήτη. Η ΕΕ πρέπει να εξασφαλίσει τη μέγιστη δυνατή συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) και άλλους διεθνείς οργανισμούς για την ανάπτυξη αποτελεσματικής ιατρικής απόκρισης (ερευνητική συνεργασία για τα εμβόλια κ.λπ.) και να μοιραστεί αυτή την έρευνα.

Κατά την αντιμετώπιση της κρίσης, πιστεύουμε ότι η κοινή μας πυξίδα θα πρέπει να καθοδηγείται από τα ακόλουθα στοιχεία:

1. Πρέπει να διασφαλίσουμε συλλογικά ότι κανείς δεν θα μείνει πίσω, ειδικά οι πιο ευάλωτοι που βρίσκονται στα περιθώρια των κοινωνιών μας. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει η διαχείριση της κρίσης να ενισχύσει την αδικία και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Ειδικότερα πιστεύουμε ότι η διαχείριση αυτής της κρίσης δεν πρέπει να εμποδίσει την ΕΕ και τα κράτη μέλη της, μαζί με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, να δράσουν με υπευθυνότητα και αίσθηση του επείγοντος για να ανακουφίσουν την επιδεινούμενη κατάσταση των μεταναστών στα Ελληνικά νησιά. Τα στρατόπεδα σε αυτά τα νησιά πρέπει να εκκενωθούν, προκειμένου να εξασφαλιστεί ασφαλής πρόσβαση των μεταναστών/προσφύγων στην υγειονομική περίθαλψη, την καραντίνα και τα άλλα κατάλληλα μέτρα κατά του κορωνοϊού.

2. Η αποτελεσματική, αποδοτική και διαρκής αντιμετώπιση της κρίσης απαιτεί συλλογική δράση. Προστασία της ζωής σημαίνει να αφήσουμε πίσω μας στενά εθνικά ή οικονομικά συμφέροντα. Υπό την έννοια αυτή, ενώ χαιρετίζουμε τις μέχρι τώρα προσπάθειες συντονισμού των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, πρέπει τώρα oι θεσμοί αυτοί να αναλάβουν ηγετικό ρόλο.

3. Η εξεύρεση απαντήσεων στην κρίση απαιτεί από εμάς να ενεργούμε και να σκεφτόμαστε out of the box, δηλαδή εκτός πεπατημένης λογικής, ιδίως όσον αφορά τη μακροοικονομική πολιτική. Οι οργανισμοί, οι νόμοι, οι κανόνες και οι διαδικασίες πρέπει να λειτουργούν για να υπηρετήσουν τη ζωή, όχι το αντίστροφο.

4. Τα δημόσια, δωρεάν και καλά χρηματοδοτούμενα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης είναι και πρέπει να παραμείνουν η ραχοκοκκαλιά τού Κράτους Πρόνοιας των ευρωπαϊκών κρατών και η ΕΕ πρέπει να επιδιώξει περισσότερη συνεργασία μεταξύ τους και να επινοήσει μηχανισμούς για την περαιτέρω στήριξή τους. Θέλουμε να κάνουμε αυτή την κρίση αφετηρία για μεγαλύτερη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, να κινηθούμε προς μια πιο ισχυρή, πιο πράσινη και πιο κοινωνική Ευρώπη.

Μην γελιόμαστε: ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε αυτήν την κρίση και η ικανότητά μας να συντονιζόμαστε και να υποστηριζόμαστε αμοιβαία, μπορεί είτε να καταστρέψει ανεπανόρθωτα τόσο το Ευρωπαϊκό Σχέδιο όσο και τις δημοκρατίες μας, όπως τις γνωρίζουμε, είτε, αντίστροφα, να ενισχύσει και τα δύο.

Είμαστε πεπεισμένοι ότι, έτσι και ξεπεραστεί αυτή η κρίση, δεν θα υπάρχει επιστροφή στο “business as usual”, ούτε μπορεί η κρίση να χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι για σκληρές πολιτικές λιτότητας, όπως συνέβη μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση. Όπως η κλιματική αλλαγή, που θα παραμείνει επείγουσα και υπαρξιακή πρόκληση, έτσι και η πανδημία θέτει σε βαθιά αμφισβήτηση τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένες οι κοινωνίες μας, τον τρόπο που ζούμε σε αυτόν τον πλανήτη και μια σειρά συμβατικών πολιτικών. Περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε από κοινού μια νέα πυξίδα. Από αυτή την άποψη, η κρίση του COVID-19 ενισχύει την απόλυτη ανάγκη για αναμορφωτικές πρωτοβουλίες, όπως μια τολμηρή Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και την μαζική επανεπένδυση σε ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες, πάνω απ’ όλα στον τομέα της υγείας. Μόνο τότε αυτή η κρίση θα οδηγήσει σε πιο δίκαιες, πιο βιώσιμες και πιο δημοκρατικές κοινωνίες. (μετάφραση Μ.Γ.)

Covid-19: Η Eπόμενη Mέρα Για Την Ελλάδα Και Την Ευρώπη

Ο Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας Γιώργος Παγουλάτος συνοψίζει τις συνέπειες της μεγαλύτερης κρίσης της μεταπολεμικής περιόδου στην οικονομία των ευρωπαϊκών κρατών, τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την εργασία, τις επιχειρήσεις και τις γεωπολιτικές ισορροπίες.

διαΝΕΟσις  ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2020

Είναι πόλεμος, όπως συχνά λέγεται. Και όπως με τον προηγούμενο, μεγάλο, παγκόσμιο πόλεμο, ο μεταπολεμικός σχεδιασμός δεν αναμένει το τέλος του πολέμου για να ξεκινήσει. Οι συζητήσεις για την ανίχνευση των διαρκέστερων συνεπειών και την ανασυγκρότηση των οικονομιών μετά την άμεση υγειονομική κρίση διεξάγονται ήδη. Πώς θα μοιάζει η Ευρώπη μετά, και η Ελλάδα μέσα σε αυτήν;

Η πανδημία προκαλεί παγκόσμια οικονομική συρρίκνωση -οι εκτιμήσεις τη συγκρίνουν με τη Μεγάλη Ύφεση του ’30, χειρότερη από την κρίση του 2008. Η ανεργία καλπάζει ξανά. Οι ευρωπαϊκές χώρες και η Ελλάδα μεταξύ αυτών έχουν λάβει ισχυρά μέτρα προστασίας της απασχόλησης (στα εθνικά μέτρα προστέθηκε και το πρόγραμμα SURE της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), που αναμένεται να μετριάσουν την αύξηση της ανεργίας, σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Όμως η ελληνική οικονομία θα πληγεί βαρύτερα, λόγω της θέσης του τουρισμού και συνδεόμενων κλάδων.

Πλήθος επιχειρήσεων θα έχουν καταρρεύσει ή θα χρειάζονται κρατική ενίσχυση για να διασωθούν. Ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κάμψει τους σχετικούς κανόνες προστασίας του ανταγωνισμού. Πολλές επιχειρήσεις θα χρειαστούν όχι απλώς αναβολή φορολογικών υποχρεώσεων, όχι απλώς δάνεια με κρατική εγγύηση, αλλά επιδοτήσεις και άμεσες κεφαλαιακές ενισχύσεις. Η μεταφορά χρεών του ιδιωτικού τομέα στο δημόσιο θα αυξήσει το δημόσιο χρέος σε επίπεδα που για ορισμένες χώρες του Νότου θα κριθούν ως μη βιώσιμα. Καθώς το ελληνικό δημόσιο χρέος βρίσκεται κυρίως στα χέρια του «επίσημου» τομέα, δηλαδή των θεσμών της Ε.Ε., είμαστε έξω από την πρώτη γραμμή του πυρός, παρότι θα βγούμε με χρέος διπλάσιο του ΑΕΠ, το υψηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε. Η «βιωσιμότητα» του ελληνικού χρέους (δηλαδή το αν θα μπορεί να εξυπηρετείται) θα εξασφαλιστεί με περαιτέρω διευθετήσεις ωριμάνσεων, επιτοκίων και περιόδου χάριτος. Όμως, καθώς θα έχουμε ένα πολύ μεγάλο πρωτογενές έλλειμμα το 2020, κρίσιμης σημασίας θα είναι οι στόχοι δημοσιονομικής προσαρμογής που θα συμφωνηθούν με την Ευρωζώνη να είναι ήπιοι, σταδιακοί και επιμεριζόμενοι σε βάθος χρόνου. Πρέπει πάση θυσία να αποτραπεί ένας νέος φαύλος κύκλος λιτότητας-ύφεσης για την Ελλάδα και για τις άλλες χώρες του Νότου που μπήκαν στην κρίση οικονομικά και δημοσιονομικά ήδη εξασθενημένες. Μεταξύ άλλων επίσης, οι δημόσιες αρχές σε όλη την Ευρώπη θα πρέπει να ενισχύσουν τραπεζικά συστήματα τα οποία θα βρίσκονται υπό πίεση υπό το βάρος των νέων κόκκινων δανείων.

Από το ξεκίνημα της πανδημίας, η Ε.Ε. ενεργοποίησε αρκετά σημαντικά εργαλεία σε μια προσπάθεια κοινής αντιμετώπισης της κρίσης. Ρήτρα διαφυγής από τους περιορισμούς του Συμφώνου Σταθερότητας, πόρους από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και πρόγραμμα ασφάλισης εργασίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενεργοποίηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για δάνεια στις επιχειρήσεις και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας με ηπιότερους όρους για χρηματοδοτική στήριξη των κυβερνήσεων. Όλα αυτά είναι σημαντικά, αλλά διάχυτη είναι η αίσθηση, ιδίως στις χώρες του Νότου που μπαίνουν στην κρίση δημοσιονομικά επιβαρυμένες, ότι θα χρειαστούν πολύ περισσότερα. Η συζήτηση για το κορωνο-ευρωομόλογο, που έχει δώσει τη θέση της στον σχεδιασμό ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης (European Recovery Fund), δεν αφορά τόσο το κόστος αντιμετώπισης της παρούσας υγειονομικής κρίσης, όσο το κόστος ανασυγκρότησης την επόμενη μέρα. Όπως και στην προηγούμενη κρίση, ένα «Ευρωπαϊκό Σχέδιο Μάρσαλ» θέτει τον συμβολικό πήχη της φιλοδοξίας, αν και περισσότερο ως άθροισμα εθνικών προγραμμάτων δημοσιονομικής τόνωσης. Όμως η έκδοση κοινού ομολόγου για τη χρηματοδότηση ενός μαζικού επενδυτικού προγράμματος ευρωπαϊκής ανοικοδόμησης, υπό το Ταμείο Ανάκαμψης, θα είναι καθοριστικής σημασίας.

Το τεράστιο χρέος θα κρατά τα επιτόκια των κεντρικών τραπεζών σε μηδενικά επίπεδα για πολύ καιρό. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), με τα εργαλεία που διαθέτει, έχει ήδη προσφέρει αποφασιστική αντιμετώπιση της κρίσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενεργοποιώντας ένα γιγαντιαίο νέο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (ΡΕΡΡ), το οποίο μαζί με το προϋπάρχον (APP), αθροίζεται σε 1,9 τρισ. ευρώ, που ισοδυναμεί με 15% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Ο ρόλος της ΕΚΤ θα αναβαθμιστεί ακόμα περισσότερο σε σημασία. Στη διάρκεια της κρίσης της Ευρωζώνης η ΕΚΤ λειτούργησε ως τελικός εγγυητής, τελικό οχυρό (backstop) ενότητας και ακεραιότητας του ευρώ, παρέχοντας οξυγόνο ρευστότητας στις κυβερνήσεις και τα τραπεζικά συστήματα. Μετά την κρίση θα πρέπει να διευκολύνει την (ανα)χρηματοδότηση του μεγάλου δημόσιου χρέους των κυβερνήσεων (αλλά και των τίτλων που θα εκδώσουν ευρωπαϊκά όργανα) στα όρια της συνταγματικής της εντολής, λειτουργώντας πειστικά ως αγοραστής τελευταίας προσφυγής, μετατρέποντάς το χρέος εάν χρειαστεί σε οιονεί διηνεκές (perpetual), και λειτουργώντας επίσης ως δύναμη ευρωπαϊκής ομοσπονδοποίησης. Ένας τέτοιος ρόλος είναι αναγκαίος, ιδίως ενόψει της απροθυμίας των πλουσιότερων κρατών-μελών να δεχτούν τον δημοσιονομικό επιμερισμό κινδύνων και αμοιβαιοποίηση μελλοντικών χρεών, μέσω σχημάτων τύπου ευρωομολόγου. Ορισμένοι μιλούν ήδη για ECBoJ (προσθέτοντας τα αρχικά της Bank of Japan) παραπέμποντας στην παρατεταμένη νομισματική χρηματοδότηση του δημόσιου χρέους (υπερδιπλάσιο του ΑΕΠ) που επιτελεί εδώ και δύο δεκαετίες η Τράπεζα της Ιαπωνίας. Είναι βέβαιο ότι η ΕΚΤ θα κληθεί ξανά να σώσει την Ευρωζώνη ελαφρύνοντας το βουνό χρέους της επόμενης μέρας, χρηματοδοτώντας μεγάλα αναπτυξιακά προγράμματα μέσα από την αγορά τίτλων όπως της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, ενώ δεν αποκλείεται καθόλου η επιστράτευση εργαλείων αναδιάρθρωσης χρέους (restructuring & reprofiling) και χρηματοπιστωτικού παρεμβατισμού (financial repression), δηλαδή στοχευμένης φορολόγησης του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Την επόμενη μέρα, θα πρέπει να αναζητηθούν νέες ισορροπίες μεταξύ διαφορετικών πηγών φορολογικών εσόδων. Ελπίζεται όχι με περαιτέρω επιβάρυνση της εργασίας, των επιχειρηματικών κερδών (ιδίως των επανεπενδυόμενων) και των ασφαλιστικών εισφορών που δεν θα πρέπει να φορτωθούν νέα βάρη. Η συζήτηση στην Ευρώπη και διεθνώς (ιδίως εάν επικρατήσει Δημοκρατικός Πρόεδρος στις ΗΠΑ) θα μετατεθεί σε μεγαλύτερη φορολόγηση της μεγάλης περιουσίας, των περιβαλλοντικών ρύπων, των μονοπωλιακής ισχύος τεχνολογικών κολοσσών, και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του βλαπτικού φορολογικού ανταγωνισμού, προκειμένου να μην στραγγαλιστούν οι παραγωγικοί συντελεστές του ιδιωτικού τομέα που θα πρέπει να οδηγήσουν την επιστροφή στην οικονομική ανάπτυξη.

Η διαχείριση της κρίσης δρομολόγησε ήδη ορισμένες προσαρμογές που θα έχουν διαρκέστερο χαρακτήρα. Η νέα έμφαση στους κανόνες της υγιεινής, η ενίσχυση της δημόσιας υγείας, των ανθρώπων της και των υποδομών της, αναδείχθηκαν ως προτεραιότητες με διάρκεια. Αποτελούμε τη γενιά που έζησε και μια παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση (στην Ελλάδα μια μεγάλη ύφεση) και τη μεγαλύτερη παγκόσμια πανδημία μετά το 1918. Είναι σαφές ότι αυτό διαμορφώνει στάσεις και πεποιθήσεις, κεντρικός άξονας των οποίων είναι η ρεαλιστική συνειδητοποίηση του ζωτικού ρόλου του κράτους και της καλής διακυβέρνησης στην αντιμετώπιση των κρίσεων, και η εξαέρωση της θεολογικής σχεδόν εξιδανίκευσης των αυτορρυθμιζόμενων αγορών. Το αίτημα για κυβερνητική ποιότητα και διαχειριστική αποτελεσματικότητα θα επιστρέψει, ιδίως σε κοινωνίες που φλέρταραν με τον λαϊκισμό. Η Ελλάδα πέρασε ως τώρα μετ’ επαίνων το τεστ της καλής διακυβέρνησης στην κρίση της ασθένειας Covid-19. Η ανάγκη επίσης για ένα αποτελεσματικό κοινωνικό δίχτυ ασφάλειας αναδεικνύεται εντονότερα σε κοινωνίες που είχαν υποτιμήσει τη σημασία του. Για παράδειγμα, το επιχείρημα για ένα δημόσιο σύστημα υγείας στις ΗΠΑ είναι σήμερα ισχυρότερο παρά ποτέ, καθώς αποκαλύφθηκε η κρατική αποτυχία, στα χέρια μιας ασυνάρτητης ομοσπονδιακής εκτελεστικής εξουσίας, να προστατεύσει επαρκώς τους Αμερικανούς πολίτες. Για την Ευρώπη αντίστοιχα, η θεσμοθέτηση ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος μετά την εμπειρία της κρίσης θα βρει νέους υποστηρικτές.

Ανάμεσα στις θετικότερες παρενέργειες του υποχρεωτικού εγκλεισμού, η συνήθεια της τηλεργασίας, στην οποία υποχρεωτικά μάθαμε, ήρθε για να μείνει. Αυτό είναι καλό για τη μελλοντική ποιότητα ζωής μας, για τη συνολική παραγωγικότητα της οικονομίας και σωτήριο για το περιβάλλον. Πλήθος επιχειρήσεων πλέον θα μπορούν να βελτιώνουν τη λειτουργία τους και την καθημερινότητα των εργαζομένων τους επιτελώντας μεγάλο μέρος των εργασιών τους από απόσταση, αποφορτίζοντας τις οδικές (και αεροπορικές) μεταφορές, με ευεργετικές συνέπειες για το περιβάλλον. Μια νέα ώθηση στην πράσινη ανάπτυξη θα προκύψει από αυτή τη συγκυρία, παρά τις πιέσεις στις δημόσιες δαπάνες. Οι ευρύτερες ωφέλειες από τις νέες τεχνολογίες επέρχονται όχι από την εργαστηριακή εισαγωγή τους αλλά από την ευρεία υιοθέτηση και διασπορά τους στην οικονομία και την κοινωνία. Αυτές οι επωφελείς «εξωτερικότητες δικτύου» διαχέονται πλέον χάρη στην ευρεία χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών από το κράτος, τις επιχειρήσεις, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, τους καταναλωτές και πολίτες κατά την περίοδο των περιοριστικών μέτρων του κορωνοϊού. Αυτό μεταξύ άλλων δίνει μεγάλη ώθηση εξωστρέφειας και παραγωγικότητας στην εκπαίδευση. Τα σχολεία και κυρίως τα πανεπιστήμια θα κρατήσουν έστω και επικουρικά το κεκτημένο της τηλεκπαίδευσης και των τηλεδιασκέψεων. Η από απόσταση διδασκαλία, οι διαδικτυακές διαλέξεις και τα webinars διεθνοποιούν την ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα, καθιστούν το περιεχόμενο της άμεσα συγκρίσιμο και ανταγωνιστικό προς ομοειδείς φορείς του εξωτερικού, επιταχύνοντας τον εκσυγχρονισμό, την αναβάθμιση και τη διεθνοποίηση των πανεπιστημιακών σπουδών.

Κάθε μεγάλη κρίση επιταχύνει ανακατατάξεις στους τομείς της απασχόλησης. Μετά την κρίση οι οικονομίες θα βρεθούν με νέες διευρυμένες ανισότητες. Αυτή τη φορά είναι το χάσμα ανάμεσα στους εργαζόμενους στους τομείς «γνώσης» (knowledge workers) που μπόρεσαν να μεταφέρουν το αντικείμενο της δουλειάς τους στην τηλεργασία, και τους ανθρώπους που η δουλειά τους απαιτεί φυσική εγγύτητα και επαφή, από σερβιτόρους και εργαζόμενους στην τουριστική βιομηχανία μέχρι φυσιοθεραπευτές. Ορισμένες από τις θέσεις εργασίας που χάθηκαν από την κρίση συνδέονται με αλλαγές διαρκέστερου χαρακτήρα, ιδίως εκείνες που αφορούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Οι απώλειες θέσεων εργασίας στους τομείς αυτούς (π.χ. δουλειές που μπορούν να υποκατασταθούν χάρη στις ψηφιακές τεχνολογίες) επιταχύνθηκαν. Νέες ευκαιρίες ανοίγονται σε αντικείμενα όπως η παραγωγή λογισμικού για απομακρυσμένη εργασία, η διαχείριση υπηρεσιών διαμοιρασμού και διαχείρισης δεδομένων στο νέφος, η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού χρήματος, η επέκταση της ηλεκτρονικής υπογραφής, κλπ. Μαζί με τα δίκτυα ψηφιακών και ενεργειακών υποδομών, αυτοί θα είναι μεταξύ των κύριων τομέων στους οποίους θα κατευθυνθούν οι επενδυτικοί πόροι της μετά-την-κρίση ανοικοδόμησης, εθνικοί και ευρωπαϊκοί, παράγοντας νέες συνέργειες δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Παρόμοια θα είναι και η ώθηση στην ανάπτυξη της «ψηφιακής υγείας», της βιογενετικής, της τεχνητής νοημοσύνης και των big data για την ιατροφαρμακευτική έρευνα.

Ηπανδημία ως εξωτερική απειλή τροφοδότησε αμυντικές αντιδράσεις οχύρωσης πίσω από εθνικά σύνορα, αντανακλαστικά προστατευτισμού. Η επιδίωξη της εθνικής (και ευρωπαϊκής) αυτάρκειας σε βασικά νοσοκομειακά και άλλα αναγκαία αγαθά ενθαρρύνει τάσεις επαναπατρισμού της παραγωγής και περιφερειοποίησης των εμπορικών ροών, ιδίως με απομάκρυνση από την Κίνα. Ήδη, ως αποτέλεσμα της εμπορικής επιθετικότητας Τραμπ εναντίον της Κίνας αλλά και της Ευρώπης, η τάση παγκοσμιοποίησης των προηγούμενων δεκαετιών, που είχε ήδη ανακοπεί με την παγκόσμια κρίση του 2008, είχε αντιστραφεί. Είχαν ήδη προηγηθεί του κορωνοϊού, οι εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας: ο τεχνολογικός ανταγωνισμός (με όρους διεθνούς ασφάλειας) ΗΠΑ και Ε.Ε. με την Κίνα στους τομείς της «4^ης βιομηχανικής επανάστασης», τεχνητής νοημοσύνης, μεγάλων δεδομένων, 5G, η τάση απεξάρτησης από την κινεζική τεχνολογία στους τομείς αυτούς, η πρόσφατη Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, η προσπάθεια μείωσης των ρύπων που παράγουν οι παγκόσμιες εμπορικές ναυτιλιακές μεταφορές, η προοπτική υποκατάστασης της εισαγωγής αγαθών από τοπική ή περιφερειακή παραγωγή, οι τάσεις διάρρηξης των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω. Όλα αυτά ήταν δεδομένα πριν από την έλευση της Covid-19, τα οποία η πανδημία απλώς επέτεινε. Η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί, με ταχύτερο ή βραδύτερο ρυθμό αλλά πάντως προς την ίδια κατεύθυνση.

Όμως, από την άλλη πλευρά, η κρίση κατέδειξε πανηγυρικά πόσο αναγκαίος είναι ο διεθνής και υπερεθνικός συντονισμός. Η πανδημία συνένωσε την ανθρωπότητα σε μια κοινή αδυναμία, και οι παράλληλες προσπάθειες αντιμετώπισής της ανέδειξαν τη σημασία των διεθνικών επιστημονικών κοινοτήτων και διεθνών οργανισμών όπως ο ΠΟΥ. Εξίσου σημαντική είναι η διεθνής συνεργασία για την ανοιχτή και συνεχόμενη λειτουργία των αναγκαίων διεθνών παραγωγικών και εφοδιαστικών αλυσίδων για την κυκλοφορία τροφίμων, φαρμάκων και υγειονομικού υλικού. Η Ευρώπη εκεί, μετά τις αρχικές αστοχίες, έδειξε την υπεροχή των κοινών θεσμών και της ευρωπαϊκής  αλληλεγγύης, επαναπατρίζοντας Ευρωπαίους πολίτες από το εξωτερικό, μεταφέροντας μάσκες, αναπνευστήρες και φάρμακα μεταξύ κρατών, και αντλώντας από το πρώτο κοινό ευρωπαϊκό απόθεμα υγειονομικού εξοπλισμού. Παρά τις άφθονες αιτιάσεις, ο ευρωπαϊκός συντονισμός σε μια ατελή Ευρωπαϊκή Ένωση εθνικών κρατών ήταν πιθανόν αποτελεσματικότερος από ό,τι μεταξύ των ομόσπονδων πολιτειών στις ΗΠΑ.

Όπως συχνά έχει γραφτεί, είναι η πρώτη παγκόσμια κρίση στην οποία οι ΗΠΑ όχι μόνο δεν έχουν ηγετικό ρόλο αλλά (υπό τον συγκεκριμένο Πρόεδρο) είναι διεθνώς απούσες, αν όχι ευθέως υπονομευτικές των διεθνών θεσμών και της διεθνούς συνεργασίας. Tο κενό έσπευσε βέβαια να καλύψει η Κίνα, ένα καθεστώς αποτελεσματικό όσο και απολυταρχικό. Η κρίση χτυπάει ένα ακόμα καμπανάκι για την ανάγκη βαθύτερης ενοποίησης και γεωπολιτικής ενηλικίωσης της Ευρώπης. Υπό διακύβευση δεν είναι μόνο τα κοινά ευρωπαϊκά συμφέροντα στον κόσμο, και η προστασία ενός διεθνούς συστήματος πολυμερών θεσμών και κανόνων που λειτούργησε επωφελώς υπέρ της Ευρώπης. Υπό διακύβευση είναι ίσως ακόμα περισσότερο, η υπεράσπιση της «δυτικού τύπου» φιλελεύθερης δημοκρατίας, σε μια εποχή που η Δύση, ως φθίνον γεωπολιτικό υποκείμενο διατλαντικής συνεργασίας, αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη πρόκληση ολόκληρης της μεταπολεμικής περιόδου.

O Γιώργος Παγουλάτος είναι Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ και μέλος του advisory board της διαΝΕΟσις.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ-9 : πανδημία και Ευρωπαϊκή Ένωση- a

“Not since the end of the Second World War have we faced such a dramatic crisis,” said President of the European Parliament David Sassoli, promising Parliament would work swiftly on the Covid-19 relief package presented by the European Commission.
It consists of:
support for the health systems of EU countries
support for jobs, businesses and the economy
 in addition to the commitments made by EU countries, at least €37 billion is ready and available from the EU budget.

 

Guy Verhofstadt

30 Μαρτίου

We will overcome this Corona crisis as a society of free and responsible people. Not because a one-party state or a wannabe dictator tells us to behave in a certain way. Resist those who abuse this Corona-crisis to limit personal freedoms long after the crisis is over. Sign this petition!

No Quarantine for Democracy! https://www.change.org/p/european-commission-protect-democracy-during-the-corona-pandemic-a5009533-a22f-4a07-8da4-fc30c4a80b0d?recruited_by_id=43715470-728c-11ea-8b36-7d5e80dfcf47&utm_source=share_petition&utm_medium=copylink&utm_campaign=psf_combo_share_initial&utm_term=share_petition&fbclid=IwAR2NGZR9ThAutwkKkNnbSfGf_ueIHPdYMW5b4qLZOf1z8BlmGvof5d7ytEw

Μαργαρίτης Σχοινάς: Η Ευρώπη Επίκεντρο Αλληλεγγύης

O αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς γράφει για τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην αντιμετώπιση της επιδημίας του κορωνοϊού.

«Δεν είμαι Αθηναίος, ούτε Έλληνας πολίτης, αλλά πολίτης του κόσμου», έχει πει ο Σωκράτης. Στις στιγμές περισυλλογής που διαθέτω τώρα, πολλές περισσότερες από αυτές που είμαι συνηθισμένος, τα λόγια του ακούγονται πιο αληθινά από ποτέ. Η παγκόσμια κρίση υγείας, με την οποία όλοι βρισκόμαστε σήμερα αντιμέτωποι έχει αναδείξει δύο βασικά δεδομένα.

Το πρώτο είναι ότι είμαστε όλοι ίσοι. Ο ιός που μας πλήττει δεν κάνει διακρίσεις. Δεν γνωρίζει σύνορα, κοινωνικές τάξεις, εισοδήματα, θρησκείες ή πολιτισμούς.

Το δεύτερο είναι ότι κανείς από εμάς δεν είναι μόνος. Αυτό μπορεί να ακούγεται παράδοξο τη στιγμή που βρισκόμαστε όλοι απομονωμένοι στα σπίτια μας. Αλλά αυτό που έδειξε περίτρανα αυτή η κρίση είναι ότι κάθε μας πράξη και δράση έχει επιπτώσεις στους συνανθρώπους μας.

Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον.

Αυτά που ζούμε αναπόφευκτα ορίζουν και την απάντηση που δίνουμε εδώ στην Ευρώπη, απέναντι στην κρίση. Τις πρώτες μέρες, αναπόφευκτα υπήρξαν διαφορετικές και συχνά ασυντόνιστες εθνικές δράσεις και αντιδράσεις, απόλυτα κατανοητές λόγω της διάστασης και της φύσης της κρίσης. Ωστόσο, πολύ γρήγορα όλα τα κράτη-μέλη μας συνειδητοποίησαν ότι οι συντονισμένες πρωτοβουλίες αποτελούν μονόδρομο. Δεν είμαστε μόνοι στη φουρτούνα, όλοι μας υποφέρουμε το ίδιο. Μπορούμε να πετύχουμε την έξοδο από αυτή την κρίση μόνο εάν εργαστούμε όλοι μαζί, ατομικά και συλλογικά, για να προστατέψουμε τους πολίτες μας.

Αυτό αρχίζει με την ενίσχυση και υποστήριξη των συστημάτων μας δημόσιας υγείας, των συστημάτων ασφαλείας και των αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων και ιατρικών ειδών. Όλα τα κράτη μέλη μας έχουν θεσπίσει ισχυρά μέτρα για την πρόληψη της διάδοσης του ιού και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινητοποιεί όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της για να τα στηρίξει. Από τον συντονισμό των μέτρων για τον έλεγχο των συνόρων, την υποστήριξη των επαναπατρισμών, την προώθηση κοινών διαδικασιών σύναψης συμβάσεων για ιατρικό εξοπλισμό, την εξασφάλιση ελεύθερης διέλευσης για βασικά αγαθά στην εσωτερική αγορά έως την κινητοποίηση μιας άνευ προηγουμένου οικονομικής στήριξης και χαλαρών κανόνων για τους εθνικούς προϋπολογισμούς και τις κρατικές ενισχύσεις. Δεν αφήνουμε τίποτα στην τύχη, καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια.

Οι Ευρωπαίοι συμπολίτες μας επίσης κινητοποιήθηκαν αστραπιαία ενωμένοι σαν μια γροθιά. Όπως οι κάτοικοι της βαυαρικής πόλη Μπάμπεργκ που στέκονται στις ταράτσες και τα μπαλκόνια και ανοίγουν τα παράθυρα των σπιτιών τους για να τραγουδήσουν το Bella Ciao σε ένδειξη αλληλεγγύης με την Ιταλία. Όπως οι σερενάτες της ισπανικής αστυνομίας για τους απομονωμένους κατοίκους της Μαγιόρκα. Όπως ο χαιρετισμός από τις σειρήνες της βελγικής αστυνομίας προς τιμή και αναγνώριση όλων όσων εργάζονται στον τομέα της υγείας και περίθαλψης. Όπως οι κάτοικοι στον Έβρο που βγαίνουν στους δρόμους για να καλωσορίσουν το προσωπικό της Frontex που, εν μέσω της πανδημίας, εγκατέλειψε το σπίτι του για να προστατεύσει τα κοινά εξωτερικά σύνορά μας. Πρόκειται για μια όμορφη και αυθόρμητη χορογραφία υπό τον ήχο της αλληλεγγύης μεταξύ των Ευρωπαίων που δείχνει κάτι βασικό. Ότι ο τρόπος ζωής μας μπορεί μεν να έχει επηρεαστεί, αλλά όχι οι αξίες στις οποίες βασίζεται..

Μαθαίνουμε ξανά όλοι αυτό που συχνά παραμελούσαμε σαν τετριμμένο ή αυτονόητο: ότι οι μεμονωμένες απαντήσεις δεν λειτουργούν, μόνο ενωμένοι μπορούμε να επουλώσουμε αυτήν την πληγή. Ορισμένοι θα επιχειρήσουν να αντλήσουν διαφορετικά συμπεράσματα για την αξία και τη συνοχή της Ευρώπης. Θα διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις και θεωρίες συνωμοσίας και θα προσπαθήσουν να ξηλώσουν τις ραφές που μας κρατούν ενωμένους. Δεν είναι η πρώτη φορά. Τους γνωρίζουμε καλά. Είναι οι ίδιοι που δήλωναν ότι η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δεν μπορούσε να επιβιώσει απέναντι στη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση. Οι ίδιοι που προέβλεπαν το τέλος του ευρώ και τη κατάρρευση της ευρωζώνης. Έκαναν λάθος τότε όπως κάνουν και τώρα.

Ο κόσμος μετά τον κορωνοϊό θα είναι διαφορετικός. Πολλές βεβαιότητες στην οικονομία, την τεχνολογία και την ασφάλεια θα κλονιστούν. Έχουμε πολύ μεγάλο δρόμο μπροστά μας για να ξεπεράσουμε το πλήθος των νέων προκλήσεων που θα αντιμετωπίσουμε. Είμαστε στην αρχή αυτής της κρίσης και η Επιτροπή είναι έτοιμη να κάνει ακόμη περισσότερα, όπως θα εξελίσσεται η κατάσταση. Αλλά η ταπεινή μου ελπίδα είναι ότι τελικά αυτή η κρίση θα συμβάλει στο να έρθουν τα κράτη-μέλη πιο κοντά, συνειδητοποιώντας συγχρόνως ότι η μοίρα μας ως Ευρωπαίων είναι κοινή. Να μη λησμονούμε την άλλη προειδοποίηση του Σωκράτη ότι «δεν μπορούμε να ζήσουμε καλύτερα χωρίς να επιδιώξουμε να γίνουμε καλύτεροι.» Ότι η Ευρώπη όχι μόνο δεν θα γίνει το επίκεντρο του προβλήματος, αλλά αντίθετα θα καταστεί το επίκεντρο της αλληλεγγύης.

---

* Το άρθρο του Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτη Σχοινά, δημοσιεύτηκε στις 29 Μαρτίου 2020 στην επίσημη ιστοσελίδα της Κομισιόν.

‘Those spreading disinformation harm you,’ European Commission President Ursula von der Leyen said in an online video statement on Tuesday. (Photo by JOHN THYS/AFP via Getty Images)

Russia and China push ‘fake news’ aimed at weakening Europe: report

POLITICO 4/1/20, Mark Scott

EU officials claim both Moscow and Beijing continue to peddle disinformation on social media whose aim is to undermine the European Union and its partners.

China and Russia continue to use the global coronavirus crisis to spread false reports and other online disinformation, according to the latest update published Wednesday from the European External Action Service’s team dedicated to highlighting such digital tactics.

The group, called East Stratcom and whose mandate includes debunking fake news originating from Russia, said there had been more than 150 cases of pro-Kremlin disinformation linked to the global health crisis since late January. That includes claims that the European Union was on the verge of collapse because of national governments’ fumbled responses to COVID-19.

Across social media, these narratives, often promoted by Russian media outlets like RT and Sputnik, have also highlighted how the Kremlin has been better prepared than its Western counterparts, and how some EU governments welcomed aid provided by both Moscow and Beijing.

So far, these messages have yet to break through to a wider audience, mostly staying within Russian- and Chinese-friendly audiences online, particularly in countries like Italy, Spain and Greece.

But as the global crisis grows at pace, such efforts — both from state-backed groups and domestic EU actors — are linking the coronavirus pandemic with existing misinformation themes, including the targeting of migrants, minority groups and the long-term credibility of the EU, according to the authors of the update.

«In the EU and elsewhere, coordinated disinformation messaging seeks to frame vulnerable minorities as the cause of the pandemic and to fuel distrust in the ability of democratic institutions to deliver effective responses,» the officials wrote in their analysis. «Some state and state-backed actors seek to exploit the public health crisis to advance geopolitical interests, often by directly challenging the credibility of the European Union and its partners.»

Both Russia and China have rejected accusations that they have spread false reports and disinformation online.

In response to the public health crisis, EU officials and executives from Google, Facebook and Twitter have tried to clamp down on the worst offenders, with Ursula von der Leyen, the European Commission president, urging both tech companies and the public to do more to stop the spread of disinformation online.

Confronted with demands for action, social media giants have beefed up their response to the crisis, including promoting official advice, removing harmful material and using artificial intelligence tools to track false reports. Still, many policymakers remain unsatisfied, and misinformation remains rife on these digital platforms.

«Those spreading disinformation harm you,» von der Leyen said in an online video statement on Tuesday. «Disinformation can cost lives.»

In recent weeks, China and Russian had attempted to undermine Europe’s response to the crisis, according to the analysis. That included promoting messages, both within the 27-country bloc, as well as the Western Balkans, North America and elsewhere, that the EU was not tackling the pandemic, that it was betraying its core values in the region’s response and that Moscow and Beijing were the only ones providing a robust strategy to combat COVID-19.

Yet despite these state-backed initiatives, most online falsehoods about the coronavirus still originate from average EU citizens looking for advice, guidance and support from others on social media, according to several independent disinformation experts who were not connected to the EU’s latest analysis.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ-8: κάτι αλλάζει στη ζωή μας;

Ένα βίντεο και ένα άρθρο του Γ. Ν. Χαράρι, 2 άρθρα του Ν. Αλιβιζάτου , ένα άρθρο του Ν.Σεβαστάκη

Γιουβάλ Νώε Χαράρι: Πώς ο κορωνοϊός θα μπορούσε ν’αλλάξει τον κόσμο

 

Ν. Αλιβιζάτος: Ποια δημοκρατία μετά τον COVID-19;

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 25.03.2020

Για τους ανθρώπους της γενιάς μου, αυτούς δηλαδή που γεννηθήκαμε λίγο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (τους λεγόμενους baby boomers), η πανδημία του κορωνοϊού ενδέχεται να αποδειχθεί η μεγαλύτερη δοκιμασία της ζωής μας. Γιατί ο COVID-19 δεν πλήττει, όπως οι παλαιότεροι ιοί, τους νέους (τέτοιος ήταν ο ιός της ισπανικής γρίπης, το 1918-1919, ο οποίος, μόνο στη Γαλλία, προκάλεσε 240.000 θανάτους), αλλά προπάντων τους ηλικιωμένους. Δηλαδή, εμάς, τους «άτακτους παππούδες» της γενιάς του ’68. Λες και μας καλεί να πληρώσουμε αναδρομικά για τις «αμαρτίες» μιας ζωής. Τι να πρωτοθυμηθούν οι «επικριτές» μας; Τη σεξουαλική απελευθέρωση, το ροκ εντ ρολ, την αλαζονεία των «επιτυχημένων» ή τον ανάλγητο καταναλωτισμό;Oμως, δεν είναι μόνον οι αδιόρθωτοι ηθικολόγοι και οι πάσης φύσεως ζηλωτές του «ένδοξου» παρελθόντος που αναζητούν τα αίτια της πανδημίας στον εκσυγχρονισμό και στην παγκοσμιοποίηση. Σε αυτούς πρέπει να προστεθούν πολιτικοί και διανοούμενοι τόσο στο ένα όσο και στο άλλο άκρο του πολιτικού φάσματος. Eτσι, ο Ντόναλντ Τραμπ επιμένει να αποκαλεί τον κορωνοϊό «κινεζικό», ο δε Ματέο Σαλβίνι να αποδίδει τη διάδοσή του στην Ιταλία στους Αφρικανούς μετανάστες. Oσο για την άκρα Αριστερά, ο Ιταλός φιλόσοφος Τζόρτζιο Αγκάμπεν βλέπει στην πανδημία που πλήττει τη χώρα του την επιβεβαίωση της θεωρίας του για την «κατάσταση εξαίρεσης», στην οποία τάχατες οδηγεί όλες τις σύγχρονες δημοκρατίες ο καπιταλισμός. Είναι τόσο παλαβές οι απόψεις του εξ επαγγέλματος προκλητικού αυτού στοχαστή, ώστε ακόμη και ο Σλαβόι Ζίζεκ, ο γνωστός υποστηρικτής του ΣΥΡΙΖΑ το 2015, τον αποδοκίμασε δημοσίως. (Ξεχωριστή, βέβαια, κατηγορία από μόνη της αποτελεί η Εκκλησία της Ελλάδος. Δεν μιλώ, ασφαλώς, για την Ορθοδοξία, που την τιμή της έσωσε για μία ακόμη φορά ο Οικουμενικός Πατριάρχης, αλλά για τη ΔΙΣ και τους ελλαδικούς μητροπολίτες. Με αφορμή τη συζήτηση για τη Θεία Κοινωνία, έδωσαν ένα ακόμη δείγμα –μοναδικό παγκοσμίως, θα τολμούσα να πω– αρτηριοσκληρωτικής προσήλωσης στους τύπους εις βάρος της ουσίας, θέτοντας αυτή τη φορά σε κίνδυνο την ίδια τη ζωή χιλιάδων πιστών.)Για όσους επιμένουν να σκέπτονται ορθολογικά, δεν είναι βεβαίως της στιγμής να αναζητήσουν τα βαθύτερα αίτια της τρέχουσας πανδημίας. Oταν περάσει η μπόρα, ιατροί, βιολόγοι, περιβαλλοντολόγοι και κοινωνικοί επιστήμονες θα έχουν άπλετο χρόνο να εγκύψουν σε αυτά, με επιστημοσύνη και νηφαλιότητα. Προς το παρόν, δύο είναι τα ερωτήματα που λογικά θα πρέπει να μας απασχολήσουν. Πρώτα πρώτα, αν γίνεται ό,τι είναι δυνατό για να αποτραπεί η εξάπλωση του COVID-19 στη χώρα μας και γενικότερα. Και δεύτερον, ποιοι είναι οι καταλληλότεροι τρόποι για να αποτραπεί μια χειρότερη πανδημία αύριο, χωρίς να διακυβευθούν οι κατακτήσεις της νεοτερικότητας και του σύγχρονου συνταγματικού πολιτισμού.

Στο πρώτο ερώτημα, ως νομικός, δεν μπορώ να κρύψω την ικανοποίησή μου βλέποντας δίπλα όχι μόνον στον Eλληνα πρωθυπουργό, αλλά και στους Ευρωπαίους ομολόγους του, να στέκονται και να έχουν τον πρώτο λόγοι οι ειδικοί. Η «νίκη» του κ. Τσιόδρα δεν ανήκει μόνο στον ίδιο. Είναι νίκη του ορθολογισμού εις βάρος των σαλτιμπάγκων και των κάθε είδους λαϊκιστών. Από εκεί και πέρα, για εμένα τουλάχιστον, ευχάριστη έκπληξη αποτέλεσε η αποφασιστικότητα με την oποία ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ακολουθώντας τις υποδείξεις των ειδικών, αντέδρασε εγκαίρως και χωρίς να λογαριάζει το πολιτικό κόστος. Διαφοροποιούμενος σε ανύποπτο χρόνο από τον Μπόρις Τζόνσον, έδειξε πόσο αβάσιμες είναι οι επικρίσεις που εκτοξεύονται εναντίον του για νεοφιλελεύθερες τάχα πολιτικές. Τολμώντας εκεί όπου, σε θεωρητικά πιο προηγμένες χώρες, οι ομόλογοί του δίστασαν, φαίνεται να πρόλαβε τη γενίκευση του κακού.

Σε αυτό τον κ. Μητσοτάκη διευκόλυνε και το Σύνταγμα, που του επιτρέπει να νομοθετεί χωρίς χρονοτριβή. Με τη συνετή χρήση τους, παρά τα δρακόντεια μέτρα που επιβάλλουν, οι πράξεις νομοθετικού περιεχομένου σήμερα «δικαιώνονται». Πέρα όμως από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, η επιτυχία –εάν και εφόσον επιβεβαιωθεί– θα ανήκει εξίσου και στη γενιά των πενηντάρηδων του στενότερου επιτελείου του, που έδωσαν σοβαρά δείγματα επαγγελματισμού και αυταπάρνησης. Θέλω να πιστεύω ότι ο πραγματισμός που επιδεικνύει αυτή την περίοδο και ο Αλέξης Τσίπρας θα βοηθήσει την Αριστερά να ξεπεράσει την αναχρονιστική προκατάληψή της εναντίον των «τεχνοκρατών».

Κοντολογίς, η Ελλάδα και –για να είμαστε ακριβοδίκαιοι– η Κεντροδεξιά των σημερινών 40άρηδων και 50άρηδων δείχνει να στέκεται στο ύψος των περιστάσεων.

Oσο για το αύριο, έχει υποστηριχθεί σοβαρά ότι, όπως έως τώρα μιλούσαμε για την μ.Χ. εποχή (σε αντιδιαστολή προς την π.Χ.), σε λίγο θα διακρίνουμε τη «μετά κορωνοϊό» περίοδο από την «προ κορωνοϊού». Δεν χρειάζεται να συμμερίζεται κανείς την απαισιόδοξη αυτή εκτίμηση για να σημάνει τον συναγερμό για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Τα συστήματα εντοπισμού και παρακολούθησης που χώρες όπως η Νότια Κορέα, η Σιγκαπούρη και το Ισραήλ δοκιμάζουν αυτή την περίοδο για την ανίχνευση πιθανών φορέων, αν χρησιμοποιηθούν ασυλλόγιστα, θα καταφέρουν καίριο πλήγμα στην ιδιωτικότητά μας και άλλα θεμελιώδη δικαιώματα. Τα συστήματα υγείας, εξάλλου, θα πρέπει μοιραία να ξανασχεδιασθούν ενόψει της αρχής της πρόληψης, η οποία θα επιβάλλει δράσεις όπως ο καθολικός εμβολιασμός του πληθυσμού, τα υποχρεωτικά τεστ σε διάφορες φάσεις της ζωής μας και η δημιουργία εξειδικευμένων νοσηλευτικών μονάδων, που κανείς έως χθες δεν μπορούσε να φαντασθεί και που ακόμη και οι πιο ακραιφνείς επικριτές του κρατισμού θα αναγκασθούν να αποδεχθούν.

Σε επίπεδο δημοκρατικών θεσμών, εξάλλου, θα περιορισθούν δίχως άλλο οι συνεδριάσεις πολυμελών συλλογικών σωμάτων σε τοπικό, εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο. (Την προσεχή Πέμπτη, θυμίζω, η Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. θα πραγματοποιηθεί για πρώτη φορά εξ αποστάσεως, με ηλεκτρονική επικοινωνία των συμμετεχόντων.) Διερωτάται, εντούτοις, κανείς αν το Skype μπορεί να διασφαλίσει την απρόσκοπτη και ειλικρινή διαβούλευση που μόνον η φυσική παρουσία των διαλεγομένων μπορεί να εγγυηθεί. Τέλος, σε επίπεδο καθημερινότητας, δεν είναι μόνο το ηλεκτρονικό εμπόριο που θα γενικευθεί. Είναι η εξ αποστάσεως εργασία, η εξ αποστάσεως διδασκαλία και η εξ αποστάσεως ψηφοφορία.

Πέρα όμως από τα ανωτέρω, στις πολιτικές για την αντιμετώπιση μιας νέας, ακόμη καταστρεπτικότερης πανδημίας ελλοχεύει ο ακόλουθος κίνδυνος, που είναι ακόμη πιο ύπουλος, καθότι δυσδιάκριτος: Με την επιβολή της απομόνωσης είναι πολύ πιθανό να ενισχυθεί η ατομικότητα και η νοοτροπία τού «ο καθένας για την πάρτη του».

Και τούτο εις βάρος της συλλογικότητας, πάνω στην οποία στηρίζεται η καθημερινότητα της δημοκρατίας αλλά και της κοινωνικής συμβίωσης γενικότερα. Διότι, παρά τη μοναξιά που ενδημεί ιδίως στις μεγάλες πόλεις, η ζωή μας έως σήμερα στηριζόταν στη ζεστασιά της φυσικής επικοινωνίας, είτε πρόκειται για τη διασκέδαση και τον αθλητισμό, είτε για τον έρωτα και την αγάπη, είτε ακόμη και για τη θρησκευτική λατρεία. Αν αυτή περιορισθεί, όπως πολλοί προβλέπουν ότι θα συμβεί για να αποτραπούν νέες πανδημίες, τότε πολύ φοβούμαι ότι την κοινωνική συνοχή μας, αν όχι και την ίδια τη δημοκρατία, θα απειλήσουν άλλοι, εξίσου αποτρόπαιοι κίνδυνοι.

Το ερώτημα, συνεπώς, που σήμερα θέτω απλώς για συζήτηση είναι το ακόλουθο: Μήπως θα πρέπει από τώρα να ενισχύσουμε τα υπάρχοντα και να δημιουργήσουμε τα νέα εκείνα εθελοντικά δίκτυα τα οποία, πολύ προτού χρειασθεί να παρέμβει το κράτος και το δημόσιο σύστημα υγείας, θα συνδράμουν τις ευάλωτες προπάντων ομάδες του πληθυσμού –πρώτα πρώτα τους ηλικιωμένους, τους ενδεείς και τους χρόνια νοσούντες– για να ξεπεράσουν τη μοναξιά και να αντιμετωπίσουν εγκαίρως τον επερχόμενο κίνδυνο;

Για να ενθαρρύνει τη δημιουργία τέτοιων δικτύων, το κράτος, εκτός από τους μηχανισμούς του και το ΕΣΥ, διαθέτει ένα «υπερόπλο», δυστυχώς λησμονημένο. Αναφέρομαι στην παράγραφο 4 του άρθρου 25 του Συντάγματος, που του δίνει τη δυνατότητα «να αξιώνει από τους πολίτες την εκπλήρωση του χρέους» όχι μόνον της «εθνικής», μα και της «κοινωνικής αλληλεγγύης».

Ας σκεφτούμε πόσο πολλές ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες μπορούν να στηριχθούν στη σπουδαία αυτή διάταξη. Και ας διερωτηθούμε μήπως και η κοινωνία των πολιτών πρέπει και αυτή να αναλάβει τις ευθύνες που της αναλογούν.

* Ο κ. Νίκος Κ. Αλιβιζάτος είναι ομότιμος καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Νίκος Αλιβιζάτος Τι απειλεί τη Δημοκρατία και το Κράτος Δικαίου

iefimerida.gr – 2/4/20

Πριν από λίγο ο κύριος Τσιόδρας αναφέρθηκε στην «πανδημία των πολλών αβεβαιοτήτων». Κατά τη γνώμη σας ποιες είναι οι κορυφαίες αβεβαιότητες που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε εν μέσω πανδημίας;

Δεν μπορεί παρά να ξεκινήσει κανείς από τις ιδιότητες του κορωνοϊού, που ακόμα τον μελετούν οι ειδικοί. Βαδίζουμε στο άγνωστο ελπίζοντας ότι με την ανακάλυψη του εμβολίου θα αποκτήσουμε βεβαιότητες.

Για εσάς τους νομικούς ποιος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που εγείρεται σε αυτή την συγκυρία;

Υπάρχει ο μείζων κίνδυνος να γίνει συνήθεια η νομοθέτηση δια διαταγμάτων, ή όπως συμβαίνει σε εμάς με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου. Αυτό δεν είναι κάτι που μπορούμε να ανεχθούμε για μακρύ χρονικό διάστημα, γιατί σημαίνει κατάργηση της Δημοκρατίας.

Ποιο είναι το κριτήριο, το όριο που μπορεί να μπει στο ζήτημα αυτό, στις ρυθμίσεις νομοθετικού περιεχομένου, από τη στιγμή που υπάρχει πάνω από το κεφάλι μας η επίκληση του επείγοντος;

Σήμερα, μόνη εγγύηση -και αυτό πρέπει να αναδειχθεί- είναι η Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Θεωρώ πολύ σημαντικό το ότι στη θέση αυτή βρίσκεται η κυρία Σακελλαροπούλου, η οποία, όταν δει μια υπέρβαση, έχει τη δυνατότητα από το Σύνταγμα -και από εκεί και πέρα θα πρέπει και να το πιστεύει – να πει «όχι, αυτό δεν το υπογράφω».

Αρα η Προέδρος είναι επιφορτισμένη με κάτι που δεν είχε περάσει από το μυαλό της, από το μυαλό κανενός μας.

Ακριβώς. Θα σας πω εδώ κάτι τεχνικό: σύμφωνα με  την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου από το οποίο προέρχεται, δηλαδή του Συμβουλίου της Επικρατείας,  δεν μπορεί να ελέγξει το αν κάτι είναι κατεπείγον ή όχι. Αυτό τον  έλεγχο μπορεί να τον ασκήσει μόνον η  Βουλή. Μπορεί όμως να ελέγξει το περιεχόμενο. Να πει ότι το συγκεκριμένο μέτρο είναι υπερβολικό, αλλάξτε το αλλιώς δεν υπογράφω. Εκεί χρειάζεται και η ίδια εγρήγορση και καλή νομική συμβουλή. Και όχι μόνο νομική… Πάρτε για παράδειγμα τον κύριο Ορμπαν στην Ουγγαρία. Εχει Πρόεδρο της Δημοκρατίας της δικιάς του απόλυτης εμπιστοσύνης. Εκεί λείπει αυτό το αντίβαρο. Το γεγονός ότι ο κύριος Μητσοτάκης προέκρινε για την Προεδρία ένα πρόσωπο, το οποίο έχει όλες τις εγγυήσεις ότι θα λειτουργήσει ανεξάρτητα, είναι μια μεγάλη υπόθεση για τη χώρα μας, ειδικά στη συγκυρία που ζούμε.

Υπάρχει ο κίνδυνος να δούμε να έρχονται προς ψήφιση με αυτό τον ρυθμό νομοθετικές διατάξεις και εκτός πλαισίου πανδημίας λόγω συνήθειας και χαμηλότερων αντιστάσεων;

Η γενίκευση μέτρων που ήδη υπάρχουν στην καθημερινότητά μας είναι ο βασικός κίνδυνος. Ομως πρέπει ο καθένας να αναλάβει τις ευθύνες του. Μου ήρθε σήμερα η ανανέωση του ασφαλιστηρίου του αυτοκινήτου μου και μου προτείνουν να μπω σε ένα πρόγραμμα ώστε να ξέρει η ασφαλιστική εταιρεία ανά πάσα στιγμή που βρίσκομαι προκειμένου αν χρειαστώ βοήθεια να με εντοπίσει. Προσέξτε λίγο τη γενίκευση αυτού του μέτρου: η ασφαλιστική εταιρεία, αν έμενε  χωρίς έλεγχο, θα μπορούσε  να πουλήσει το σχετικό αρχείο προσωπικών δεδομένων στην αστυνομία ή σε οποιονδήποτε άλλο, ο οποίος ενδιαφέρεται να ξέρει  ανά πάσα στιγμή που βρίσκομαι. Αυτή είναι μια υποδόρια υπονόμευση της προσωπικής ελευθερίας μέσω της διάδοσης της συγκεκριμένης πληροφορίας.

Εχει το δικαίωμα η εταιρεία να θέσει αυτό το ζήτημα στην κρίση του πολίτη, ώστε  αυτός να πάρει με δική του ευθύνη τη σχετική απόφαση;

Εδώ θίγετε ένα μείζον νομικό και φιλοσοφικό ζήτημα: το περίφημο πρόβλημα της συναίνεσης. Αν εσύ ο ίδιος, για να αισθανθείς ήρεμος και ασφαλής,  συναινέσεις στον περιορισμό της ελευθερίας σου, μπορεί κάποιος να σε εμποδίσει; Πόσο μπορεί να παρέμβει το κράτος εκεί και να πει «φίλε το παρακάνεις, κινδυνεύει η ελευθερία σου», σαν ένας καλός πατερούλης που σε προστατεύει; Αυτό είναι φοβερά λεπτό και κρίσιμο ζήτημα, γιατί από τη μια μεριά συγκρούεται το δικαίωμα του καθένα να διαφεντεύει τις τύχες του και, από την άλλη, μια αξία –στη συγκεκριμένη περίπτωση το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή-  την οποία ενδέχεται το συγκεκριμένο άτομο να είναι έτοιμο να θυσιάσει. Θα τον αφήσουμε;

Η νέα έκτακτη συνθήκη της κυκλοφορίας με ταυτότητα, με δήλωση, της ανά πάσα στιγμή επιθεώρησης από την αστυνομία, δημιουργεί μια νέα συνθήκη που οι νομικοί πρέπει να μελετήσετε;

Ασφαλώς ναι, εφόσον περάσουμε την κρίσιμη περίοδο του κινδύνου κορύφωσης της πανδημίας. Αν αυτό συνεχιστεί για πολύ -και εκεί είναι το κρίσιμο μέγεθος- έχω την εντύπωση ότι νομικά πρέπει να ελεγχθεί. Από εκεί και πέρα έχουν λεχθεί πολλές ανοησίες στη χώρα μας, δυστυχώς και από συναδέλφους που κατείχαν και υπεύθυνες θέσεις στο πρόσφατο παρελθόν,  οι οποίοι ισχυρίζονται  ότι τα συγκεκριμένα μέτρα που έχουν παρθεί δεν είναι συνταγματικά, ότι δεν έχουν συνταγματικό έρεισμα, ότι αποφασίστηκαν από την εκτελεστική εξουσία και όχι από τη Βουλή. Κανένας σοβαρός νομικός δεν τα συμμερίζεται αυτά. Οι συνάδελφοι που τα λένε παρασύρονται ενδεχομένως από το συναίσθημα ή από ιδεοληψίες. Για να ξεκαθαρίσω τι εννοώ: Προς θεού δεν είναι κάθε μέτρο σωστό, πάντοτε κοιτάμε αν είναι πρόσφορα τα μέτρα για τον επιδιωκόμενο σκοπό και φυσικά πάντα εξετάζουμε τη διάρκεια της εφαρμογής τους. Αν για να αποφευχθούν μερικές χιλιάδες θάνατοι τα μέτρα είναι αναγκαία, ποιος τρελός μπορεί να αντιταχθεί σε αυτά; Αν δούμε την καμπύλη να πέφτει και μας διαβεβαιώσει  ο κύριος Τσιόδρας ότι μπορούμε να κυκλοφορούμε πιο άνετα, έχω την εντύπωση ότι η συνέχιση των μέτρων αυτών θα ήταν αδικαιολόγητη.

Σε αυτή την περίπτωση πώς μπορεί να θωρακιστεί ο πολίτης;

Η έννομη τάξη του δίνει μια σειρά από εργαλεία από πολιτικά – το σωματείο που θα οργανώσει μια διαδήλωση για παράδειγμα-  μέχρι και ένδικα βοηθήματα. Μπορεί να προσφύγει στα δικαστήρια και να δικαιωθεί πολύ γρήγορα γιατί προβλέπονται ασφαλιστικά μέτρα με γρήγορη εκδίκαση.

Λέμε ότι ο πολίτης αναλαμβάνει την προσωπική του ευθύνη αυτές τις μέρες. Συνειδητοποιεί εν τέλει και τη σχέση του με τον νόμο μέσα από όλο αυτό που ζούμε;

Εκεί είναι που έχει ενδιαφέρον η συνέντευξη του κυρίου Ράμφου, που αναρτήσατε προ ημερών. Η αλλαγή μάς κάνει να βλέπουμε το δημόσιο με διαφορετικό μάτι. Για πρώτη φορά η κρίση μας έβαλε ενώπιο ενωπίω. Θέλω να πιστεύω ότι έχει δίκιο αν και δεν είμαι πολύ σίγουρος. Φοβάμαι μήπως πολύ γρήγορα τα ξεχάσουμε όλα αυτά.  Για να δούμε…

Και από την άλλη διάβαζα σήμερα στους Νew York Times ένα άρθρο-έκκληση για να μην χρησιμοποιούν όπλα οι Αμερικανοί, γιατί τα θύματα από την οπλοχρησία είναι τόσο πολλά που δυσκολεύουν αυτές τις μέρες τη νοσηλεία των κρουσμάτων από τον κορωνοϊό.

Ναι είναι αδιανόητο. Ξέρετε, για λόγους Δημοκρατίας το Σύνταγμα των ΗΠΑ προέβλεψε ότι κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να έχει όπλο. Αυτό ήταν το 1791, στη λογική να μην έχει μόνο το κράτος όπλα αλλά να μπορεί ο πολίτης με το δικό του όπλο να αντισταθεί στην αυθαιρεσία του κράτους.  Η αφετηρία του σχετικού ζητήματος ήταν αυτή. Στην πράξη, εν τούτοις το δικαίωμα οπλοφορίας  έχει εξελιχθεί σε μια από τις μάστιγες στην σύγχρονη ιστορία των ΗΠΑ.

Στις ΗΠΑ σκέφτονται να επιβάλλουν κανόνες που ισχύουν για την τρομοκρατία για όσους σκοπίμως μεταδίδουν τον κορωνοϊό. Ο Νετανιάχου ζήτησε από την Σιν Μπετ να εξετάσει την εφαρμογή της τεχνολογίας που χρησιμοποιείται για τον εντοπισμό τρομοκρατών στην περίπτωση των φορέων του ιού…

Εκεί μια πραγματικά ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας Δεδομένων πρέπει να πει στοπ, αυτά δεν γίνονται. Και επειδή έχετε πέσει σε έναν θεσμολάγνο, θέλω να σας πω ότι έχουμε τέτοιους θεσμούς στην Ελλάδα, το θέμα είναι να δείξουν και οι άνθρωποι που τους στελεχώνουν  την αναγκαία ελευθεροφροσύνη και παρρησία.

Πάντως για να επανέλθω στο ζήτημα των πράξεων νομοθετικού περιεχομένου, είναι ένα μέτρο που έχει περάσει πολλές δοκιμασίες στην σύγχρονη πολιτική ζωή…

Είναι ένα μέτρο πολύ αδικημένο. Οταν άρχισε να εφαρμόζεται στην αρχή της οικονομικής κρίσης η Αριστερά ασκούσε έντονη κριτική στις κυβερνήσεις που το εφάρμοζαν λέγοντας ότι αναβιώνει η χούντα και η δικτατορία. Αφού εφάρμοσε και η ίδια τις πράξεις νομοθετικού περιεχομένου με το τρίτο μνημόνιο το 2015, τα πράγματα ηρέμησαν και τώρα ξαναεφαρμόζονται. Επαναλαμβάνω ότι, στο αρχικό, το χρονολογικά πρώτο στάδιο,  την μείζονα εγγύηση για αυτό το μέτρο τη δίνει η Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Επίσης να πω το εξής: τα έκτακτα μέτρα που θεσπίζονται λόγω κορωνοϊού αυτές τις μέρες από καθεστώτα αυταρχικά όπως στην Ουγγαρία, τη Ρωσία και την Πολωνία είναι πολύ επικίνδυνα. Για τις δικές μας χώρες που έχουν μια πείρα και κυρίως αντίβαρα δεν υπάρχει αυτός ο κίνδυνος, αλλά οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχει εγρήγορση.

Αρα βγαίνοντας από την πανδημία θα έχουμε γενικότερα ασκηθεί στη γρήγορη λήψη αποφάσεων και στην εφαρμογή τους, όπως προέβλεψε και ο Χαράρι στο περιβόητο άρθρο του στους Financial Times.

Απλώς η ταχύτητα μερικές φορές οδηγεί στην επιπολαιότητα και στην προχειρότητα.

Σας ανησυχεί αυτή η εξ αποστάσεως διαβούλευση, διδασκαλία ή και συνεδρίαση που έχει επιβάλλει η πανδημία;

Δεν σας κρύβω ότι η εξ αποστάσεως διαβούλευση και συναπόφαση δεν παρέχει όλες τις εγγυήσεις που έχει το να είσαι κοντά στον άλλον. Αγαπητός φίλος μου έλεγε προχθές ότι άρχισαν οι δικαστικές διασκέψεις εξ αποστάσεως. Πολύ σημαντικό για την ταχύτητα στην απονομή της δικαιοσύνης,  να είναι τρεις δικαστές και από τα σπίτια τους που  να συναποφασίζουν. Για απλές υποθέσεις δεν είναι κακό, όμως για άλλες υποθέσεις που δεν έχεις καταλήξει, είναι άλλο να έχεις τον συνάδελφο απέναντί σου  και να προσπαθείς να τον μεταπείσεις και άλλο να το επιχειρείς μέσω μιας οθόνης. Δείτε και την περίπτωση των συνεδριάσεων της Βουλής: Είμαι της άποψης ότι ακόμα και στη δική μας πολωμένη Βουλή, με το σωστό επιχείρημα μπορείς να μεταπείσεις τον άλλο. Αυτό, σημειώστε, συμβαίνει στις κοινοβουλευτικές επιτροπές, όταν δεν υπάρχουν κάμερες. Να σας θυμίζω και του Συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών, υπό τον κ. Παυλόπουλο, την επαύριο του δημοψηφίσματος του 2015; Έγινε ουσιαστικός διάλογος και πάρθηκε η κρίσιμη απόφαση, ότι δηλαδή επιθυμούμε να παραμείνουμε ως χώρα στην Ευρωζώνη, μόνον όταν έφυγαν οι πρακτικογράφοι.  Πάρτε, επίσης,  το μάθημα στα Πανεπιστήμια και στα  σχολεία. Μεγάλο  επίτευγμα των ημερών ότι μάθαμε να το κάνουμε μέσω skype αλλά προς θεού δεν είναι υποκατάστατο. Εκεί ίσως προκύψουν τα σημαντικά ζητήματα που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε όταν περάσει η μπόρα.

Αποδυναμώνεται η έννοια του αμφιθεάτρου, της Αγοράς που αποτελεί και βάση της Δημοκρατίας;

Αυτό το φοβάμαι πολύ. Είναι ένα από τα ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε και οι οικονομολόγοι για το κόστος και οι νομικοί για τη νομική οργάνωση αλλά κυρίως οι γιατροί για να δούμε την φυσική επαφή, την φυσική επικοινωνία πώς θα εξασφαλίσουμε, χωρίς να υπάρχει κίνδυνος διάδοσης νόσων.

Αυτές όμως δεν είναι αποφάσεις που μπορεί να πάρει μόνη της μια χώρα. Χρειάζεται συνεργασία, κοινή γραμμή μεταξύ των κρατών.

Μια σημαντική Γαλλίδα συνάδελφος είπε στη Monde προ λίγων ημερών ότι πρέπει να περάσουμε από τον όρο «εθνική κυριαρχία» στον όρο «κυριαρχία της αλληλεγγύης». Δεν νοούνται πλέον ανάδελφα έθνη. Μιλάμε για αλληλεξαρτήσεις σε πλανητικό επίπεδο. Δεν γίνεται αλλιώς.

Είναι η Ευρώπη σήμερα σε κατάσταση να αντιμετωπίσει συνολικά αυτή τη κατάσταση; Η Γερμανία έχει πεισμώσει, ο Μακρόν μιλά για μια Ευρώπη εγωιστική και διχασμένη.

Δεν είμαι βέβαιος ότι συμμερίζομαι την απαισιοδοξία σας για τη Γερμανία. Η Μέρκελ έχει δώσει δείγματα ηγετικών ικανοτήτων σε πολύ δύσκολες στιγμές. Αν λάβετε υπόψιν πόσο επείγον είναι να επανέλθουμε το ταχύτερο στην κανονικότητα,  οι οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης  θα είναι το θέμα που θα συζητάμε από τον Μάιο και πέρα. Οι χώρες θα κριθούν με βάση το κριτήριο αν διαλύθηκαν ή όχι οι εταιρείες, πόσο ανέβηκε η ανεργία, πόσο γρήγορα θα πάρει πάλι εμπρός η οικονομία. Δεν είναι μόνο ζήτημα ιδεολογίας εδώ. Ειναι σίγουρα και η ιδεολογία γιατί χώρες όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Φιλανδία μιλάνε πάντα εναντίον των ευρωομολόγων. Όμως αυτή η γυναίκα προσωπικά μου έχει εμπνεύσει εμπιστοσύνη. Δεν νομίζω ότι για αυτή την ιδεολογία η Μέρκελ είναι έτοιμη να θυσιάσει τα πάντα. Εχω την εντύπωση ότι ακούει και θα βρει πάλι την αναγκαία ισορροπία.

Και φυσικά έχουμε πάλι την ανάδυση μιας συνωμοσιολογίας, δεν ξέρω πόσο επικίνδυνη θα αποδειχθεί.

Η καλύτερη απάντηση είναι η τηλεθέαση της ΕΡΤ την ώρα που μιλάει ο κύριος Τσιόδρας. Αυτό είναι μεγάλη υπόθεση για τους καραγκιόζηδες που πουλάνε τέτοια πράγματα. Οχι ότι είναι οριστική η νίκη, αλλά είναι μεγάλη κατάκτηση.

Μιλάμε για πόλεμο, για κελιά, προκειμένου να περιγράψουμε αυτό που ζούμε. Τι λέτε για τη χρήση των λέξεων;  Είναι πραγματικός πόλεμος αυτό που ζούμε;

Ξέρετε το Σύνταγμα επέτρεψε στην Ελλάδα το 1911 να εφαρμοστεί η κατάσταση πολιορκίας, δηλαδή αναστολή των ελευθεριών και στρατοδικεία σε περίπτωση πολέμου. Ηταν αν θέλετε η προετοιμασία μας για τους Βαλκανικούς Πολέμους μετά την ήττα του 1897, όταν  έφτασαν οι Τούρκοι σχεδόν  ως τη Λαμία. Λόγω αυτού και παρά τις διαμαρτυρίες των αριστερών της εποχής, συγκεκριμένα του Αλ. Παπαναστασίου, θεσπίστηκε αυτό το μέτρο. Ε, έπρεπε να δείτε ότι στο τέλος του Μεσοπολέμου, καθώς πλησιάζουμε στο 1935-1936 πολλοί σοβαροί άνθρωποι είπαν «ως πόλεμο το Σύνταγμα εννοεί και τον Εμφύλιο». Υπάρχει δηλαδή ο κίνδυνος να επιδιώκεται με τη λέξη πόλεμος – όπως σε ένα άλλο επίπεδο με τη λέξη Επανάσταση- να εξωραϊστούν πράγματα που είναι τελείως διαφορετικά. Σε μια στιγμή πολιτικής έξαρσης θα το δικαιολογούσα να λεχθεί, όμως επιστημονικά με ενοχλεί.

Τι άλλο σας ενοχλεί επιστημονικά από αυτά που συμβαίνουν;

Με κίνδυνο να θεωρήσετε ότι έχω επιστημονική διαστροφή, θέλω να πω το εξής: Δεν έχουμε απαγόρευση κυκλοφορίας. Εχουμε περιορισμό της κυκλοφορίας. Με ενοχλεί η εύκολη και απρόσεκτη χρήση λέξεων. Το γνωστό έντυπο με τους λόγους για τους οποίους μπορούμε κατ’ εξαίρεση να κυκλοφορήσουμε είναι η κρίσιμη ασφαλιστική δικλείδα. Αυτό σώζει το μέτρο. Το να βλέπεις σοβαρούς νομικούς να μιλούν για απαγόρευση, να μιλούν για κελιά, ενοχλεί. Ενοχλεί η με λέξεις εκμετάλλευση του συναισθήματος και της αυθόρμητης αντίδρασης προς μια ανεύθυνη κατεύθυνση. Θα ακούσατε τον κύριο Χαρδαλιά να μιλά για πλήρη καραντίνα σε κάποια χωριά. Αυτή είναι η απαγόρευση. Επίσης με ενοχλεί πολύ η εμφάνιση ορισμένων βεντετών Ελλήνων πολιτικών  σε ξένα κανάλια που βρίσκουν αφορμή με αυτή την υπόθεση να χτυπήσουν την κυβέρνηση. Δεν μπορείς να εκθέτεις τη χώρα σου έτσι. Φυσικά έχουν κάθε δικαίωμα να το κάνουν, όμως και οι πολίτες έχουν κάθε δικαίωμα να κρίνουν.

Υπάρχει και αυτό το «μετά θα λογαριαστούμε»…

Ευτυχώς ο κύριος Τσίπρας δεν συμμερίζεται τέτοιες απόψεις. Θέλω να πιστεύω ότι θα δώσει τον τόνο για να μη συνεχιστεί αυτό το κλίμα.

Μετά από αυτή την περιπέτεια, ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα βγει με το πολιτικό του προφίλ περισσότερο δυνατό από ποτέ;

Αν δεν υπήρχε το προηγούμενο του Τσόρτσιλ το 1945, όπου αποδοκιμάστηκε μετά τη νίκη επί των Γερμανών, θα σας έλεγα ότι ο Μητσοτάκης θα βγει ενισχυμένος. Ομως οι ψυχολογίες των λαών είναι τελείως αστάθμητος παράγων. Το παράδειγμα του Τσόρτσιλ ή του Βενιζέλου το 1920 είναι καταπληκτικό. Πραγματοποιήθηκε το όνειρο 100 ετών της Ελλάδας και ο Βενιζέλος αποδοκιμάστηκε στις κάλπες διότι ο κόσμος απλούστατα ήθελε να γυρίσει  στο σπίτι του. Υπ’ αυτή την έννοια, πραγματικά δεν ξέρω τι θα συμβεί με τον Μητσοτάκη.

Θα είναι ένας νέος κόσμος αυτός στον οποίο θα βγούμε;

Θέλω να πιστεύω ότι η επιστήμη θα βρει το εμβόλιο. Ομως η προετοιμασία της επόμενης μέρας απέναντι στον κίνδυνο να προκύψει  κάτι ακόμα φονικότερο θα προκαλέσει έντονες αλλαγές στην καθημερινότητά μας. Ξέρετε, υπάρχει στο Σύνταγμά μας ένα πολύ σημαντικό εργαλείο, παράγραφος 4 άρθρο 25: Μπορεί το κράτος να αξιώσει την εκπλήρωση του χρέους όχι μόνο της εθνικής αλλά και της  κοινωνικής αλληλεγγύης. Αυτό μπορεί να είναι επικίνδυνο αν σου πει το κράτος «όλοι υποχρεούστε να συμβάλετε, να προσφέρετε εργασία τόσες ώρες κλπ». Κάποιος σταλινικός σίγουρα θα σας έλεγε αυτό είναι το νόημα της διάταξης. Εγώ λέω ότι αν δεν υπάρχει ένας επαγγελματικός πυρήνας σε μια ΜΚΟ – δείτε πως δούλεψαν οι εθελοντές μας στους Ολυμπιακούς Αγώνες- υπάρχει πρόβλημα. Πρέπει να οργανωθεί –αν όχι από το κράτος, με τη βοήθεια του κράτους- ένας σοβαρός επαγγελματικός πυρήνας και από εκεί και πέρα να δράσουμε οι πολίτες  εθελοντικά. Δεν γίνεται να αφήσουμε στη νέα εποχή τους παπούδες, τις ευπαθείς ομάδες, τους χρόνια ασθενείς όσο μόνους τούς είχαμε αφήσει ως τώρα. Πάνω εκεί μπορούν να γίνουν θαύματα.

Τι διαβάζετε αυτή την εποχή;

Ιστορία πολύ. Ετοιμάζω ένα ραπόρτο για το Συμβούλιο της Ευρώπης που διατυπώνει πολλές επιφυλάξεις για το θεσμό του δημοψηφίσματος, σε αντιδιαστολή με την αντιπροσωπευτική δημοκρατία.  Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία έχει το πολύ μεγάλο πλεονέκτημα – που συχνά το ξεχνάμε- ότι δεν εκλέγουμε μόνο εκπροσώπους κομμάτων, αλλά και πρόσωπα με βάση την εντιμότητα, την εξυπνάδα τους. Εκλέγω κάποιον στην κρίση του οποίου βασίζομαι. Η ιδέα είναι ότι εκλέγοντας μια Βουλή θες να πιστεύεις ότι δεν θα υπάρχουν μόνον αντιπαραθέσεις. Θα γίνει και ειλικρινής διαβούλευση,  ότι κάτι θα προκύψει μέσα από ανοιχτό ντιπέιτ. Όπως προανέφερα,  εκεί που δεν υπάρχουν κάμερες, γίνεται πραγματική συζήτηση, διαβούλευση, υπάρχει βελτίωση. Πάνω σε αυτό το θέμα δουλεύω

Με το που θα αρθεί ο περιορισμός κυκλοφορίας που θέλετε να πάτε;

Σε ένα πάρτι φοβερό, στη θάλασσα, με μουσική ‘70s!

Νικόλας Σεβαστάκης: Μια ήττα του ανορθολογισμού

το ΒΗΜΑ -Νέες Εποχές 18/4/20

[Mε τους διάφορους όψιμους ‘αντιχουντικούς’ (κατά των μέτρων για τον covid-19) από δεξιά και αριστερά θα έχουμε ακόμα πολύ δρόμο..παρόλα αυτά μπορούμε να μιλάμε για μια ήττα του ανορθολογισμού]

Στο λεξιλόγιο ορισμένων φιλοσόφων και κριτικών του πολιτισμού συνηθίζεται εδώ και κάποιο καιρό ο όρος τεχνοεπιστήμη. Το νόημα που έχει δοθεί στη λέξη δεν είναι πάντοτε σαφές. Στην περίπτωση, για παράδειγμα, κάποιων από τους επιγόνους του Μάρτιν Χάιντεγκερ, η τεχνοεπιστήμη θα συσχετιστεί κυρίως με μια απεριόριστη βούληση για ισχύ σε μια εποχή πλανητικού μηδενισμού. Ας πούμε, απλουστεύοντας, πως οι τιμητές της είδαν στην τεχνοεπιστήμη ένα σύμπλεγμα λόγων και πρακτικών που συντονίζονται από μια στεγνή ‘υπολογιστική διάνοια’.

Παλαιότερες αφετηρίες αυτής της κριτικής βρίσκονται στην προσπάθεια να αντιμετωπιστούν οι αφελείς ιδεολογίες του δέκατου ένατου αιώνα και κυρίως η τότε επιχείρηση υποκατάστασης της παραδοσιακής θρησκείας από το νέο επιστημονικό πνεύμα. Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η καχυποψία για την τεχνοεπιστήμη θα αντλούσε υλικό από τις εικόνες των ναζί «βιολόγων» και «γιατρών», από τη συμμετοχή δηλαδή διαπρεπών τεχνικών και επιστημόνων στη χιτλερική μηχανή εξόντωσης. Σε τομείς της ανθρωπιστικής διανόησης –όχι μόνο αριστερούς ριζοσπάστες αλλά και σε συντηρητικούς ελιτιστές και αντιμοντέρνους λόγιους- θα ριζώσει μια τεράστια περιφρόνηση προς τον τεχνικισμό: ιδίως προς οτιδήποτε γεφυρώνει την καθαρή γνώση και έρευνα με εφαρμογές μεσιτευμένες από το ‘εμπόριο’. Το εφαρμοσμένο θα κατακυρωθεί στην ανόσια εμπορευματική σφαίρα και στις ιδιοτελείς στρατηγικές της αγοράς.

Η επίθεση στην τεχνοεπιστήμη έγινε τελικά μόδα. Απαραίτητο καρύκευμα για σχολικές εκθέσεις ιδεών, για λογοτεχνικές βραδιές, για σεμινάρια κριτικής θεωρίας, για ομιλίες Προέδρων Δημοκρατίας. Και βέβαια, κάποιες από τις επικρίσεις αυτές στηριζόταν σε γεγονότα και αδιάψευστες εμπειρίες. Όταν κατά καιρούς αποκαλυπτόταν η συμμετοχή ανθρώπων του επιστημονικού κόσμου σε απαράδεκτες κρατικές στρατηγικές, σε αμφίβολα στρατιωτικά προγράμματα ή σε κάποια από τα σκοτεινά πρότζεκτ του Ψυχρού Πολέμου.

Έρχεται όμως τώρα μια μεγάλη και παγκόσμια υγειονομική κρίση σαν αυτή του covid-19 και αμέσως διαισθανόμαστε πως η μεγάλη μας ελπίδα στηρίζεται στην τεχνοεπιστήμη. Έχουμε δηλαδή την προσδοκία πως αυτό το πλέγμα εφαρμοσμένης και πειραματικής γνώσης το συνδεδεμένο με εργαστήρια, με δημόσιες και ιδιωτικές υποδομές, θα δώσει κάποια λύση στο πρόβλημα κι αυτής της ασθένειας. Η πανδημία φαίνεται έτσι να εκθέτει τον ριζοσπαστικό αρνητισμό των κούφιων αφαιρέσεων. Συγχρόνως, βλέπουμε πως απογυμνώνει κάποιους ιδεολογικούς δογματισμούς, τη σύγχυση, για παράδειγμα μεταξύ φιλελευθερισμού και ενός ρηχού αντικρατισμού.

Ζούμε λοιπόν, μεταξύ άλλων, και μια ήττα του ανορθολογισμού. Στο βαθμό που όλη η ανθρωπότητα περιμένει αποτελεσματικά φάρμακα και προοπτικά ένα εμβόλιο, οι μαχητές των αντι-εμβολιαστικών και των άλλων ψευτο-αντισυστημικών ‘θεραπειών’ θα πρέπει αισθάνονται άσχημα. Η εύκολη καταδίκη της ‘συμβατικής επιστήμης’ θα γίνεται όλο και πιο αναξιόπιστη μετά από αυτή την συγκινητική κινητοποίηση των ανθρώπων με τις λευκές και πράσινες μπλούζες στα νοσοκομεία. Αλλά το ίδιο λαβωμένη βγαίνει και η ρητορική κατά των ‘ειδικών’, ρητορική που τα προηγούμενα χρόνια είχε σφετεριστεί τη δημοκρατική ευαισθησία.

Μια ήττα του ανορθολογισμού δεν σημαίνει φυσικά πως πρέπει να επιστρέψουμε σε εκείνον τον παρωχημένο θετικισμό που είχε τοποθετήσει τις επιστήμες στο βάθρο του Θεού. Σημαίνει μάλλον πως ασκούμε την τέχνη της διάκρισης αναγνωρίζοντας την απελευθερωτική δυναμική των τεχνολογικών και επιστημονικών κατακτήσεων χωρίς να προβάλλουμε πάνω τους το φάντασμα του ολοκληρωτισμού και της καταπιεστικής χειραγώγησης. Οι όποιες αυταρχικές εκτροπές μέσα σε αυτή την πανδημία (τύπου Ουγγαρίας) δεν έχουν σχέση με τα πρωτόκολλα της επιστημονικής αντιμετώπισης της κρίσης αλλά με πολιτικές επιλογές που προϋπήρχαν και βρήκαν απλώς ένα παράθυρο ευκαιρία να εμφανιστούν με τη λογική των έκτακτων μέτρων. Σε γενικές γραμμές, ο κόσμος μας φαίνεται πως κινδυνεύει από τους Τραμπ και όχι από τους Άντονι Φάουσι.

Η άλλη πλευρά της κρίσης του ανορθολογισμού αυτό τον καιρό παίχτηκε στη στάση κάποιων εκκλησιαστικών κύκλων. Όλη η συζήτηση για τη θεία κοινωνία, τη διάδοση του ιού και το άνοιγμα των ναών, έδωσε την εντύπωση πως έχουμε άλλο ένα επεισόδιο στη διαμάχη Εκκλησίας και Κράτους. Το ζήτημα όμως τελικά αφορούσε περισσότερο τη σύγκρουση μεταξύ των δημόσια συμφωνημένων σκοπών μέσα στην κρίση και κάποιων φανατικών και ευσεβιστικών ερμηνειών. Η εμπειρία της πανδημίας ξεγύμνωσε εντέλει τους εγωισμούς ταυτότητας μαζί με τη φτηνή πολιτική πολεμική.

Αύριο, την επόμενη μέρα, θα αναδυθούν καινούριες ποικιλίες ανορθολογισμού. Η αντίσταση στο ‘συμβατικό’ ντύνεται συχνά τη μορφή της αντιστασιακής πράξης και διαστρεβλώνει πλήρως την κουλτούρα της αμφιβολίας. Έχω όμως την εντύπωση πως σε αυτή την ασυνήθιστη και δύσκολη συλλογική εμπειρία κέρδισαν έδαφος ιδέες και συναισθήματα, δημόσια πρότυπα και χειρονομίες που αξίζει να μείνουν στο προσκήνιο: να μην χαθούν όταν ξαναπάρουν μπροστά οι κλασικές μηχανές του κομματικού ανταγωνισμού.

Γιουβάλ Νώε Χαράρι: πώς η επιστήμη απομυθοποιεί τις δοξασίες των θρησκειών για τον θάνατο

Guardian και iefimerida. 21/4/20

Ο σύγχρονος κόσμος έχει διαμορφωθεί από την πεποίθηση ότι οι άνθρωποι μπορούν να ξεγελάσουν και να νικήσουν τον θάνατο. Αυτή ήταν μια επαναστατική νέα στάση. Κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους της Iστορίας, οι άνθρωποι ήταν υποταγμένοι στον θάνατο. Μέχρι τα τέλη της σύγχρονης εποχής, οι περισσότερες θρησκείες και ιδεολογίες θεωρούσαν τον θάνατο όχι μόνο ως αναπόφευκτη μοίρα μας, αλλά και ως την κύρια πηγή νοήματος στη ζωή.

Τα πιο σημαντικά γεγονότα της ανθρώπινης ύπαρξης συνέβαιναν μετά την τελευταία πνοή. Μόνο τότε θα μάθαινε κάποιος τα αληθινά μυστικά της ζωής. Μόνο τότε θα κέρδιζε κάποιος την αιώνια σωτηρία ή θα υπέφερε από την αιώνια καταδίκη. Σε έναν κόσμο χωρίς θάνατο -και επομένως χωρίς παράδεισο, κόλαση ή μετενσάρκωση- θρησκείες όπως ο Χριστιανισμός, το Ισλάμ και ο Ινδουισμός δεν θα είχαν νόημα. Κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους της Ιστορίας, τα καλύτερα ανθρώπινα μυαλά ήταν απασχολημένα με το να ψάχνουν να δώσουν νόημα στον θάνατο, δεν προσπαθούσαν να τον νικήσουν.

Το Έπος του Γκιλγκαμές, ο μύθος του Ορφέα και της Ευρυδίκης, η Βίβλος, το Κοράνι, οι Βέδες και αμέτρητα άλλα ιερά βιβλία και μύθοι εξηγούσαν υπομονετικά στους τεθλιμμένους ανθρώπους ότι πεθαίνουμε επειδή το θέλησε ο Θεός, ή ο Κόσμος, ή η Μητέρα Φύση, και ότι είναι καλύτερο να αποδεχόμαστε αυτό το πεπρωμένο με ταπεινότητα και χάρη. Ίσως κάποια μέρα ο Θεός να καταργήσει τον θάνατο μέσω μιας μεγάλης μεταφυσικής χειρονομίας όπως η Δευτέρα Παρουσία. Όμως, η ενορχήστρωση τέτοιων κατακλυσμών ήταν σαφώς κάτι πέρα και πάνω από τους ανθρώπους.

Στη συνέχεια ήρθε η επιστημονική επανάσταση. Για τους επιστήμονες, ο θάνατος δεν είναι θέλημα θεού -είναι απλώς ένα τεχνικό πρόβλημα. Οι άνθρωποι πεθαίνουν όχι επειδή το θέλησε ο Θεός, αλλά λόγω κάποιου τεχνικού σφάλματος. Η καρδιά σταματά να αντλεί αίμα. Ο καρκίνος έχει καταστρέψει το συκώτι. Οι ιοί πολλαπλασιάζονται στους πνεύμονες. Και τι είναι υπεύθυνο για όλα αυτά τα τεχνικά προβλήματα; Άλλα τεχνικά προβλήματα. Η καρδιά σταματά να αντλεί αίμα επειδή δεν φτάνει αρκετό οξυγόνο στον καρδιακό μυ. Τα καρκινικά κύτταρα εξαπλώνονται στο ήπαρ λόγω πιθανής γενετικής μετάλλαξης. Οι ιοί εγκαταστάθηκαν στους πνεύμονές μου επειδή κάποιος φτερνίστηκε στο λεωφορείο. Τίποτα μεταφυσικό για όλα αυτά.

Και η επιστήμη πιστεύει ότι κάθε τεχνικό πρόβλημα έχει μια τεχνική λύση. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε τη Δευτέρα Παρουσία του Χριστού για να ξεπεράσουμε τον θάνατο. Μερικοί επιστήμονες σε ένα εργαστήριο μπορούν να το κάνουν. Ενώ παραδοσιακά ο θάνατος ήταν ειδικότητα των ιερέων και των θεολόγων με μαύρα ράσα, τώρα είναι δουλειά των ανθρώπων με τις λευκές στολές. Εάν η καρδιά έχει πρόβλημα, μπορούμε να τη διεγείρουμε με βηματοδότη ή ακόμα και να μεταμοσχεύσουμε μια νέα καρδιά. Εάν ο καρκίνος μαίνεται, μπορούμε να τον σκοτώσουμε με ακτινοβολία. Εάν οι ιοί πολλαπλασιάζονται στους πνεύμονες, μπορούμε να τους υποτάξουμε με κάποιο νέο φάρμακο.

Είναι αλήθεια ότι προς το παρόν δεν μπορούμε να λύσουμε όλα τα τεχνικά προβλήματα. Αλλά δουλεύουμε πάνω σε αυτά. Τα καλύτερα ανθρώπινα μυαλά δεν περνούν πλέον τον χρόνο τους προσπαθώντας να δώσουν νόημα στον θάνατο. Αντ’ αυτού, είναι απασχολημένοι στο να επεκτείνουν τη ζωή. Διερευνούν τα μικροβιολογικά, φυσιολογικά και γενετικά συστήματα που είναι υπεύθυνα για τις ασθένειες και τα γηρατειά, και αναπτύσσουν νέα φάρμακα και επαναστατικές θεραπείες.

Στον αγώνα τους για παράταση της ζωής, οι άνθρωποι ήταν εξαιρετικά πετυχημένοι. Κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων, το μέσο προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε από κάτω των 40 ετών στα 72 έτη σε ολόκληρο τον κόσμο και σε πάνω από 80 έτη σε ορισμένες ανεπτυγμένες χώρες. Ειδικότερα, τα παιδιά κατάφεραν να ξεφύγουν από τα «νύχια» του θανάτου. Μέχρι τον 20ό αιώνα, τουλάχιστον το 1/3 των παιδιών δεν έφτανε ποτέ στην ενηλικίωση. Οι νέοι υπέκυπταν συνήθως σε παιδικές παθήσεις όπως η δυσεντερία, η ιλαρά και η ευλογιά. Στην Αγγλία του 17ου αιώνα, περίπου 150 στα 1.000 νεογέννητα πέθαιναν κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της ζωής τους και μόνο περίπου 700 κατάφερναν να φτάσουν στην ηλικία των 15 ετών. Σήμερα, μόνο 5 στα 1.000 παιδιά στην Αγγλία πεθαίνουν κατά το πρώτο έτος της ζωής τους και 993 γιορτάζουν τα 15α γενέθλιά τους. Σε ολόκληρο τον κόσμο η παιδική θνησιμότητα είναι κάτω από 5%.

Οι άνθρωποι ήμασταν τόσο πετυχημένοι στην προσπάθειά μας να διαφυλάξουμε και να παρατείνουμε τη ζωή, που η κοσμοθεωρία μας άλλαξε με βαθύ τρόπο. Ενώ οι παραδοσιακές θρησκείες θεώρησαν τη μετά θάνατον ζωή ως την κύρια πηγή νοήματος, από τον 18ο αιώνα οι ιδεολογίες όπως ο φιλελευθερισμός, ο σοσιαλισμός και ο φεμινισμός έχασαν όλο το ενδιαφέρον τους για τη μεταθανάτια ζωή. Τι ακριβώς συμβαίνει σε έναν κομμουνιστή αφού πεθάνει; Τι συμβαίνει σε έναν καπιταλιστή; Τι συμβαίνει σε μια φεμινίστρια; Είναι άσκοπο να αναζητήσετε την απάντηση στα γραπτά των Καλρ Μαρξ, Άνταμ Σμιθ ή Σιμόν ντε Μποβουάρ.

Η μόνη σύγχρονη ιδεολογία που εξακολουθεί να απονέμει στον θάνατο κεντρικό ρόλο είναι ο εθνικισμός. Στις πιο ποιητικές στιγμές και σε εκείνες της απελπισίας, ο εθνικισμός υπόσχεται πως όποιος πεθάνει για το έθνος θα ζήσει για πάντα στη συλλογική μνήμη. Ωστόσο, αυτή η υπόσχεση είναι τόσο ασαφής που ακόμη και οι περισσότεροι εθνικιστές δεν ξέρουν πραγματικά τι να… το κάνουν (σσ. να ζουν στη συλλογική μνήμη). Πώς «ζει» κανείς στη μνήμη; Οταν είσαι νεκρός πώς μπορείς να ξέρεις αν θα σε θυμούνται ή όχι; Ο Γούντι Άλεν ρωτήθηκε κάποτε εάν ήλπιζε να ζήσει για πάντα στη μνήμη των θεατών και απάντησε: «Θα προτιμούσα να μένω στο διαμέρισμά μου». Ακόμη και πολλές παραδοσιακές θρησκείες έχουν αλλάξει άποψη. Αντί να υπόσχονται κάποιον παράδεισο στη μετά θάνατον ζωή, έχουν αρχίσει να δίνουν πολύ μεγαλύτερη έμφαση στο τι μπορούν να κάνουν για εσάς σε αυτή τη ζωή.

Η σημερινή πανδημία θα αλλάξει την ανθρώπινη στάση απέναντι στον θάνατο; Πιθανώς όχι. Ακριβώς το αντίθετο. Ο κορωνοϊός πιθανότατα θα μας κάνει να διπλασιάσουμε τις προσπάθειές μας για την προστασία των ανθρώπινων ζωών. Η κυρίαρχη πολιτισμική αντίδραση στον κορωνοϊό δεν είναι η παραίτηση -είναι ένα μείγμα οργής και ελπίδας.

Όταν ξεσπούσε μια επιδημία σε μια προ-σύγχρονη κοινωνία, όπως στη μεσαιωνική Ευρώπη, οι άνθρωποι φυσικά φοβούνταν για τη ζωή τους και ήταν συντετριμμένοι από τον θάνατο των αγαπημένων τους, αλλά η κύρια πολιτισμική αντίδραση ήταν η παραίτηση. Οι ψυχολόγοι πιθανότατα να το αποκαλούσαν «μάθηση της αδυναμίας». Οι άνθρωποι έλεγαν στον εαυτό τους πως ήταν θέλημα Θεού -ή ίσως θεϊκή τιμωρία για τις αμαρτίες της ανθρωπότητας. «Ο Θεός ξέρει καλύτερα. Εμείς οι κακοί άνθρωποι το αξίζουμε. Και θα δείτε, όλα γίνονται για το καλό. Μην ανησυχείτε, οι καλοί άνθρωποι θα ανταμειφθούν στον ουρανό. Και μη χάνετε χρόνο ψάχνοντας για φάρμακο. Αυτή η ασθένεια εστάλη από τον Θεό για να μας τιμωρήσει. Εκείνοι που πιστεύουν ότι οι άνθρωποι μπορούν να ξεπεράσουν αυτή την επιδημία με τη δική τους εφευρετικότητα, προσθέτουν απλώς την αμαρτία της ματαιοδοξίας στα άλλα εγκλήματά τους. Ποιοι είμαστε εμείς που θα αποτρέψουμε τα σχέδια του Θεού;».

Η σημερινή στάση είναι το ακριβώς αντίθετο. Κάθε φορά που κάποια καταστροφή σκοτώνει πολλούς ανθρώπους -τροχαίο δυστύχημα, πυρκαγιά, ακόμη και τυφώνας- τείνουμε να το θεωρούμε ως αποτρέψιμη ανθρώπινη αποτυχία παρά ως θεϊκή τιμωρία ή αναπόφευκτη φυσική καταστροφή. Εάν η σιδηροδρομική εταιρεία δεν ήταν σφιχτή στον προϋπολογισμό ασφαλείας της, εάν ο δήμος είχε υιοθετήσει καλύτερους κανονισμούς σχετικά με κάποια πυρκαγιά και εάν η κυβέρνηση είχε στείλει βοήθεια πιο γρήγορα, αυτοί οι άνθρωποι θα μπορούσαν να σωθούν. Τον 21ο αιώνα, ο μαζικός θάνατος έχει γίνει ένας αυτόματος λόγος για αγωγές και έρευνες.

Αυτή είναι και η στάση μας απέναντι στους λοιμούς. Ενώ ορισμένοι θρησκευτικοί ιεροκήρυκες βιάστηκαν να περιγράψουν το AIDS ως τιμωρία του Θεού για τους ομοφυλόφιλους, η σύγχρονη κοινωνία υποχώρησε ευγενικά απέναντι σε τέτοιες απόψεις, και αυτές τις ημέρες γενικά βλέπουμε την εξάπλωση του ΑIDS, του Έμπολα και άλλων πρόσφατων επιδημιών ως οργανωτικές αποτυχίες. Υποθέτουμε ότι η ανθρωπότητα διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις και εργαλεία για να περιορίσει αυτές τις πληγές και αν μια μολυσματική ασθένεια ξεπεράσει τον έλεγχο, οφείλεται στην ανθρώπινη ανικανότητα και όχι στον θείο θυμό. Ο κορωνοϊός δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Η κρίση έχει τελειώσει, αλλά το παιχνίδι κατηγοριών έχει ήδη ξεκινήσει. Διαφορετικές χώρες κατηγορούν η μία την άλλη. Οι πολιτικοί αντίπαλοι ρίχνουν την ευθύνη ο ένας στον άλλον σαν χειροβομβίδα χωρίς περόνη.

Παράλληλα όμως με την οργή, υπάρχει επίσης τεράστια ελπίδα. Οι ήρωές μας δεν είναι οι ιερείς που θάβουν τους νεκρούς και δικαιολογούν την καταστροφή -οι ήρωές μας είναι οι γιατροί που σώζουν ζωές. Και οι σούπερ ήρωές μας είναι εκείνοι οι επιστήμονες στα εργαστήρια. Ακριβώς όπως οι θεατές του κινηματογράφου γνωρίζουν πως οι Spiderman και Wonder Woman θα νικήσουν τελικά τους κακούς και θα σώσουν τον κόσμο, έτσι είμαστε σίγουροι ότι μέσα σε λίγους μήνες, ίσως έναν χρόνο, οι άνθρωποι στα εργαστήρια θα βρουν αποτελεσματικότερες θεραπείες για την Covid-19, ακόμη και ένα εμβόλιο. Τότε θα δείξουμε σε αυτόν τον άσχημο κορωνοϊό ποιος είναι ο Κυρίαρχος οργανισμός σε αυτόν τον πλανήτη! Η ερώτηση στα χείλη όλων, από τον Λευκό Οίκο, τη Wall Street, μέχρι τα μπαλκόνια της Ιταλίας, είναι: «Πότε θα είναι έτοιμο το εμβόλιο;». Πότε. Όχι «αν».

Όταν το εμβόλιο είναι όντως έτοιμο και η πανδημία θα έχει τελειώσει, ποιο θα είναι το συμπέρασμα της ανθρωπότητας; Κατά πάσα πιθανότητα, θα πρέπει να επενδύσουμε ακόμη περισσότερες προσπάθειες για την προστασία των ανθρώπινων ζωών. Πρέπει να έχουμε περισσότερα νοσοκομεία, περισσότερους γιατρούς, περισσότερες νοσοκόμες. Πρέπει να στοκάρουμε περισσότερα αναπνευστικά μηχανήματα, περισσότερο προστατευτικό εξοπλισμό, περισσότερα τεστ. Πρέπει να επενδύσουμε περισσότερα χρήματα για την έρευνα άγνωστων παθογόνων ιών και την ανάπτυξη νέων θεραπειών. Δεν πρέπει να πιαστούμε ξανά στον ύπνο.

Κάποιοι μπορεί να υποστηρίξουν ότι αυτό είναι το λάθος μάθημα και ότι η κρίση πρέπει να μας διδάξει την ταπεινότητα. Δεν θα πρέπει να είμαστε τόσο σίγουροι για την ικανότητά μας να υποτάσσουμε τις δυνάμεις της φύσης. Πολλοί από αυτούς τους επικριτές είναι μεσαιωνικοί αρνητές, οι οποίοι κηρύττουν την ταπεινότητα ενώ είναι 100% σίγουροι ότι γνωρίζουν όλες τις σωστές απαντήσεις. Ορισμένοι μισαλλόδοξοι δεν μπορούν να βοηθήσουν τον εαυτό τους -ένας πάστορας που ηγείται της εβδομαδιαίας μελέτης της Βίβλου για το υπουργικό συμβούλιο του Ντόναλντ Τραμπ ισχυρίστηκε ότι αυτή η επιδημία είναι επίσης θεϊκή τιμωρία για την ομοφυλοφιλία. Αλλά ακόμη και οι περισσότεροι προασπιστές της παράδοσης σήμερα εμπιστεύονται την επιστήμη και όχι τις Γραφές.

Η Καθολική Εκκλησία έδωσε εντολή στους πιστούς να μείνουν μακριά από τις εκκλησίες. Το Ισραήλ έκλεισε τις συναγωγές του. Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν αποθαρρύνει τους ανθρώπους να επισκεφθούν τα τζαμιά. Οι ναοί και οι αιρέσεις όλων των ειδών έχουν αναστείλει τις δημόσιες τελετές. Και όλα αυτά επειδή οι επιστήμονες έχουν κάνει τους υπολογισμούς τους και συνέστησαν να κλείσουν αυτά τα ιερά μέρη.

Φυσικά, δεν είναι μεσαιωνιστές όλοι όσοι μας προειδοποιούν ότι τα ανθρώπινα όνειρα συνιστούν ύβρη.

Ακόμα και οι επιστήμονες θα συμφωνούσαν ότι πρέπει να είμαστε ρεαλιστές στις προσδοκίες μας και ότι δεν πρέπει να αναπτύξουμε τυφλή πίστη στη δύναμη των γιατρών να μας προστατεύουν από όλες τις καταστροφές της ζωής. Ενώ η ανθρωπότητα στο σύνολό της γίνεται όλο και πιο ισχυρή, οι μεμονωμένοι άνθρωποι πρέπει ακόμη να αντιμετωπίσουν την ευθραυστότητά τους. Ίσως σε έναν ή δύο αιώνες η επιστήμη να επεκτείνει την ανθρώπινη ζωή επ’ αόριστον, αλλά όχι ακόμα. Με την πιθανή εξαίρεση μιας χούφτας δισεκατομμυριούχων, όλοι εμείς που ζούμε σήμερα θα πεθάνουμε μια μέρα και όλοι μας θα χάσουμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα. Πρέπει να ανταποκριθούμε στην προσωρινή μας κατάσταση.

Για αιώνες, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τη θρησκεία ως μηχανισμό άμυνας, πιστεύοντας ότι θα υπάρχουν για πάντα στη μεταθανάτια ζωή. Τώρα, οι άνθρωποι μερικές φορές στρέφονται στην επιστήμη ως εναλλακτικό αμυντικό μηχανισμό, πιστεύοντας ότι οι γιατροί θα τους σώζουν πάντα και ότι θα ζουν για πάντα στο διαμέρισμά τους. Χρειαζόμαστε μια ισορροπημένη προσέγγιση εδώ. Πρέπει να εμπιστευόμαστε την επιστήμη για να αντιμετωπίσουμε τις επιδημίες, αλλά πρέπει ακόμα να επωμιστούμε το βάρος της αντιμετώπισης της ατομικής μας θνησιμότητας και παροδικότητας.

Η παρούσα κρίση μπορεί πράγματι να κάνει πολλούς να αντιληφθούν την παροδικότητα της ανθρώπινης ζωής και των ανθρώπινων επιτευγμάτων.

Ωστόσο, ο σύγχρονος πολιτισμός μας στο σύνολό του πιθανότατα θα πάει στην αντίθετη κατεύθυνση. Καθώς θα του υπενθυμίζεται η εύθραστη φύση του, θα αντιδρά δημιουργώντας ισχυρότερες άμυνες. Όταν τελειώσει η παρούσα κρίση, δεν περιμένω να αυξηθούν οι προϋπολογισμοί στα τμήματα φιλοσοφίας. Αλλά στοιχηματίζω ότι θα δούμε μια τεράστια αύξηση στους προϋπολογισμούς των ιατρικών σχολών και των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης.

Και ίσως αυτό είναι το καλύτερο που μπορούμε να περιμένουμε. Οι κυβερνήσεις δεν είναι πολύ καλές στη φιλοσοφία. Δεν είναι ο τομέας τους. Οι κυβερνήσεις πρέπει πραγματικά να επικεντρωθούν στην οικοδόμηση καλύτερης υγειονομικής περίθαλψης. Εναπόκειται στον καθένα μας να το φιλοσοφήσει περισσότερο. Οι γιατροί δεν μπορούν να λύσουν το αίνιγμα της ύπαρξης για εμάς. Αλλά μπορούν να μας αγοράσουν λίγο περισσότερο χρόνο για να το σκεφτούμε. Αυτό που θα κάνουμε εμείς με αυτόν τον (επιπλέον) χρόνο εξαρτάται από εμάς».

Επιμέλεια μετάφρασης: Γεωργία Αρσενίου

 

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ-7: παρενέργειες και θεωρίες συνομωσίας

27/2/20

Μια επιδημία, και μάλιστα μεταδοτική δίνει πάντα τροφή σε θεωρίες συνομωσίας. Το θανατικό που ξεκλήρισε το 1/3 του πληθυσμού της Ευρώπης, η πανούκλα, αποδόθηκε στη θεϊκή οργή για τα αμαρτήματά μας. Και στην πρώτη γραμμή των αμαρτωλών ήταν βέβαια οι γυναίκες που είχαν πάρε-δώσε με τον ίδιο τον Οξαποδώ, οι μάγισσες. Και μαζί με τις μάγισσες εξολοθρεύτηκαν και τα κατοικίδιά τους, οι γατούλες, που κατά τραγική ειρωνεία ήταν τα πλάσματα που θα μπορούσαν να μας σώσουν τρώγοντας τα ποντίκια και τους ψύλλους τους που ήταν οι ξενιστές του βάκιλλου. Σήμερα που είμαστε πιο εξελιγμένοι (τρομάρα μας!) στα πρώτα χρόνια του AIDS εύκολα συνδέθηκε η ασθένεια με τον «ανήθικο» τρόπο σεξουαλικής συμπεριφοράς. Επίσης στην εποχή μας, ελλείψει μεταφυσικού δαίμονα, δαιμονοποιούνται τα ισχυρά κράτη και ιδίως οι ΗΠΑ και πολλοί αβασάνιστα πιστεύουν ότι επιδημίες, όπως o Embola,το ΑIDS κ.α.δημιουργήθηκαν σε μυστικά στρατιωτικά εργαστήρια απ’ όπου ξέφυγαν είτε κατά λάθος είτε και επίτηδες πχ. για να ερημώσουν την Αφρική από τους κατοίκους της για οικονομικό όφελος! Υπάρχουν πάμπολλες ταινίες, μερικές με αξιώσεις, όπως το OUTBREAK (Ντάστιν Χόφμαν) με τέτοια σενάρια. Ο πανέξυπνος Sapiens, η κορωνίδα της Δημιουργίας και κύριος του πλανήτη δεν μπορεί να πιστέψει στο τυχαίο, ούτε να παραδεχτεί ότι ένα απειροελάχιστα μικρό πλάσμα, ιός ή βακτήριο μπορεί να τον νικήσει. Ευτυχώς αυτή η αλαζονεία μας έχει και το θετικό ότι δεν το βάζουμε κάτω και αργά ή γρήγορα (όλο και πιο γρήγορα) βρίσκουμε το εμβόλιο.

Για τον κορωνοϊό έχουν ακουστεί ότι: 1.Δεν υπάρχει καν ιός και όλα είναι μια παγκόσμια, κολοσσιαία σκηνοθεσία  2.Κατασκευάστηκε στα εργαστήρια με σκοτεινούς σκοπούς 3. Κατασκευάστηκε στα εργαστήρια και ξέφυγε κατά λάθος. 4. Όλα γίνονται για να πουληθούν εμβόλια. 5. Όταν βγουν εμβόλια θα κάνουν χειρότερο κακό από τον ιό.  6. Για όλα φταίει ο Μπιλλ Γκέϊντς. 7. Για όλα φταίει ο Σόρος. 8. Αρχή του τέλους της παγκοσμιοποίησης. 6. Αρχή του τέλους του καπιταλισμού. Και άλλα με εξωγήινους, θεϊκές τιμωρίες και δεν συμμαζεύεται. Η πιο δημοφιλής θεωρία στην αριστερά: Μέσω των μέτρων εναντίον του ιού οι κυβερνήσεις θα ελέγχουν τα προσωπικά δεδομένα όλου του κόσμου.

Και η δική μου θεωρία συνωμοσίας: Ο κορωνοιός είναι μια διεθνής συνωμοσία οργανωμένη από το NETFLIX! και το HBO!

Mia παρενέργεια που δυστυχώς είναι ήδη εδώ : Με τον εγκλεισμό, ανησυχητική η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας. Όπως πάντα κυρίως εναντίον γυναικών, αλλά και παιδιών και γερόντων.  

8/4/20 : O ANTONIO ΓΚΟΥΤΙΕΡΕΣ, Γ.Γ. ΤΟΥ ΟΗΕ ΕΠΙΣΗΜΑΊΝΕΙ ΤΗΝ ΤΡΟΜΕΡΗ ΑΥΞΗΣΗ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΒΙΑΣ, ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ, ΛΟΓΩ ΤOY ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ, ΕΞ ΑΙΤΙΑΣ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

και εύλογες ανησυχίες για το μέλλον:

Ετοιμαστείτε για επικοινωνιακό πόλεμο γύρω από τα εμβόλια!    Get Ready for a Vaccine Information War

H δημοσιογράφος Katerina Oikonomakou διαβάζει στους The New York Times

«Και τι γίνεται αν γίνει κάποια στιγμή διαθέσιμο ένα αξιόπιστο εμβόλιο κατά του Covid-19, αλλά ο μισός πληθυσμός αρνείται να εμβολιαστεί;» αναρωτιέται ανήσυχος ο αρθρογράφος των ΝΥΤ.

Το ερώτημα δεν αφορά μόνο τις ΗΠΑ, καθώς η παραπληροφόρηση και οι θεωρίες συνωμοσίας είναι πολύ δημοφιλείς και στην Ευρώπη.

By Kevin Roose

• Published May 13, 2020Updated June 3, 2020
  The other night, midway through watching a clip from “Plandemic” — a documentary that went viral on social media last week, spreading baseless lies and debunked nonsense about the coronavirus to millions of Americans overnight — I had a terrifying thought:

What if we get a Covid-19 vaccine and half the country refuses to take it?

It occurred to me that all the misinformation we’ve seen so far — the false rumors that 5G cellphone towers fuel the coronavirus, that drinking bleach or injecting UV rays can cure it, that Dr. Anthony Fauci is part of an anti-Trump conspiracy — may be just the warm-up act for a much bigger information war when an effective vaccine becomes available to the public. This war could pit public health officials and politicians against an anti-vaccination movement that floods social media with misinformation, conspiracy theories and propaganda aimed at convincing people that the vaccine is a menace rather than a lifesaving, economy-rescuing miracle.

Scariest of all? It could actually work.

I’ve been following the anti-vaccine community on and off for years, watching its members operate in private Facebook groups and Instagram accounts, and have found that they are much more organized and strategic than many of their critics believe. They are savvy media manipulators, effective communicators and experienced at exploiting the weaknesses of social media platforms. (Just one example: Shortly after Facebook and YouTube began taking down copies of “Plandemic” for violating their rules, I saw people in anti-vaccine groups editing it in subtle ways to evade the platforms’ automated enforcement software and reposting it.)

In short, the anti-vaxxers have been practicing for this. And I’m worried that they will be unusually effective in sowing doubts about a Covid-19 vaccine for several reasons.

First, because of the pandemic’s urgency, any promising Covid-19 vaccine is likely to be fast-tracked through the testing and approval process. It may not go through years of clinical trials and careful studies of possible long-term side effects, the way other drugs do. That could create an opening for anti-vaccine activists to claim that it is untested and dangerous, and to spin reasonable concerns about the vaccine into widespread, unfounded fears about its safety.

Second, if a vaccine does emerge, there is a good chance that leading health organizations like the Bill and Melinda Gates Foundation or the World Health Organization will have a hand in producing or distributing it. If that’s the case, anti-vaccine activists, who have been crusading against these groups for years, will have plenty of material stockpiled to try to discredit them. They are already taking aim at Mr. Gates with baseless conspiracy theories claiming that he created and is trying to profit from the virus. These theories will be amplified, and the attempts to discredit leading virus research efforts will intensify as the vaccine nears.

Third, if and when a Covid-19 vaccine is approved for widespread use, people may be required to take it before being allowed to fly on certain airlines, attend certain schools or enter certain businesses. That’s a good idea, public health-wise, but it would play into some of the worst fears of the anti-vaccine movement.

Mandatory vaccination has been an especially potent talking point for anti-vaccine activists, some of whom have rebranded themselves “pro-choice” when it comes to vaccines. And years of battling states and school districts over mandatory vaccine policies have given them a playbook for creating a tangle of legal roadblocks and damaging publicity campaigns.

I wanted to understand if my fears about a vaccine-related information war were valid, so I reached out to Neil Johnson and Rhys Leahy, two researchers at George Washington University. On Wednesday, their study of the online anti-vaccine movement was published in the science journal Nature.

The study, which mapped the vaccine conversation on Facebook during the 2019 measles outbreak, found that there were nearly three times as many active anti-vaccination communities as pro-vaccination communities. In addition, they found that while pro-vaccine pages tended to have more followers, anti-vaccine pages were faster-growing.

“We expected to find a strong core of ‘vanilla’ science — people saying that vaccines are good for you — but that’s not what we found at all,” Mr. Johnson told me. “We found a real struggle online, where the public health establishment and its supporters are almost fighting in the wrong place.”

The researchers found that Facebook pages pushing accurate pro-vaccine information were mostly clustered in an insular group, while the anti-vaccine pages treated vaccine resistance as a kind of political campaign, and used different messages to reach different types of undecided “voters.” A page promoting holistic health remedies might start seeding doubts about vaccines among liberal yoga moms, while a page promoting resistance to government-mandated vaccines might appeal to conservatives and libertarians.

“Public health advocacy groups tend to be monolithic, sending one message” that vaccines are safe and effective, Ms. Leahy said. “The anti-vax movement is really diverse.”

There is some reason for hope. Recent surveys have suggested that most Americans would take a Covid-19 vaccine if one were available today. Even politicians who have expressed skepticism about vaccines in the past, including President Trump, are rooting for one that can prevent the disease. And some public health experts I spoke to said public pressure to end the pandemic and return to normal life might overpower anti-vaccine activism.

Today’s Question: Does asymptomatic transmission of Covid-19 happen?

So far, the evidence seems to show it does. A widely cited paper published in April suggests that people are most infectious about two days before the onset of coronavirus symptoms and estimated that 44 percent of new infections were a result of transmission from people who were not yet showing symptoms. Recently, a top expert at the World Health Organization stated that transmission of the coronavirus by people who did not have symptoms was “very rare,” but she later walked back that statement.

“People are seeing the toll of Covid-19 all around,” said Kasisomayajula Viswanath, a professor of health communication at the Harvard School of Public Health. “My guess is that if there is a successful vaccine, especially in the absence of treatment, people may discount the anti-vaccine groups.”

But public acceptance of a Covid-19 vaccine is far from a sure thing. And seeing platforms like Facebook and YouTube struggle to contain the spread of videos like “Plandemic” makes me worry that when the time comes to persuade billions of people to take a critical coronavirus vaccine, our public health officials and social media companies will be outgunned by a well-oiled anti-vaccine movement that has already polluted the air with misinformation and conspiracy theories.

We can prevent that, but only if we start laying the groundwork before it’s too late. Organizations like the Centers for Disease Control and Prevention and the W.H.O. need to understand the dynamics of online anti-vaccination communities and start waging a hearts-and-minds campaign to restore faith in the medical establishment while a vaccine is being developed. Social media companies need to take the threat of vaccine-related misinformation seriously and devote tremendous resources to stopping its spread. And those of us who believe in vaccines need to realize that we may not be in the majority for long and do everything we can to reach the people in our lives who might be susceptible to anti-vaccine propaganda.

To recover from this pandemic, we need to mobilize a pro-vaccine movement that is as devoted, as internet-savvy and as compelling as the anti-vaccine movement is for its adherents. We need to do it quickly, with all the creativity and urgency of the scientists who are developing the vaccine itself. Millions of lives and trillions of dollars in economic activity may depend not just on producing a vaccine, but on persuading people to accept it.

Kevin Roose is a technology columnist for The Times. His column, «The Shift,» examines the intersection of technology, business, and culture. 

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ- 6: πανδημία και λογοτεχνία

H πανούκλα μας έδωσε το «Δεκαήμερο» του Βοκάκιου, η φυματίωση το «Μαγικό Βουνό» του Τόμας Μαν. Το AIDS μας έδωσε μερικές πολύ καλές ταινίες (Philadelphia story, Dallas buyers club κ.α.). Ελπίζω ο κορωνοϊός να μην προλάβει να μας χαρίσει κανένα έργο τέχνης.

Ο ΒΟΚΑΚΙΟΣ ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΙΝΤΕΡΝΕΤ

Ωστόσο η παρέα του «Δεκαήμερου», που μπήκε σε εθελοντική καραντίνα σε μια έπαυλη στα περίχωρα της Φλωρεντίας για να ξεφύγει από την επιδημία του Μαύρου Θανάτου, δεν υστερούσε σε ψυχαγωγία. Απέναντι στον ζόφο, η κατάφαση της ζωής. Και τί εκφράζει περισσότερο την κατάφαση της ζωής από την απόλαυση της σάρκας και το χωρατό- κατά προτίμηση πιπεράτο και βέβηλο!

ο καλόγερος και η καλογριά- εικονογράφηση σε μεσαιωνικό χειρόγραφο

γκραβούρα: ο γιατρός της πανούκλας

Ο Άντυ Σέρκις διαβάζει το Χόμπιτ

Η τιμωρία για το σπάσιμο της καραντίνας τα χρόνια τα παλιά:

Ανδρέα Καρκαβίτσα- από τα «ΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΛΩΡΗΣ» : ΤΟ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟ

Γερομπασμένος ὁ βασιλιᾶς τοῦ Λιβόρνου δὲν ἔχει ὄρεξη γιὰ τιμές, δὲν ἔχει χέρι γιὰ σκῆπτρο. Σάρακας τὰ χρόνια τὸν ρίξανε στὰ γηρατειά· τὰ γηρατειὰ σαπίλα τοῦ νέκρωσαν τὶς φιλοδοξίες. Χιόνι ρίχνει στὸν Ὄλυμπο! Ἄσπρα κατάσπρα τὰ μαλλιά, τρεμάμενα τὰ πόδια, στεῖρα ταφόπλακα ἡ καρδιά. Ἡ νέα ζωὴ πολυθόρυβη, μεγαλοφάνταστη, ἀντρειωμένη σκορπᾷ τριγύρω του, φεύγει καὶ χάνεται σὰν γάργαρο νερό, ποῦ τρέχει κάτω ἀπὸ ρουπάκι κατάξερο. Πῶς νὰ τὴν αἰσθανθῇ καὶ ποῦ νὰ τὴν ἀκολουθήσῃ; Ἀδύνατο! Κράζει τὸ γιό του, μονάκριβο βλαστό, παρακαλεῖ καὶ λέγει του μὲ σβυμένη φωνή, μὲ θολωμένα μάτια:

— Καλέ μου καὶ χρυσέ μου, ἔλα καὶ πάρε τα. Ντύσου χλαμύδα τὸ σιδεροπουκάμισο· βάλε τὸ Στέμμα στεφάνι ἀγκαθερό· κράτει τὸ Σκῆπτρο κεντρὶ τοῦ ἔθνους σου, δέσποζε καὶ κυβέρνα. Κυβέρνα σὰν πατέρας καὶ σὰ βασιλιᾶς.

Τὸ βασιλόπουλο πεισματικὰ τοῦ ἀπαντᾷ:

— Πατέρα σὲ ὀνομάζω καὶ βασιλιᾶ σὲ προσκυνῶ. Δὲ θέλω τίποτα· δὲν πιάνω τίποτα. Κακότροπη Γοργόνα στέκεται δίπλα σου. Βασίλειο δὲν ὁρίζεις· λαὸ δὲν κυβερνᾷς. Ἢ τὴ Γοργόνα διώχνω ἢ ἐγὼ χάνομαι.

Καὶ παίρνει μιὰ μπρατσέρα μὲ κόκκινο πανί, καλὰ τὴν ἀρματώνει, βγαίνει στὸ πέλαγο. Δὲν ἔχει χάρη μόνο τὴν παλληκαριά, μὰ σμίγει καὶ τὴ γνώσῃ τὸ βασιλόπουλο. Δὲν παίρνει μόνον ἄρματα φονικά, δοξάρια καὶ σαγίτες, σπαθιὰ καὶ ἀπελατίκια· μὰ καὶ τροφές βρώση καὶ πόση γιὰ ξεγέλασμα. Παίρνει κρέατα – βόδια ὁλάκερα· παίρνει ψωμιὰ – φούρνους ἀδαπάνητους· παίρνει κρασιὰ – βαρέλια χιλιοστέφανα. Καὶ βάνει πλώρη ἴσα γιὰ τὸ νησί.

— Ἢ σώνω τὸ λαό μου ἢ ἐγὼ χάνομαι· λέει ἀποφασιστικά.

⁂

Γοργόνα τὴ λένε οἱ ναῦτες, ἀλλὰ μοιάζει μὲ σαλαμάντρα· σαλαμάντρα κυματιστή, ὁλογάλαζη, πέτρινο ξερονῆσι ἀνάμεσα στὰ διάφανα νερὰ τοῦ Λιβόρνου. Ἐκεῖ πάνω φώλιαζαν οἱ ἀράπηδες, τέσσεροι ἀράπηδες αἱμοβόροι καὶ ἀπάνθρωποι, στοιχειὰ τοῦ κόσμου, τρόμος τῶν θαλασσινῶν. Ἕνας πατέρας ἦταν, δυό του παιδιὰ κ’ ἕνας ἀνηψιός. Σκληρὸς ὁ πατέρας, ἄκαρδα τὰ παιδιά, ὁ ἀνηψιὸς θεριόψυχος. Οὔτε νόμο ξέραν, οὔτε Θεό. Μόνον μιὰ τράτα εἶχαν καλαρματωμένη καὶ γοργοκίνητη. Φωλιασμένοι ἐκεῖ παραμόνευαν νυχτόημερα τὰ πέλαγα. Καὶ μόλις ἔβλεπαν κακότυχο πλεούμενο, ἀπάνω του! Ποιὸς μποροῦσε νὰ γλυτώσῃ; Ποιὸς τολμοῦσε ν’ ἀντισταθῇ; Κούρσευαν τὸ πρᾶμα, ἔτρωγαν τοὺς ἀνθρώπους, βύθιζαν τὰ πλεούμενα. Λάμιες τῆς θάλασσας κακόγνωμες.

Πολλὰ παλληκάρια κίνησαν καὶ πῆγαν νὰ τοὺς πολεμήσουν· πολλὰ βασιλόπουλα ἠθέλησαν νὰ δοξασθοῦν μὲ τὸ θάνατό τους. Μὰ ὅσοι κι’ ἂν πῆγαν κανεὶς δὲν πρόφθασε νὰ μετανιώσῃ γιὰ τὸ κίνημά του. Τὸ ἄχαρο νησί, σὰν νὰ ἦταν δασοφυτρωμένο μὲ λησμοβότανο, τοὺς κοίμιζε παντοτινά, ἔδειχνε στὸ λιοπύρι βωμοὺς τὰ κόκκαλα. Καὶ οἱ ἀράπηδες θεριακωμένοι, πάντα πικροὶ κι’ ἀδάμαστοι, κάθονταν ἐκεῖ φοβέρα τοῦ ναυτόκοσμου.

Μὰ τοῦ Λιβόρνου τὸ βασιλόπουλο τρέχει γοργὰ τόρα, ἐλπιδοφορτωμένο καὶ πολυκάτεχο. Ἡ εὐχή τοῦ λαοῦ γίνεται ἀέρι καὶ φουσκώνει τὸ κόκκινο πανί· τῶν θαλασσινῶν τὰ δάκρυα σμίγουν μὲ τὸ γαλάζιο κῦμα καὶ λαχτίζουν ἐμπρὸς τὸ σκαφίδι του. Ἔφτασε νύχτα στῶν κακούργων τὴ μονιά· ἔβγαλε τὶς προμήθιες ὅλες. Βγάζει τὰ κρέατα – βόδια ὁλάκερα· βγάζει τὰ καρβέλια – φούρνους ἀδαπάνητους· βγάζει τὸ κρασὶ – βαρέλια χιλιοστέφανα. Βγάζει καὶ τ’ ἁπλώνει ὅλα στὴν ἀκρογιαλιὰ καὶ κεῖνο κρύβεται μὲ τὴ μπρατσέρα σ’ ἕνα ἀπόσκεπο λιμανάκι. Τάχα θὰ χορτάσουν τ’ ἀχόρταγα στοιχειὰ μὲ τὶς προμήθειες του;

Τὴν αὐγὴ μὲ τὸ σύθαμπο κατεβαίνουν οἱ ἀράπηδες στὴν ἀκρογιαλιά, βλέπουν τὰ κρέατα καὶ τὰ ψωμιά. Τὰ βλέπουν καὶ ρωτᾶν ποιὸς τάχα νὰ τἄστειλε; Βέβαια κάποιος ποῦ τρομάζει τ’ ὄνομά τους, τρέμει στὸν ἴσκιο τους. Μὰ τὰ ρέγονται περισσότερο παρὰ ν’ ἀποροῦν. Κάθονται, τρῶνε καὶ παραχορταίνουν. Βλέπουν καὶ τὸ κρασί· τὸ μυρίζονται. Περισσότερο διψοῦν παρὰ ξαφνίζονται. Ρίχνονται καὶ ρουφοῦν· πάσχουν νὰ ξεδιψάσουν.

— Μὴν τὸ πίνουμε τὸ δόλιο, μπάρμπα, καὶ δὲν ξέρουμε τὸ τί μᾶς βρίσκει· λέει μιὰ στιγμὴ ὁ ἀνηψιὸς στὸ θεῖο του.

Χασονούσης ἐκεῖνος, δίνει του μιὰ μπάτσα καὶ στραβώνει τὴ σαγῶνά του. Καὶ ρίχνεται πάλι στὸ κρασὶ ὁ γέρος· ρίχνονται τὰ δυὸ παιδιά· ρίχνεται κι’ ὁ ἀνηψιός γιὰ νὰ ξεχάσῃ τὸν πόνο του. Ροῦφα-ροῦφα τ’ ἀδειάζουν τὰ βαγένια. Ἀδειάζουν τὰ βαγένια, τυλώνουν τὰ στομάχια τους, σκοτίζουν τὸ νοῦ τους. Ἀρχίζουν τὰ τραγούδια· πιάνουν τὸ χορό. Χορεύουν καὶ χορεύουν ὥς ποῦ ξαπλώνονται στὸν ἄμμο ἀναίσθητα κορμιά. Πάγανα τόρα οἱ μαῦροι δαίμονες!

Τότε ἀφίνει τὸν κρυψῶνά του τὸ βασιλόπουλο· κοιτάζει ἄφοβα τοὺς ἀράπηδες καὶ χαμογελᾷ. Δὲ χάνει καιρό, δένει τους καλά, μὲ βαριὲς ἁλυσίδες τοὺς φορτώνει, σαβοῦρα ρίχνει στὴ μπρατσέρα· φτάνει γοργὰ στὸ Λιβόρνο.

— Ὁ λαός μου σώθηκε· συλλογιέται πασίχαρος σὲ ὅλο τὸ ταξεῖδι.

Ὁ γέροντας βασιλιᾶς ἀπάνω στὸν ὀλόχρυσο θρόνο του παραλυμένος κοίτεται ἀπὸ φόβο καὶ ἀπελπισία. Ἐρημιὰ τριγύρω καὶ θλίψη μέσα του. Ἡ Δωδεκάδα τὸν παραστέκει χλωμὴ καὶ τ’ ἄρματα λαμπρὰ προστατεύουν τὴν ἀκριβὴ ζωή του. Μὰ ἐκεῖνος ἀνήσυχος ἕνα ἄρμα προσμένει κ’ ἕνα σύμβουλο· τὸ παιδί του. Ἐμπρὸς τὸ ἄψεγο κρύσταλλο τοῦ παραθυριοῦ, δείχνει του κάτω λιμάνι πολυθόρυβο· πανιὰ καὶ ἄρμενα πλῆθος, ἀπέραντη θάλασσα ποῦ ὀργόνεται ἀπὸ σκαφίδια χίλια. Τὰ σκαφίδια ὅμως δὲν ἔχουν γλῶσσα γι’ αὐτόν· οἱ βίγλες δὲν τοῦ δίνουν τὸ ποθητὸ σημάδι· Ἡ Γοργόνα, λέει, τοῦ κράτησε τὸν ἀκριβογιό· ἔρημος θὰ μείνῃ καὶ ἄβλαστος ὁ δοξασμένος θρόνος του στὸν αἰῶνα!

Ἄξαφνα διάπλατη ἀνοίγει ἡ πόρτα καὶ ξανθὴ ἀχτῖνα μπαίνει μέσα τὸ βασιλόπουλο.

— Πατέρα σὲ ὀνομάζω καὶ βασιλιᾶ σὲ προσκυνῶ, λέει γονατίζοντας. Ὅλα τὰ παίρνω τόρα καὶ σ’ ἀλαφρώνω τὴ ζωή. Ντύνομαι τὴ χλαμύδα, τὸ σιδεροπουκάμισο· βάνω τὸ Στέμμα, στεφάνι ἀγκαθερό· παίρνω τὸ Σκῆπτρο, κεντρὶ τοῦ ἔθνους μου. Κυβερνῶ σὰν πατέρας καὶ σὰ βασιλιᾶς.

Δὲν πρόφτασε ν’ ἀγκαλιάσῃ τὸ παιδί του ὁ γέροντας κ’ ἔξω ἀκούστηκε φωνὴ τρανολάλητη, ἄγρια καὶ κακή, λὲς καὶ τὸ ξερονῆσι κοσμοχαλαστὴς κύκλωσε τὸ παλάτι.

— Ἐκδίκηση!… ἐκδίκηση!… διπλοτριπλώνει στὰ μεσούρανα ἡ φωνή.

Ὁ λαὸς ξαρματώνει τοὺς φρουρούς, ἀνοίγει μὲ τὰ τσεκούρια τὶς πόρτες. ἀνεβαίνει τὶς ταπητοστρωμένες σκάλες, σχίζει κουρέλια τὶς μεταξωτὲς κουρτῖνες, συντρίβει τὰ βάζα, φτάνει ἀγριόθυμος ἐμπρὸς στὸ βασιλιᾶ.

— Νὰ σὲ ρωτήσω, πατέρα μου, δικαιοκρίτη· τοῦ λέει. Μὲ τὶ πληρώνει ἐκεῖνος ποῦ πατάει τὴν καραντίνα;

— Μὲ θάνατο.

— Ὑπόγραψε.

Πατάει πρόθυμα τὴ χρυσῆ βούλα του ὁ βασιλιᾶς στὴ θανατικὴ ἀπόφαση. Τότε τοῦ διηγῆται ὁ λαὸς τὸ κάμωμα τοῦ βασιλόπουλου. Κακὴ χολέρα θέριζε τὰ περίχωρα καὶ εἶχε καραντίνα ἡ πόλη. Ὅμως τὸ βασιλόπουλο, δὲν πρόσμενε πρῶτα νὰ καθαρισθῇ· ἦρθε γραμμὴ στὸ παλάτι. Μπορεῖ νὰ ἤφερε τὴν ἀρρώστια καὶ μέσα στὰ σπίτια του.

— Εὐχαριστῶ! λέει ὁ βασιλιᾶς δακρύζοντας. Παιδὶ μου τὸ βασιλόπουλο, παιδί μου κι’ ὁ νόμος. Τὸ βασιλόπουλο ἀδίκησε τὸ νόμο· ἐκεῖνος θὰ χάσῃ τὸ βασιλόπουλο.

Πῆραν τὸ μονάκριβο βλαστό, στ’ ἄνθη τὸν ἔντυσαν καὶ τὸ ἄσπλαχνο λεπίδι τοῦ λαοῦ ἔκοψε τὸ βασιλικὸ δεντρὶ ἀπὸ τὴ ρίζα του.

Τόρα καταμεσὶς τοῦ Λιβόρνου οἱ ἀράπηδες στέκουν μαρμαρωμένοι, μὲ τὶς ἁλυσίδες στὸ λαιμὸ βαριές. Ὁ γέροντας πρῶτος, ἁπλωμένος προύμυτα στὴν πλάκα, τὰ χοντρὰ χείλη του ἀνοίγει φάραγγας, δείχνει τὰ δόντια του σὰν νὰ θέλῃ νὰ χάψῃ τὰ πέλαγα. Τὰ δύο του παιδιὰ ἀνασκελωμένα σηκώνουν τὰ μάτια μὲ πόνο στὸν ουρανό, λὲς καὶ γυρεύουν τὸ ἔλεος. Δίπλα ὁ ἀνηψιὸς μὲ τὴ σαγῶνα ξεκλειδωμένη, μορφάζει ἀπαίσια σὰν νὰ νιώθει ἀκόμη τὸν πόνο του. Κ’ ἐπάνω ἀπ’ ὅλους ὀλόρθο τὸ βασιλόπουλο, ὁ νικητὴς καὶ μάρτυρας, δείχνει χαρὰ καὶ λύπη στὸ ἀγένειο πρόσωπό του.

Τὸ τρισεύγενο θῦμα ἔχει κακούργους γιὰ θρόνο του. Ἡ νέα ζωὴ πολυθόρυβη, μεγαλοφάνταστη, ἀντρειωμένη σκορπᾷ τριγύρω του ἀκόμη, φεύγει καὶ χάνεται σὰν γάργαρο νερό, ποῦ τρέχει κάτω ἀπὸ ρουπάκι κατάξερο. Καὶ κάπου-κάπου φωνὴ τρεμάμενη, τοῦ λαοῦ ἴσως, ἴσως τοῦ γεροντομπασμένου βασιλιᾶ, θρῆνος γίνεται καὶ κράζει τὸ βασιλόπουλο:

— Καλέ μου καὶ χρυσέ μου, ἔλα καὶ πάρε τα. Ντύσου χλαμύδα τὸ σιδεροπουκάμισο· βάλε τὸ Στέμμα στεφάνι ἀγκαθερό· κράτει τὸ Σκῆπτρο κεντρὶ τοῦ ἔθνους σου· δέσποζε καὶ κυβέρνα. Κυβέρνα σὰν πατέρας καὶ σὰ βασιλιᾶς!…

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ- 5: LOCK DOWN και TEXNH

12 διάσημα μουσεία προσφέρουν ψηφιακή περιήγηση

British Museum, London

This iconic museum located in the heart of London allows virtual visitors to tour the Great Court and discover the ancient Rosetta Stone and Egyptian mummies. You can also find hundreds of artifacts on the museum’s virtual tour.

Guggenheim Museum, New York

Google’s Street View feature lets visitors tour the Guggenheim’s famous spiral staircase without ever leaving home. From there, you can discover incredible works of art from the Impressionist, Post-Impressionist, Modern and Contemporary eras.

National Gallery of Art, Washington, D.C.

This famous American art museum features two online exhibits through Google. The first is an exhibit of American fashion from 1740 to 1895, including many renderings of clothes from the colonial and Revolutionary eras. The second is a collection of works from Dutch Baroque painter Johannes Vermeer.

Musée d’Orsay, Paris

You can virtually walk through this popular gallery that houses dozens of famous works from French artists who worked and lived between 1848 and 1914. Get a peek at artworks from Monet, Cézanne, and Gauguin, among others.

National Museum of Modern and Contemporary Art, Seoul

One of Korea’s popular museums can be accessed from anywhere around the world. Google’s virtual tour takes you through six floors of Contemporary art from Korea and all over the globe.

Pergamon Museum, Berlin

As one of Germany’s largest museums, Pergamon has a lot to offer – even if you can’t physically be there. This historical museum is home to plenty of ancient artifacts including the Ishtar Gate of Babylon and, of course, the Pergamon Altar.

Rijksmuseum, Amsterdam

Explore the masterworks from the Dutch Golden Age, including works from Vermeer and Rembrandt. Google offers a Street View tour of this iconic museum, so you can feel as if you’re actually wandering its halls.

Van Gogh Museum, Amsterdam

Anyone who is a fan of this tragic, ingenious painter can see his works up close (or, almost up close) by virtually visiting this museum – the largest collection of artworks by Vincent van Gogh, including over 200 paintings, 500 drawings, and over 750 personal letters.

The J. Paul Getty Museum, Los Angeles

European artworks from as far back as the 8th Century can be found in this California art museum. Take a Street View tour to discover a huge collection of paintings, drawings, sculptures, manuscripts, and photographs.

Uffizi Gallery, Florence

This less well-known gallery houses the art collection of one of Florence, Italy’s most famous families, the de’Medicis. The building was designed by Giorgio Vasari in 1560 specifically for Cosimo I de’Medici, but anyone can wander its halls from anywhere in the world.

MASP, São Paulo

The Museu de Arte de São Paulo is a non-profit and Brazil’s first modern museum. Artworks placed on clear perspex frames make it seem like the artwork is hovering in midair. Take a virtual tour to experience the wondrous display for yourself.

National Museum of Anthropology, Mexico City

Built in 1964, this museum is dedicated to the archaeology and history of Mexico’s pre-Hispanic heritage. There are 23 exhibit rooms filled with ancient artifacts, including some from the Mayan civilization.

Sadly, not all popular art museums and galleries could be included on Google Arts & Culture’s collection, but some museums are taking it upon themselves to offer online visits. According to Fast Company, the Louvre also offers virtual tours on its website.

To see more of Google Arts & Culture’s collection of museums, visit the collection’s website. There are thousands of museum Street Views on Google as well. Google Arts & Culture also has an online experience for exploring famous historic and cultural heritage sites.