Τα Σκόπια από την άποψη της κοινωνιολογίας και της ιστορίας της αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας…

…και όχι μόνο. Η ιστορικός της αρχιτεκτονικής Καλλιόπη Αμυγδάλου συνομιλεί με τον καθηγητή Θάνο Βερέμη στην εκπομπή του 9.84 «Η Σχολή των Αθηνών», 30/4/2017  για την Republica Makedonija και την πρωτεύουσά της τα Σκόπια. Μια εκπομπή που μας βοηθά να καταλάβουμε τους γείτονές μας, τα ζητήματα ταυτότητας, εθνικισμού και πολιτισμού, αλλά και πολύ χρήσιμη  για να κατανοήσουμε σε αντιστοιχία και τα δικά μας ανάλογα ζητήματα.

http://www.athina984.gr/2015/10/12/h-sxolh-twn-athhnwn/

Μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1963, το κράτος (Τίτο) κάλεσε τον μεγάλο Ιάπωνα αρχιτέκτονα Κένζο Τάνγκε να επανασχεδιάσει το κέντρο της πόλης. Τότε ανεγέρθηκαν πολλά κτίρια του στυλ modernist brutalism, που ποτέ δεν έγιναν πολύ δημοφιλή. Ως αντίδραση στα πλαίσια της αναζήτησης αρχαίων ελληνιστικών ριζών, το εθνικιστικό κόμμα που είναι σήμερα στην εξουσία (VMRO), σκαρφίστηκε το Project ’14 που μετέτρεψε το κέντρο της πόλης σε ένα απέραντο κλασικίζον κιτς- και εκτός των άλλων πανάκριβο γι αυτή τη φτωχή χώρα. Πολλά κτίρια μοντέρνας αρχιτεκτονικής ντύθηκαν με πρόσθετες αρχαιοπρεπείς ψευδο-προσόψεις!! Πολλοί μακεδόνες αρχιτέκτονες αλλά και ακτιβιστές διαμαρτυρήθηκαν γι αυτή την Ντίσνεϋλαντ.  Ας ελπίσουμε ότι η αισθητική θα είναι το μόνο θύμα του εθνικισμού και δεν θα δούμε χειρότερα.

 

Ο Jürgen Habermas για την Ευρώπη, και τις γαλλικές εκλογές

Οι εκλογές στη Γαλλία μας αφορούν όλους τους Ευρωπαίους. Τα παλιά σχήματα σε πολλές χώρες καταρρέουν. Η αριστερά αποδεικνύεται στην καλύτερη περίπτωση αιθεροβάμων, στην χειρότερη απολύτως  καιροσκοπική- και σε όλες τις περιπτώσεις λαϊκιστική. Η σοσιαλδημοκρατία σε Γαλλία, Αγγλία, Ελλάδα, Ιταλία τείνει προς πλήρη περιθωριοποίηση και η δεξιά συνήθως είναι βουτηγμένη στα σκάνδαλα.  Ωστόσο τ’ ανακλαστικά των Ευρωπαίων αποδεικνύονται αρκετά δυνατά απέναντι στον όλεθρο της άκρας δεξιάς: Ούτε στην Αυστρία, ούτε στην Ολλανδία πέτυχαν, ούτε αύριο στην Γαλλία δεν θα πετύχει, ενώ στην Γερμανία πέφτει συνεχώς. Παραμένει βέβαια το όνειδος Τραμπ-Brexit. Η παγκοσμιοποίηση, η επανάσταση των νέων τεχνολογιών, η κλιματική αλλαγή, οι βιβλικού μεγέθους μετακινήσεις πληθυσμών, η τρομοκρατία,  φέρνουν τα πάνω-κάτω και υποχρεώνουν τον πολιτικό κόσμο να αναζητήσει νέα σχήματα, πέρα από το στερεότυπο δεξιάς-αριστεράς. Στην Ευρώπη ένας ουσιαστικός διαχωρισμός είναι ανάμεσα στις φιλοευρωπαϊκές και στις αντιευρωπαϊκές/εθνικιστικές δυνάμεις.  Εκεί συμπυκνώνονται όλα όσα παραδοσιακά τα χαρακτηρίζαμε «προοδευτικά» ή «αντιδραστικά». 

Ας ακούσουμε έναν από τους τελευταίους Ευρωπαίους σοφούς, τον μοναδικό επιζώντα της «Σχολής της Φρανκφούρτης» (Adorno-Marcuse-Habermas), που φώτισαν τα νιάτα μας προς την «άλλη» αριστερά.

Συνέντευξη: Με τις απαντήσεις του στο ερωτηματολόγιο της Monde και της Zeit, ο διάσημος φιλόσοφος και θεωρητικός της “Σχολής της Φρανκφούρτης” και συγγραφέας ενός σημαντικού έργου για την Ευρώπη (La Constitution de l’Europe, Gallimard, 2012), εκτιμά ότι η εκλογή του υποψηφίου του “Εμπρός” (En marche!) θα είναι σημάδι μιας άνευ προηγουμένου, σωτήριας πολιτικής ανασυγκρότησης.

Τί σκέπτεσθε για την πολιτική κατάσταση στην Γαλλία;

Παρατηρώ μια κάποια κατάθλιψη να διακατέχει στους Γάλλους συναδέλφους μου. Αν κάποιος δεν κάνει παρά να μοιρολογεί για μια κατάσταση που γίνεται όλο και πιο κρίσιμη, τότε γίνεται και ο ίδιος σύμπτωμα της εν λόγω κατάστασης. Σίγουρα είναι πιο εύκολο να βλέπεις την κατάσταση ως γείτονας από την άλλη πλευρά του Ρήνου, αλλά με δεδομένη αυτή την επιφύλαξη, δεν βλέπω στην πολιτική κατάσταση στη Γαλλία μόνο σύγχυση, αλλά διακρίνω και σημάδια ενός ευπρόσδεκτου ξεκαθαρίσματος.

Σε ποιο βαθμό πρέπει να φοβόμαστε ότι μπορεί η Λε Πεν να φτάσει στα Ηλίσια, υπό την σκιά της σοβαρής κρίσης που έπληξε την 5η Δημοκρατία και τα παραδοσιακά κόμματα δεξιάς και αριστεράς;

Η υποψηφιότητα του Εμμανουέλ Μακρόν, έξω από όλα τα θεσμοθετημένα κόμματα, αν καταλήξει σε νίκη, θα σημαδέψει μια πραγματική τομή στην ιστορία της Γαλλικής Δημοκρατίας από την μεταπολεμική περίοδο μέχρι σήμερα. Αυτή η πρωτοβουλία θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα ολόκληρη την πολιτική σχηματοποίηση μεταξύ δεξιάς και αριστεράς, που με τον καιρό έχει πάθει αγκύλωση. Αν αυτή η υπερκομματική απόπειρα προερχόταν από έναν άνθρωπο της αριστεράς θα ανησυχούσα: αυτός που πιστεύει για τον εαυτό του ότι είναι υπεράνω κομμάτων δεν είναι απολίτικος, είναι απλά επικίδυνος. Όμως ο υποψήφιος Μακρόν, που έχει καλές πιθανότητες να κερδίσει τις εκλογές, θα έδινε μάλλον ώθηση σε μια επανασύνθεση των πολιτικών δυνάμεων που αναμένεται εδώ και πολύν καιρό.

Στο παραδοσιακό στρατόπεδο οι πολιτικές δυνάμεις αποδείχτηκαν ανίκανες για οποιονδήποτε συμβιβασμό και κατέληξαν σε παράλυση. Είναι φανερό πως δεν είναι ικανές να θέσουν με κατάλληλο τρόπο τα σωστά ερωτήματα και να χαράξουν τις σωστές κατευθύνσεις για την διαμόρφωση της πολιτικής βούλησης στους κόλπους του λαού. Μια τέτοια επανασυγκρότηση θα μπορούσε να συρρικνώσει τη φούσκα του Εθνικού Μετώπου που έχει στο μεταξύ αποκτήσει σημαντικό όγκο.

Tελικά τo εύλογο ερώτημα δεν είναι να επιλέξουμε μεταξύ του “υπέρ” ή του “κατά” των Βρυξελλών. Είναι να επιλέξουμε το “πώς” θα συνεργαστούμε για να πάμε μπροστά, τώρα περισσότερο από ποτέ. Η παρούσας κατάσταση, με τους λαούς να βρίσκονται υπό κηδεμονία εις βάρος της δημοκρατίας, με τους λαούς να ανακαλούνται συνεχώς στην τάξη για οικονομικούς λόγους και να εξωθούνται με αυστηρότητα στην υπακοή, αυτή η κατάσταση αν διαιωνιστεί θα έβαζε τη σφραγίδα για την πλήρη αποσύνθεση.

Λόγω έλλειψης χώρου σε αυτή την συνέντευξη, θα περιοριστώ να θίξω δύο βασικά ερωτήματα: θέλουμε έναν κοινό ευρωπαίκό οικονομικό χώρο που θα υπηρετεί τα κανσόρτσιoυμ; Η, μετά το brexit και τον Τραμπ, θέλουμε έναν σκληρό ευρωπαϊκό πυρήνα ικανό να δρα σε πλανητικό επίπεδο, αφού τα έθνη-κράτη μας είναι πολύ αδύναμα και δεν μπορεί το καθένα από μόνο του, στη γωνιά του, να υπερασπιστεί τον φιλελεύθερο τρόπο της ζωής μας και να ασκήσει έλεγχο πάνω στον αποτρελλαμένο χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό, επαναδιαμορφώνοντάς τον με πολιτικά μέσα;

Σε ποιό βαθμό η κατάσταση στη Γαλλία τροφοδοτεί την κρίση ολόκληρης της Ευρώπης;

Μου φαίνεται πως η ερώτηση πρέπει ν’ αντιστραφεί: Η άνοδος του δεξιού λαϊκισμού έχει ως βασική αιτία την ανικανότητα των εθνικών κυβερνήσεων να συνεργαστούν αρμονικά με τις Βρυξέλλες. Ένα φανερό παράδειγμα σχετικά με αυτό είναι η πολιτική της κρίσης που επιβλήθηκε υπό την αιγίδα της Γερμανικής κυβέρνησης- μια πολιτική που δεν έλυσε την ολοένα και διευρυνόμενη οικονομική κρίση, αλλά που αντίθετα επιδείνωσε τις οικονομικές ανισότητες μεταξύ βορρά και νότου και διαίρεσε βαθειά την Ευρώπη.

Τα αισθήματα δυσφορίας που γεννήθηκαν απ’ όλες τις μεριές στο δημόσιο χώρο των περίκλειστων εθνικών κρατών συνέκλιναν σε μια γενική απόρριψη των Βρυξελλών ρίχνονυάς τους το φταίξιμο, άποψη άστοχη και παντελώς λανθασμένη. Στην πραγματικότητα, όλοι αυτοί που κάθονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να πουν αμήν σε όλες τις πολιτικές που υιοθετούνται, δεν είναι άλλοι από αυτούς που έχουν την εξουσία ατο κάθε κράτος-μέλος.

Σε αυτήν την κατάσταση υπάρχει λοιπόν κάποια αχτίδα ελπίδας, που ίσως μας δίνουν η τέχνη, η λογοτεχνία, η πνευμτική κληρονομιά αυτού του μεγάλου έθνους;

Σίγουρα δεν είναι η βαρειά και θλιβερή ηττοπάθεια του Μισέλ Ουελμπέκ, όπως εκτυλίσσεται στην “Υποταγή” αυτό που θα μας δώσει την παραμικρή παρηγοριά. Και ούτε πρέπει να περιμένουμε τίποτα από το μακάβριο θέαμα που παρουσιάζουν εκείνοι οι διανοούμενοι πού στη διαδρομή τους προς τα δεξιά της πολιτικής σκακιέρας, έχασαν τον μπούσουλα.

Η προσφορά της Γαλλίας στην σύγχρονη Ευρώπη δεν είναι μόνο οι τεράστιες μορφές της διανόησης, οι μεγάλοι δάσκαλοι και φιλόσοφοι του Διαφωτισμού- από το Βολταίρο ως τον Ρουσσώ. Τα γραπτά τους γέννησαν έναν τρόπο σκέψης ανεξάρτητο και αυτοκριτικό, ο οποίος στον καιρό του σημάδεψε βαθειά και τον Καντ, τον πιο σημαντικό δικό μας φιλόσοφο, που υπήρξε ο πιο σταθερός και ο πιο αξιόπιστος σε πολιτικό επίπεδο.

Το ίδιο πνεύμα, φλογερό και ασυμβίβαστο, ανεπηρέαστο από τις διάφορες τάσεις του συρμού, συνεχίστηκε στη Γαλλία, μέχρι τους ανθρώπους της δικής μου γενιάς, – αναφέρομαι στον Pierre Bourdieu, στον Jacques Derrida, στον Michel Foucault, τόσους στοχαστές που μελέτησαν βαθειά την διαλεκτική της Aufklärung, του Διαφωτισμού, χωρίς ποτέ να προδώσουν το πνεύμα του. Αυτές οι μεγάλες δημόσιες φωνές σήμερα μας λείπουν. Ωστόσο είμαι σίγουρος ότι είναι έτοιμες να αναδυθούν και να ακουστούν φωνές νεώτερες και εξίσου εμπνευσμένες.

Παραμονές των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία: Ο Ντανύ Κον-Μπεντίτ στο πλευρό του Εμμανουέλ Μακρόν και της Ευρώπης!

Νάντη 20 Απριλίου 2017

Γιεβγιένι Γιεφτουσένκο 18/7/1932 – 1/4/2017

Yevgeny Yevtushenko: Ο Ρώσσος ποιητής, μια από τις εμβληματικές μορφές της διαμαρτυρίας κατά του Σοβιετικού καθεστώτος και των διώξεων των διανοουμένων, αγαπήθηκε και μισήθηκε, γνώρισε επαίνους και κριτικές, αλλά θα μείνει πάντα ο ποιητής του BABI YAR, του ποιήματος που εμπνεύστηκε από την σφαγή 33,771 Εβραίων του Κιέβου στο φαράγγι  Babi Yar το 1941 από τους Ναζί. Στο ποίημα, γραμμένο το 1961, ο Γιεφτουσένκο δεν καταγγέλλει μόνο τη ναζιστική θηριωδία αλλά και το πέπλο σιωπής από το Σοβιετικό καθεστώς και την άρνηση να περιληφθεί η σφαγή του Μπάμπι Γιαρ στο Ολοκαύτωμα και τί σήμαινε αυτό για τον Εβραϊκό λαό, καθώς και τον αντισημιτισμό που εξακολουθούσε να υπάρχει στην Σοβιετική Ένωση.

Ακούστε τον ποιητή ν’ απαγγέλλει το Babi Yar με την υπόκρουση της μουσικής του Σοστακόβιτς, που ονόμασε την 13η συμφωνία του Babi Yar.

BABI YAR

By Yevgeni Yevtushenko
Translated by Benjamin Okopnik, 10/96

No monument stands over Babi Yar.
A steep cliff only, like the rudest headstone.
I am afraid.
Today, I am as old
As the entire Jewish race itself.

I see myself an ancient Israelite.
I wander o’er the roads of ancient Egypt
And here, upon the cross, I perish, tortured
And even now, I bear the marks of nails.

It seems to me that Dreyfus is myself. *1*
The Philistines betrayed me – and now judge.
I’m in a cage. Surrounded and trapped,
I’m persecuted, spat on, slandered, and
The dainty dollies in their Brussels frills
Squeal, as they stab umbrellas at my face.

I see myself a boy in Belostok
Blood spills, and runs upon the floors,
The chiefs of bar and pub rage unimpeded
And reek of vodka and of onion, half and half.

I’m thrown back by a boot, I have no strength left,
In vain I beg the rabble of pogrom,
To jeers of “Kill the Jews, and save our Russia!”
My mother’s being beaten by a clerk.

O, Russia of my heart, I know that you
Are international, by inner nature.
But often those whose hands are steeped in filth
Abused your purest name, in name of hatred.

I know the kindness of my native land.
How vile, that without the slightest quiver
The antisemites have proclaimed themselves
The “Union of the Russian People!”

It seems to me that I am Anna Frank,
Transparent, as the thinnest branch in April,
And I’m in love, and have no need of phrases,
But only that we gaze into each other’s eyes.
How little one can see, or even sense!
Leaves are forbidden, so is sky,
But much is still allowed – very gently
In darkened rooms each other to embrace.

-“They come!”

-“No, fear not – those are sounds
Of spring itself. She’s coming soon.
Quickly, your lips!”

-“They break the door!”

-“No, river ice is breaking…”

Wild grasses rustle over Babi Yar,
The trees look sternly, as if passing judgement.
Here, silently, all screams, and, hat in hand,
I feel my hair changing shade to gray.

And I myself, like one long soundless scream
Above the thousands of thousands interred,
I’m every old man executed here,
As I am every child murdered here.

No fiber of my body will forget this.
May “Internationale” thunder and ring
When, for all time, is buried and forgotten
The last of antisemites on this earth.

There is no Jewish blood that’s blood of mine,
But, hated with a passion that’s corrosive
Am I by antisemites like a Jew.
And that is why I call myself a Russian!