ΓΑΛΑΖΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Πόσο κυριολεκτικά τραγική ειρωνεία θα ήταν να σκοτωθούν άνθρωποι- φαντάροι ή και άμαχοι- σε μια ένοπλη σύγκρουση Ελλάδας-Τουρκίας για μια πηγή ενέργειας αχρείαστη, οικονομικά ασύμφορη, ανεπαρκή και κάθε άλλο απρόσβλητη σε ατύχημα! Η προσμονή ενός πακτωλού οικονομικού οφέλους -αυταπάτη κατά πολλούς επιστήμονες- σε συνδυασμό με τις εξοργιστικά αυθαίρετες πρωτοβουλίες της Τουρκίας κατά παράβαση του Διεθνούς Δικαίου, έχουν αναγάγει το ορυκτό φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου σε εμβληματικό εθνικό στόχο για τη χώρα μας και τυχόν εγκατάλειψη αυτού του σχεδίου θα ισοδυναμούσε με εθνική ήττα για την ελληνική κοινωνία. Πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτή την παγίδα; Στο πεδίο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, τα νέα είναι ήδη καλά: ολοένα και πληθαίνουν τα χρονικά διαστήματα που η άντληση ενέργειας από αυτές υπερβαίνει ή και μηδενίζει τη χρήση του λιγνίτη, του παλάι ποτέ «εθνικού ορυκτού» που ανεβοκατέβαζε υπουργούς και συνδικαλιστές . Μεγαλύτερη έμφαση στην ενεργειακή στροφή και υλοποίηση πιο φιλόδοξων project για ΑΠΕ θα οδηγούσαν σε πιο χειροπιαστά οφέλη και θα μπορούσαν να ανατρέψουν παγιωμένες νοοτροπίες. -ΜΓ. 

Γαλάζια Ενέργεια

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΚΑΤΑΤΟΠΙΣΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ Κίμωνα Χατζημπίρου *

στο ΕΛΙΑΜΕΠ        5/6/20

Έχει γίνει ευρεία συζήτηση για τις ενεργειακές δυνατότητες των ελληνικών θαλασσών και η έμφαση δίνεται μέχρι τώρα στις υποθαλάσσιες εξορύξεις για την παραγωγή πετρελαίου ή φυσικού αερίου. Συζητούνται επίσης φιλόδοξα σχέδια υποθαλάσσιων αγωγών για μεταφορά φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο. Πέρα από τους περιβαλλοντικούς κινδύνους, οι προοπτικές αυτές περικλείουν σημαντικές  οικονομικές αβεβαιότητες, λόγω του υψηλού κόστους των εξορύξεων και των υποθαλάσσιων κατασκευών, καθώς και της δεδομένης νέας πολιτικής  «Green Deal» της ΕΕ που πιθανώς θα φέρει μείωση της μελλοντικής ζήτησης ορυκτού φυσικού αερίου από τις ευρωπαϊκές χώρες. Αντίθετα, εξαιρετικές εμφανίζονται οι προοπτικές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στις ελληνικές θάλασσες, με χερσαία, υπεράκτια θεμελιωμένα και υπεράκτια πλωτά αιολικά πάρκα.

• Η διείσδυση των ΑΠΕ είναι ήδη σημαντική και θα συνεχιστεί διεθνώς με ταχύτατο ρυθμό.
• Η εξόρυξη υποθαλάσσιων κοιτασμάτων πετρελαίου συνεπάγεται περιβαλλοντικούς κινδύνους και οικονομική αβεβαιότητα.
• Η εξόρυξη ή η μεταφορά με υποθαλάσσιους αγωγούς φυσικού αερίου έχει αμφίβολο οικονομικό ενδιαφέρον.
• Το ορυκτό αέριο σταδιακά θα αντικατασταθεί και οι αντίστοιχες επενδύσεις θα επηρεασθούν καθοριστικά. Συζητώνται στην ΕΕ τρεις εκδοχές: 1) Σταδιακή απομάκρυνση από το ορυκτό φυσικό αέριο 2) Δραστική μείωση της χρηματοδότησης των επενδύσεων σε ορυκτό φυσικό αέριο και ενίσχυση των υποδομών ανανεώσιμου αερίου 3) Ολική παύση της χρηματοδότησης των επενδύσεων σε ορυκτό φυσικό αέριο και εστίαση στον πλήρη εξηλεκτρισμό, με ταχύτερη ενίσχυση της ανάπτυξης ηλεκτρικών έξυπνων δικτύων και της παραγωγής ηλεκτρισμού από ΑΠΕ.

Τις καλύτερες προοπτικές ενεργειακής ανάπτυξης έχουν οι χώρες της Ευρώπης με μεγάλο ηλιακό και αιολικό δυναμικό. Η Ελλάδα διαθέτει σε αφθονία και τα δύο, ειδικά το θαλάσσιο αιολικό δυναμικό της είναι πολύ υψηλό.

Οι ελληνικές θάλασσες  πρόσφεραν διατροφή και ταξίδια στους κατοίκους της χώρας από αρχαιοτάτων χρόνων, παράλληλα η ομορφιά τους αποτέλεσε αντικείμενο λατρείας. Στην εποχή μας, το απαράμιλλο φως, το φιλικό κλίμα, τα επιβλητικά βράχια, οι γοητευτικές παραλίες, η νησιωτική αρχιτεκτονική δημιούργησαν ένα περίφημο τουριστικό προϊόν, ουσιαστική συνιστώσα της ελληνικής οικονομίας. Μπορεί μια θαλάσσια ενεργειακή ανάπτυξη να  προσφέρει χωρίς να βλάψει;

Η διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) είναι ήδη πολύ σημαντική και θα συνεχισθεί σε όλο τον κόσμο με ταχύτατο ρυθμό. Στην Ελλάδα ωστόσο, επί δεκαετίες, ο όρος «ενεργειακός» ταυτίζεται με ζητήματα ορυκτών καυσίμων και η συζήτηση περί ενεργειακών πόρων του ελληνικού χώρου συνδέεται κυρίως με εξορύξεις και μάλιστα υποθαλάσσιες. Πρόσφατα, ένα πρόσθετο ζωηρό ενδιαφέρον για τα ενεργειακά ζητήματα εστιάσθηκε στην κατασκευή υποθαλάσσιων αγωγών.

Είναι αμφίβολο αν, στον ελληνικό χώρο, υπάρχουν αξιόλογα υποθαλάσσια κοιτάσματα πετρελαίου. Βάσιμες είναι οι αμφιβολίες κατά πόσον είναι εκμεταλλεύσιμες οι όποιες ποσότητες βρεθούν. Οι εξορύξεις από μεγάλα βάθη στοιχίζουν πολύ και οι μελλοντικές τιμές του πετρελαίου είναι εξαιρετικά αβέβαιες και ασταθείς. Η πρόσφατη κατάρρευση της ζήτησης και των τιμών ήταν μεν συγκυριακή, λόγω πανδημίας και εμπορικών αντιθέσεων, αλλά ακολουθεί μια προϋπάρχουσα τάση. Προμηνύει την σύντομη έλευση της νέας ενεργειακής εποχής, όπου ο ρόλος των ορυκτών καυσίμων θα συρρικνωθεί, λόγω της ανθρωπογενούς κλιματικής απειλής. Επιπλέον, παραμένει το ερώτημα: πόσο συμβατή είναι η υποθαλάσσια εκμετάλλευση πετρελαίου με την τουριστική και ιστορική αξία του τοπίου; Όσο και αν τα προστατευτικά μέτρα της σύγχρονης τεχνολογίας εξορύξεων έχουν βελτιωθεί, αξίζει να αναληφθεί το ρίσκο μιας μεγάλης πετρελαιοκηλίδας στις ελληνικές θάλασσες;

Φυσικό αέριο

Η υποθαλάσσια εξόρυξη φυσικού αερίου και οι υποθαλάσσιοι αγωγοί του εμφανίζουν μικρότερους, αλλά όχι αμελητέους, περιβαλλοντικούς κινδύνους. Από την άλλη, προβάλλονται συνήθως τα διάφορα γεωπολιτικά πλεονεκτήματα, υπάρχουν όμως και αξιοπρόσεκτοι οικονομικοί κίνδυνοι και αβεβαιότητες. Το βασικότερο ζήτημα είναι: αν ανακαλυφθεί άφθονο φυσικό αέριο στις ελληνικές θάλασσες ή αν διέλθουν μεγάλες ποσότητες αερίου από υποθαλάσσιους αγωγούς, μήπως τελικά το καύσιμο αποδειχθεί πολύ ακριβό για μια φθίνουσα ευρωπαϊκή αγορά;

Ένας αγωγός, με σχεδόν 1300 χιλιόμετρα υποθαλάσσιο τμήμα, που θα ξεκινά από τα κοιτάσματα μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ, θα φτάνει στην Πελοπόννησο και από εκεί στην Ιταλία, είναι μια σημαντική γεωπολιτική κίνηση συνεργασίας χωρών της Ανατολικής Μεσογείου, δύσκολα όμως θα πουλήσει φυσικό αέριο στην Δυτική Ευρώπη. Το έργο θα συναντήσει σοβαρές τεχνικές δυσκολίες, αφού περνά από μεγάλα βάθη σχεδόν 3000 μέτρων, στην ασταθή επαφή των λιθοσφαιρικών πλακών Αφρικής και Αιγαίου, πράγμα που σημαίνει μεγαλύτερο κόστος κατασκευής. Πρέπει σε αυτό να προστεθεί μια αυξημένη αβεβαιότητα λόγω ενδεχόμενων  ζημιών από μελλοντικούς σεισμούς, οι οποίοι στην θαλάσσια περιοχή ανάμεσα σε Κρήτη και Κύπρο είναι συχνοί.

Εξ άλλου, από τις αρχές του χρόνου και εν μέσω κρίσης κορωνοϊού, η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινείται στους ρυθμούς του Green Deal, που αναμένεται να έχει τεράστια επίπτωση στο μέλλον της ενέργειας στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του φυσικού αερίου. Το φιλόδοξο ευρωπαϊκό σχέδιο, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις, θέτει την ΕΕ σε μια μακρόχρονη σταθερή πορεία προς την «κλιματική ουδετερότητα» του 2050. Στο πλαίσιο αυτό, το ορυκτό φυσικό αέριο πρέπει σταδιακά να αντικατασταθεί με αέριο παραγόμενο από ανανεώσιμες πηγές ή με ηλεκτρισμό παραγόμενο από ΑΠΕ, επομένως οι αντίστοιχες επενδύσεις θα επηρεασθούν καθοριστικά. Τρεις διαφορετικές εκδοχές έχουν τεθεί επί τάπητος: 1)  Σταδιακή απομάκρυνση από το ορυκτό φυσικό αέριο, με μερική συνέχιση της στήριξης από την ΕΕ των επενδύσεων για τις σχετικές υποδομές (αγωγοί, δίκτυα, εγκαταστάσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου- LNG), παράλληλα με τις νέες προτεραιότητες για την χρήση ανανεώσιμου αερίου 2) Δραστική μείωση της χρηματοδότησης από την ΕΕ των επενδύσεων για ορυκτό φυσικό αέριο και ενίσχυση των υποδομών παραγωγής και διανομής ανανεώσιμου αερίου, ήτοι υδρογόνου ή βιοαερίου ή αερίου παραγόμενου με ηλεκτρισμό από ΑΠΕ (το αποκαλούμενο «power-to-gas») 3) Ολική παύση της χρηματοδότησης από την ΕΕ των επενδύσεων σε αέριο και εστίαση στον πλήρη εξηλεκτρισμό, με ταχύτερη ενίσχυση της ανάπτυξης ηλεκτρικών έξυπνων δικτύων και της παραγωγής ηλεκτρισμού από ΑΠΕ. Επισημαίνεται ότι και στις τρεις εκδοχές η διάθεση ευρωπαϊκής χρηματοδότησης για το ορυκτό φυσικό αέριο υποχωρεί σημαντικά, οι διαφορές έγκεινται στην ταχύτητα της αλλαγής και, κυρίως, στην επιλογή μεταξύ μελλοντικών δικτύων αερίου ή ηλεκτρισμού.

Είναι λοιπόν ορατός ο κίνδυνος για τους παραγωγούς ή τους μεταφορείς φυσικού αερίου, σε μερικά χρόνια να ψάχνουν πώς να το πουλήσουν σε μια Ευρώπη που δεν θα το θέλει και ίσως δεν θα το χρειάζεται πια. Οι εκτιμήσεις για την μακροπρόθεσμη ζήτηση φυσικού αερίου αναθεωρούνται συνεχώς προς τα κάτω, π.χ. οι προβλέψεις που έγιναν για την κατανάλωση του 2040 στην ΕΕ  είναι μειωμένες κατά 20% το 2019, σε σχέση με τις αντίστοιχες του 2015. Μερικοί εκτιμούν ότι η υπάρχουσα υποδομή αερίου στην ΕΕ είναι υπεραρκετή, ώστε να ικανοποιήσει μια ποικιλία σεναρίων για την μελλοντική ζήτηση.

Οι εξελίξεις δείχνουν ότι οι δυνατότητες πλούσιας μελλοντικής χρηματοδότησης νέων ακριβών αγωγών από την ΕΕ, με κίνητρο την μερική απεξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, περιορίζονται σημαντικά. Ο αγωγός Ισραήλ-Κύπρος-Ιταλία θα κοστίσει γύρω στα 7-10 δις δολάρια, για να μεταφέρει 10 (το πολύ 20 αλλά με υψηλότερο κόστος κατασκευής) δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τον χρόνο, τα οποία αντιπροσωπεύουν μόλις το 2% του συνόλου της ζήτησης. Το αρχικό κόστος του αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (πριν από την είσοδό του στον αγωγό) είναι ήδη υψηλό και, συνυπολογιζομένου του υψηλού κόστους κατασκευής του, θα πρέπει, για να είναι ο αγωγός οικονομικά βιώσιμος, η τιμή του αερίου στην Ευρώπη να φθάσει τα 8 δολάρια ανά btu. Ένας χερσαίος αγωγός προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας θα είχε ανάλογο πρόβλημα. Έτσι, η τελική τιμή του αερίου για τον Ευρωπαίο καταναλωτή κινδυνεύει να είναι σχεδόν διπλάσια από τις τιμές που το πωλούν οι μεγάλοι προμηθευτές της Ευρώπης μέσω αγωγών. Ο Nord Stream2 θα λειτουργήσει σε λίγους μήνες και θα μεταφέρει μέσω της Βαλτικής από τη Ρωσία στη Γερμανία περί τα 55 δις κυβικά μέτρα αέριο το χρόνο. Ο TAP που περνά από την Βόρεια Ελλάδα στην Ιταλία θα κοστίσει περί το 1,5 δισ. και θα μεταφέρει 10 δισ. κυβικά μέτρα τον χρόνο, με δυνατότητα να φτάσει τα 20 δις. Από τα 458 δις. κυβικά μέτρα που κατανάλωσε  η Ε.Ε. το 2018, το 38,8% εισήχθη από την Ρωσία, το 27% από την Νορβηγία και το 12,4% αντιστοιχεί σε μεταφορές LNG. Οι ανάγκες όμως δεν αυξάνονται και οι τιμές αερίου μέσω αγωγών, έπεσαν, με την κρίση του κορωνοϊού, στην πολύ χαμηλή τιμή του 1,6 ευρώ ανά Btu, αλλά υπερπροσφορά αναμενόταν και πριν την κρίση. Το φυσικό αέριο μέσω αγωγών έχει πάψει να θεωρείται πιο ανταγωνιστικό, το LNG έχει επιπλέον το πλεονέκτημα να συνδέει ένα αρχικό σημείο με πολλαπλά εναλλακτικά σημεία, καθώς ένα πλοίο μπορεί να μεταφέρει τα φορτία του, αν υπάρχει ζήτηση, σε οποιοδήποτε λιμάνι με τις αντίστοιχες υποδομές. Οι αγωγοί δημιουργούν εξαρτήσεις και μονοπωλιακές καταστάσεις, ενώ το LNG προσφέρει ελευθερία επιλογών και κινήσεων προς διαφορετικές αγορές. 

Άνεμος

Αξιόπιστες μακροπρόθεσμες προβλέψεις για τις τιμές της ενέργειας δεν μπορούν να γίνουν. Ωστόσο, με δεδομένη την ταχεία ανάπτυξη των ΑΠΕ, την πτώση του κόστους παραγωγής των, καθώς και την αυξανόμενη ενεργειακή αποδοτικότητα, μια ενεργειακή έλλειψη δεν φαίνεται στον ορίζοντα, η παγκόσμια αγορά ενέργειας πιθανώς θα παραμένει ανταγωνιστική και οι τιμές θα διατηρούνται μάλλον χαμηλές.

Το αιολικό δυναμικό είναι ο πιο πλούσιος ενεργειακός πόρος της Ευρώπης. Είναι πολύ ισχυρό στον Βόρειο Ατλαντικό, τις Σκανδιναβικές χώρες και μερικές περιοχές στη Μεσόγειο (περιλαμβανομένων ελληνικών θαλασσών). Οι χώρες που σήμερα επενδύουν σε ΑΠΕ θα αποκτήσουν σημαντικότερο γεωπολιτικό ρόλο στο μέλλον, ενώ οι χώρες της Ευρώπης με υψηλό ηλιακό και αιολικό δυναμικό έχουν καλύτερες προοπτικές ανάπτυξης. Η Ελλάδα διαθέτει σε αφθονία και τα δύο. Ειδικότερα το θαλάσσιο αιολικό δυναμικό είναι πολύ ισχυρό, το Αιγαίο βρίσκεται μεταξύ των πιο ευνοημένων περιοχών της Ευρώπης και μια μεγάλης κλίμακας αιολική ανάπτυξή του, σε συνδυασμό με μεταφορά ηλεκτρισμού στην Δυτική Ευρώπη, θα ενίσχυε τα μέγιστα την γεωπολιτική του ασφάλεια.

Ήδη έχει εξαγγελθεί ένα πρόγραμμα εγκατάστασης ανεμογεννητριών σε νησιά του Αιγαίου και στην Κρήτη, συνολικής ισχύος άνω των 2 GW μέχρι το 2030 (η εγκατεστημένη αιολική ισχύς στην Ελλάδα έφθανε τα 2.8 GW στο τέλος του 2018). Τα μεγέθη αυτά είναι μικρά, σε σχέση με το υπάρχον θαλάσσιο αιολικό δυναμικό.  Κλειδί για την ταχεία επίτευξη των στόχων ΑΠΕ με ορίζοντα το 2030 αποτελεί η δημιουργία μεγάλων αιολικών πάρκων στο Αιγαίο, ιδιαίτερα σε Κυκλάδες και Κρήτη. Κρίσιμη παράμετρος για την περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου με νέα έργα σε θάλασσα και στεριά συνιστούν οι υποθαλάσσιες διασυνδέσεις, τόσο μεταξύ των νησιών όσο και με την ηπειρωτική χώρα.

Τα υπεράκτια αιολικά πάρκα είναι μια νέα βιομηχανία που ξεκίνησε το 1991, όταν οι  πρώτες ανεμογεννήτριες εγκαταστάθηκαν έξω από τις ακτές της Δανίας. Το υπεράκτιο αιολικό δυναμικό είναι τεράστιο, μπορεί π.χ. να καλύψει επτά φορές τη ζήτηση ενέργειας στην Ευρώπη. Η ραγδαία πτώση του κόστους της τεχνολογίας και η ταχεία μετάβαση σε παγκόσμιο επίπεδο σε μεγάλες εμπορικές εφαρμογές, δημιουργούν σημαντική ευκαιρία για να αναπτύξει έγκαιρα η Ελλάδα την αναγκαία εφοδιαστική αλυσίδα, που εμπλέκει λιμάνια, ναυπηγεία, βιομηχανίες καλωδίων και τσιμέντου, την αντίστοιχη μελετητική υποδομή και τεχνογνωσία, ενώ μπορούν να δημιουργηθούν άφθονες θέσεις εργασίας.

Μέχρι σήμερα, όλα σχεδόν τα υπεράκτια αιολικά πάρκα του πλανήτη έχουν εγκατασταθεί σε ρηχά νερά, σε μικρή απόσταση από την ακτή. Η επιλογή των περιοχών οδηγείται κυρίως από το βάθος της θάλασσας, διότι η τεχνολογία έχει εστιάσει στη λύση της θεμελίωσης στο βυθό, σε βάθη περιορισμένα στα 40-50 m. Διάφορες βελτιώσεις μπορούν να αυξήσουν το όριο θεμελίωσης μέχρι βάθους 120 m, με χρήση συμβατικής τεχνολογίας. Υπάρχει όμως η τεχνική δυνατότητα για πλωτές ανεμογεννήτριες, που μπορούν να εγκατασταθούν, με αγκύρωση, σε νερά βάθους πολλών εκατοντάδων μέτρων, δηλαδή πρακτικά στις περισσότερες ελληνικές θάλασσες. Μεγάλης κλίμακας ανάπτυξη ανταγωνιστικών πλωτών ανεμογεννητριών σε πολλά μέρη του κόσμου είναι ένα ρεαλιστικό σενάριο για την περίοδο 2030-2050.

Έχουν γίνει σχέδια για υπεράκτια αιολικά πάρκα ρηχών νερών (θεμελιωμένα στο βυθό) με συνολική ισχύ 2,681 GW σε Αλεξανδρούπολη, Πόρτο Λάγος, Λήμνο, Αντίρριο, Οθωνούς, Διαπόντια νησιά, Πεταλιούς, Κύμη, Ναύπακτο κ.λπ.. Δεν είναι γνωστές εκτιμήσεις για την συνολική ισχύ μελλοντικών πλωτών πάρκων στις ελληνικές θάλασσες, αλλά πιθανότατα θα αποδειχθεί πολλαπλάσια της συνολικής ισχύος των ήδη μελετημένων θέσεων υπεράκτιων αιολικών πάρκων ρηχών νερών (περίπου 5 GW). Οι αρνητικές αντιδράσεις κατά των ανεμογεννητριών στα νησιά είναι προς το παρόν σημαντικές, ωστόσο, μεσοπρόθεσμα, καλαίσθητες αιολικές μηχανές εγκατεστημένες σε νησιωτικά βουνά ή σε θαλάσσια χωρικά ύδατα μπορεί να παράγουν άφθονη ηλεκτρική ενέργεια για ντόπια κατανάλωση αλλά και ως εξαγώγιμο προϊόν υψηλής αξίας προς την Δυτική Ευρώπη. Οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις με την ήπειρο θα καταργούσαν τις πανάκριβες και ρυπογόνες μονάδες πετρελαίου στα νησιά. Η ταύτιση των ενεργειακών ζητημάτων με τα ορυκτά καύσιμα είναι σήμερα οπισθοδρομική και θα υποχωρεί συνεχώς, άρα και η αντίστοιχη οικονομική σημασία ζητημάτων ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας θα μειώνεται. Από την άλλη, σε ένα νέο αναπτυξιακό πλαίσιο, η οικονομική σημασία ζητημάτων ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας αποκτά νέες διαστάσεις εν όψει του 2030 και της αναμενόμενης ωρίμανσης της τεχνολογίας των πλωτών αιολικών πάρκων. Είναι σημαντικό να πραγματοποιηθούν εγκαίρως όλες οι αντίστοιχες επιστημονικές αναλύσεις των σχετικών ανεμολογικών, ενεργειακών και γεωπολιτικών ζητημάτων.

*Ομότιμος Καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

Μερικές σκέψεις για το ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

1. ΆΡΘΡΟ ΜΟΥ ΣΤΗΝ «ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ»  5/6/2020

Η ανάπλαση της Πανεπιστημίου και ο μεγάλος περίπατος των Αθηναίων

Η ανάδειξη της Αθηναϊκής Τριλογίας (Βιβλιοθήκη-Πανεπιστήμιο-Ακαδημία) υπήρξε ένα παλαιό όνειρο αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων. Άλλωστε, τον 19ο αιώνα οι  Χάνσεν δημιούργησαν αυτό το κόσμημα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής σε μιαν άλλη Αθήνα,  χωρίς αυτοκίνητα. Αποτελεί λοιπόν εξαιρετική προοπτική η πρόθεση από τη μεριά του Δήμου Αθηναίων για πολεοδομικές επεμβάσεις ώστε το κτιριακό αυτό συγκρότημα στην καρδιά της Αθήνας να μπορούν να το απολαμβάνουν κάτοικοι και επισκέπτες της πρωτεύουσας, απρόσκοπτα, με άνετη πρόσβαση μέσω ενός ελκυστικού αστικού περιβάλλοντος και όχι μέσα από τον ορυμαγδό και την ηχητική, οπτική και χημική ρύπανση των τροχοφόρων. 

Η 5η Ιουνίου έχει οριστεί ως η παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος. Του φυσικού περιβάλλοντος. Αλλά υπάρχει και το αστικό περιβάλλον, που υπαγορεύει διαφορετικούς κανόνες και παραμέτρους από το φυσικό. Δεδομένου μάλιστα ότι πάνω από τον μισό πληθυσμό της Γης ζεί πλέον στις πόλεις το αστικό περιβάλλον φορά τη άμεση καθημερινότητά μας.

Καθοριστικός παράγοντας του αστικού περιβάλλοντος είναι η βιώσιμη κινητικότητα, δηλαδή η απόδοση περισσότερου χώρου στην πόλη για πεζούς και οικολογικά μέσα μεταφοράς: ποδήλατα, μαζικά μέσα συγκοινωνίας -κατά προτίμηση οχήματα σταθερής τροχιάς, ηλεκτροκίνηση. Αυτό είναι ανεπιφύλακτα Καλό με Κ κεφαλαίο. Και όλοι εκείνοι που προφητεύουν αναπόφευκτη κυκλοφοριακή συμφόρηση δεν κατανοούν την λογική του εγχειρήματος: Ο στόχος είναι οι οδηγοί να προτιμήσουν τα ΜΜΜ, τη ποδηλασία και την πεζή κίνηση, όχι να επιμείνουν να χρησιμοποιούν πάση θυσία το αυτοκίνητό τους. Και επίσης να μην χρησιμοποιείται το κέντρο για διαμπερή κίνηση. Γιατί φυσικά, αν ο ίδιος αριθμός ΙΧ και ταξί στριμωχθεί σε λιγότερες λωρίδες, τότε βέβαια θα υπάρξει συμφόρηση. Χρειάζονται βέβαια κίνητρα για ν αφήσει ο μέσος Αθηναίος το αυτοκίνητό του: ΜΜΜ ελκυστικά και ταχύτερα από το ΙΧ και επαρκείς αυτοκινητόδρομοι που θα απορροφούν τον φόρτο της διαμπερούς κίνησης.

Γι αυτό οι εξαγγελίες του Δήμου της Αθήνας προς αυτή την κατεύθυνση αξίζουν τον έπαινο και δεν έχω λόγους να αμφισβητώ ότι οι σχεδιαζόμενες επεμβάσεις κινούνται από καλές προθέσεις. 

Ωστόσο δεν αρχίζουμε από το μηδέν. Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα προϊστορία: 

Το 2013 πραγματοποιήθηκε πανευρωπαϊκός αρχιτεκτονικός διαγωνισμός (χορηγία Ιδρύματος Ωνάση) σύμφωνα με όλες τις νόμιμες διαδικασίες και τις εγκρίσεις όλων των αρμοδίων φορέων και το πρώτο βραβείο δόθηκε στη μελέτη Rethink Athens (για περισσότερα http://www.rethinkathens.org/gre/project) του γραφείου OKRA Landscape Architects (https://www.okra.nl/en/) . 

Πρόκειται για μελέτη με ολοκληρωμένη πολεοδομική στρατηγική που έβλεπε το κέντρο ως ενιαίο σύνολο με κομβικά σημεία α) την σύνδεση του Μουσείου Ακρόπολης με το Αρχαιολογικό Μουσείο, β)  τη ανάπλαση της Πανεπιστημίου με διεύρυνση του πεζοδρομίου, γραμμή τραμ (Σύνταγμα -Πλατεία Αιγύπτου) που θα συνέδεε τα δύο Μουσεία, ποδηλατόδρομο και περιορισμό των ΙΧ, ταξί και οχημάτων κοινής ωφελείας & εκτάκτων αναγκών σε μία λωρίδα. Από τη στιγμή μάλιστα που ουσιαστικά θα καταργείτο η διέλευση λεωφορείων και ΙΧ, η συγκοινωνιακη μελέτη προέβλεπε και την αντιστροφή της ροής της οδού Ακαδημίας που θα γινόταν πλέον κάθοδος και μαζί με την άνοδο της Σταδίου, θα περιέβαλλε ως κυκλοφοριακή θηλειά την αναπλασμένη Πανεπιστημίου. Η μελέτη είχε λάβει υπόψη το Ρυθμιστικό Αθήνας και τον προϋπάρχοντα σχεδιασμό για τον “Μεγάλο Αρχαιολογικό Περίπατο” της εταιρείας Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων (ΕΑΧΑ) στην οποία οφείλουμε, μεταξύ άλλων, τους  εξαιρετικούς πεζοδρόμους της Διονυσίου Αρεοπαγίτου-Αποστόλου Παύλου (Πλειάς-Δημ. Διαμαντόπουλος & συν.) και της οδού Ερμού από πλατεία Ασωμάτων έως Γκάζι. (Πόσες καταστροφολογικές αντιρρήσεις και τότε!!). Η μελέτη Rethink Athens μαζί με τις επί μέρους μελέτες της εκτέθηκε δημόσια επί αρκετούς μήνες σε δημόσιους χώρους, καλώντας το κοινό για  υποδείξεις και σχόλια. Δυστυχώς δεν πήρε το δρόμο της υλοποίησης, γιατί ο φάκελλος υποψηφιότητας προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως έργου επιλέξιμου για χρηματοδότηση φαίνεται ότι δεν ήταν επαρκώς τεκμηριωμένος ως προς την αναπτυξιακή του σημασία και η χρηματοδότηση απορρίφθηκε. Κατά πληροφορίες του τύπου το έργο τότε απλώς πάγωσε, με την προοπτική να υποβληθεί νέος, αρτιότερος φάκελλος. Ακολούθησαν εκλογές, ΣΥΡΙΖΑ (που ποτέ δεν είχε φέρει αντιρρήσεις για το έργο), τρίτο μνημόνιο, όξυνση της οικονομικής κρίσης, εκλογές του 19, υγειονομική κρίση και φτάσαμε στο σήμερα. 

Στις 11 Μαϊου ο Δήμαρχος της Αθήνας ανακοίνωσε τα νέα έργα ανάπλασης / πεζοδρόμησης της Πανεπιστημίου. Στον τύπο (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 12/5/20) αναφέρεται: “Πηγή για την κατάρτιση του σχεδίου παρεμβάσεων ήταν το ανεκπλήρωτο κομμάτι του σχεδιασμού της Ενοποίησης Αρχαιολογικών χώρων (ΕΑΧΑ), οι μελέτες που είχαν γίνει για την ανάπλαση της Πανεπιστημίου (Rethink Athens), τα αποτελέσματα του διαγωνισμού ιδεών της «Ανάπλασης Αθήνας». Την κυκλοφοριακή υποστήριξη των παρεμβάσεων είχε ο Τομέας Μεταφορών και Συγκοινωνιακής Υποδομής του ΕΜΠ. «Παράθυρο ευκαιρίας». Ωστόσο  στην παρουσίαση του έργου στο site του Δήμου δεν γίνεται πουθενά μνεία των προηγουμένων μελετών, ούτε του Rethink Athens, ούτε της Ενοποίησης Αρχαιολογικών χώρων, λες και δεν υπήρξαν ποτέ, αν και η ρητορική (καθώς και το όνομα) μοιάζει περίπου αντιγραφή της φιλοσοφίας των προηγουμένων project. (http://www.cityofathens.gr/node/34845 ). Αλλά το κυριότερο, αντί για μια  ολοκληρωμένη πολεοδομική μελέτη ανάπλασης, υπάρχει μόνο η παρουσίαση των κυκλοφοριακών ρυθμίσεων από τον καθηγητή συγκοινωνιολόγο  Γ. Γιαννή, επικεφαλής της ομάδας του ΕΜΠ . Και κάπου αναφέρεται επίσης και η “αισθητική αναβάθμιση” γενικά και αόριστα. Εκτός και αν υπάρχει πολεοδομική μελέτη και δεν έχει ακόμα δημοσιοποιηθεί, όπως επίσης και η διαδικασία έγκρισή της.

Η πρόταση της ομάδας του ΕΜΠ για την Πανεπιστημίου προβλέπει: Νέο πεζοδρόμιο σε όλο το μήκος πλάτους 3 λωρίδων, 2 λωρίδες κυκλοφορίας ελεύθερες για όλα τα οχήματα, 1 νέα λεωφορειολωρίδα παράλληλης ροής (+28 γραμμές) και κατάργηση λεωφορειολωρίδας αντίθετης ροής (-3 γραμμές). Οι κυριότερες συγκοινωνιακές διαφοροποιήσεις από το Rethink Athens  είναι α) η επιλογή λεωφορείου αντί του τραμ. Ένα έργο που θέλει να λέγεται “πράσινο” πώς δεν προβλέπει τη χρήση του οικολογικού αυτού μέσου σταθερής τροχιάς; Οι λόγοι είναι μόνο οικονομικοί και μήπως προβλέπεται για το μέλλον; β) δύο λωρίδες κυκλοφορίας για ΙΧ/ταξί αντί για μία γ) διατήρηση της οδού Ακαδημίας ως ανόδου.

Με βάση το ίδιο το σκεπτικό των παρουσιάσεων του Δήμου και της ομάδας του ΕΜΠ οι επεμβάσεις είναι πολεοδομικής τάξεως. Και προκύπτουν πλήθος ερωτήματα: Υπάρχει σχέδιο ανάπλασης της Πανεπιστημίου με χρήσεις γής και πολιτική τιμών, ώστε να διατηρηθεί η ποικιλομορφία των δραστηριοτήτων και η απρόσκοπτη ανάμειξη διαφορετικών κοινωνικών ομάδων, ώστε οι πεζόδρομοι να είναι ζωντανοί όλες τις ώρες; Υπάρχουν μελέτες για εγκατάσταση αστικού εξοπλισμού και υλικών φιλικών προς το περιβάλλον  πρασίνου, καταλλήλων επιστρώσεων, υδατίνου στοιχείου; Το Rethink Athens μεταξύ άλλων προέβλεπε και ταμιευτήρες για συλλογή ομβρίων και ανακύκλωση. Γενικότερα η βραβευμένη αυτή μελέτη θεωρείται απορριπτέα; Για ποιούς λόγους; Και σε αυτή την περίπτωση, τότε θα πρέπει να γίνει νέος διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός με νέες προδιαγραφές, κυρίως πολεοδομικές και να συνοδεύεται από τις κατάλληλες εγκρίσεις. Δεν νοείται πολεοδομική επέμβαση τέτοιας εμβέλειας στη καρδιά της Πρωτεύουσας ενός σύγχρονου κράτους χωρίς αρχιτεκτονικό διαγωνισμό.

Ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης, αρχιτέκτονας και Κοσμήτορας της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, που υπήρξε επιστημονικός σύμβουλος του Rethink Athens, χαιρετίζει την πρόταση του Δήμου Αθηναίων, αλλά είναι σε αναμονή για τον τρόπο που θα εκτελεστούν οι επί μέρους εξειδικεύσεις του έργου. Αντιγράφω από το site monopoli, όπου επισημαίνει: «Ασφαλώς φιλοδοξούμε μια Αθήνα που θα ακολουθεί την νομοτελειακή πορεία όλων των μητροπολιτικών κέντρων βάσει της βιώσιμης κινητικότητας και του περισσότερου δημόσιου χώρου»…«Το έργο οφείλει να διατηρήσει μια πολεοδομική και πολιτική άποψη για το αθηναϊκό κέντρο. Αν θέλουμε η Αθήνα να συντηρήσει τη ζωντάνια της θα πρέπει να προωθήσει τη συνύπαρξη των χρήσεων: την κατοικία, τον πολιτισμό και το εμπόριο – “χαμηλό” ή “υψηλό”. Μόνο η διαστρωμάτωση εξασφαλίζει ζωή στην πόλη.»…«Δεν είναι ζητούμενο ένα μονοδιάστατο ιστορικό κέντρο αλλά μια πολυμορφική Αθήνα. Είναι χαρακτηριστική η μαγεία που ασκεί το ιστορικό βάθος μιας πόλης αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ο σχεδιασμός της πρέπει ν? αναλωθεί σε όρους θεαματοποίησης της ιστορίας». (πηγή: https://www.monopoli.gr/2020/05/27/istories/epikaira/392212/ola-osa-prepei-na-kseroume-gia-tin-astiki-paremvasi/

Παρά τις επιφυλάξεις, είναι θετικό ότι ξεκινά πιλοτική εφαρμογή της επέμβασης με ήπιο τρόπο, χωρίς οικοδομικά έργα μη αναστρέψιμα. Αν όμως τα αποτελέσματα  της πιλοτικής εφαρμογής δεν είναι θετικά, πχ. λόγω κυκλοφοριακής συμφόρησης ή κακής χρήσης των πεζοδρόμων (το λόμπυ του αυτοκινήτου καραδοκεί!), δυστυχώς θα δυσφημιστεί η ίδια η ιδέα της οικολογικής ανάπλασης και της βιώσιμης κινητικότητας. Ας ελπίσουμε για το καλύτερο από οικολογική, αισθητική αλλά και θεσμική άποψη.

2. ΆΡΘΡΟ ΜΟΥ ΣΤΟΝ ΙΣΤΟΤΟΠΟ ipp.gr

Αστικό περιβάλλον και πανδημία

ipp.gr 11 Μαΐου 2020

της Μελίττας Γκουρτσογιάννη

Τα κανάλια της Βενετίας καθάρισαν κι έγιναν κρυστάλλινα, οι δορυφόροι δείχνουν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση στις πόλεις μειώθηκε δραστικά, η ακινησία της καραντίνας εκ πρώτης όψεως φαίνεται να ωφελεί το περιβάλλον. Κάποιοι μυστικοπαθείς οικολόγοι θα μπορούσαν να πουν ότι η πανδημία είναι μια προειδοποίηση της Μεγάλης Μητέρας Γαίας για να συμμαζευτούμε! (με τόσες θεωρίες συνωμοσίας που κυκλοφορούν, είμαι σίγουρη ότι θα βρέθηκαν και κάποιοι να το υποστηρίξουν!). Είναι πάντως γεγονός ότι τους τελευταίους 2 μήνες βιώνουμε μιαν άλλη πόλη: ο δρόμος, το πεζοδρόμιο, η πλατεία, τα οχήματα συνθέτουν ένα σκηνικό από ταινία επιστημονικής φαντασίας.

Ωστόσο εκτός από την άμεση υγειονομική κρίση, η κλιματική κρίση είναι πάντα εδώ. Όταν η πανδημία ξεπεραστεί με το εμβόλιο, τα φάρμακα και την ανοσία, θα μας μείνει θετική ή αρνητική κληρονομιά; Και τί θα σημαίνει αυτό ειδικότερα για τις πόλεις μας;

Δύσκολη η απάντηση.

Μια αισιόδοξη πρόβλεψη θα αφορούσε τις δημόσιες συγκοινωνίες: Αφού διαπιστώσαμε πόσο μειώνεται η ατμοσφαιρική ρύπανση, μπορούμε να μειώσουμε τη χρήση των ΙΧ και να στραφούμε στις μαζικές συγκοινωνίες. Υπάρχει όμως και ο αντίλογος: ο φόβος της μόλυνσης θα κρατήσει για καιρό (τουλάχιστον μέχρι το εμβόλιο), οπότε θα αισθανόμαστε πιο ασφαλείς μέσα στα ΙΧ μας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ήδη αυτό ενθαρρύνεται και επισήμως. Από τη άλλη μεριά, είναι πολλαπλά θετικό μέτρο το σπάσιμο του ωραρίου προσέλευσης των εργαζομένων: δε θα μειώσει μόνο τον συνωστισμό αλλά θα αραιώσει τις ώρες αιχμής της κυκλοφορίας και θα συμβάλει στη μείωση των ρύπων στις πόλεις. Ελπίζω να εφαρμοστεί με επιτυχία.

Πάλι σε σχέση με το κυκλοφοριακό, η σίγουρα θετική κληρονομιά είναι η αλματώδης ψηφιοποίηση που αναγκαστήκαμε να εφαρμόσουμε – ευτυχώς και επιτυχώς. Η εργασία και άλλες δραστηριότητες από το σπίτι πιστεύω ότι θα παραμείνουν ως πρακτική κατά μεγάλο βαθμό και έτσι θα μειωθούν οι ρυπογόνες μετακινήσεις. Ελπίζω αυτό να σημάνει παράλληλα και ενθουσιασμό για την πεζή κίνηση και την ποδηλασία, που μεταξύ άλλων ευνοούν κατεξοχήν τη φυσική κοινωνική επικοινωνία, σύμφυτη με την έννοια της πόλης.

Όσο για τη λειτουργία εργοστασίων και άλλων ρυπογόνων οικονομικών δραστηριοτήτων η απάντηση είναι αμφίβολη: όταν απειλούμαστε με μεγάλη ύφεση και ανεργία, μπορούμε να μειώσουμε του ρυθμούς παραγωγής; Ωστόσο είναι μια χρυσή ευκαιρία η επανεκκίνηση να σημάνει και αναπροσανατολισμό της παραγωγής προς οικολογικά προϊόντα, πχ ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ανεμογεννήτριες, βιολογικά προϊόντα διατροφής.

Στη μικρή μας ανθρώπινη κλίμακα η έλλειψη συνωστισμού σε εστιατόρια και καφενεία θα είναι ευλογία για τους θαμώνες, κατάρα για τους ιδιοκτήτες. Ναι, αγαπούμε τα τραπεζάκια έξω, αλλά ελπίζω να μην ξαναδούμε αυτό το απίστευτο στοίβαγμα τραπεζοκαθισμάτων, που καταργούσε κάθε έννοια ιδιωτικότητας και χαλάρωσης. Πάν μέτρον άριστον.

Γενικότερα, πραγματική θετική κληρονομιά θα είναι η εμπιστοσύνη που χτίστηκε αυτούς τους δυό μήνες ανάμεσα στους πολίτες και την Πολιτεία, τους ειδικούς επιστήμονες και τους σχετικούς θεσμούς. Και δεν πρόκειται για τυφλή εμπιστοσύνη αλλά για το αποτέλεσμα συνδυασμού πληροφόρησης, πειθούς και αποφασιστικότητας. Μακάρι αυτό το πνεύμα συναίνεσης να κρατήσει και να επεκταθεί και σε θέματα αστικού περιβάλλοντος, σε πολεοδομικές παρεμβάσεις, αστικό πράσινο, διαχείριση απορριμάτων, κυκλοφοριακές ρυθμίσεις. Με τα ίδια εργαλεία κριτικού διαλόγου.

Ωστόσο, η ολοκληρωμένη, βιώσιμη αστική ανάπτυξη δεν νοείται ως άθροισμα πολλών σημειακών βελτιώσεων, αλλά ως προϊόν ολοκληρωμένου σχεδιασμού, πολιτικών χρηματοδότησης και περιφερειακής ανάπτυξης, με ρυθμιστικά σχέδια στηριγμένα στις αρχές της βιωσιμότητας. Πχ η ανάπλαση κεντρικών πλατειών υπερτοπικής σημασίας πρέπει να πραγματοποιείται κατόπιν αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, οι προδιαγραφές του οποίου οφείλουν να έχουν ως γνώμονα όλες τις παραπάνω αρχές. Οι σημειακές παρεμβάσεις, σημαντικές ως ένα βαθμό σε πιλοτικό επίπεδο, είναι ανεπαρκείς για το σύνολο της  πόλης, εάν και ο γενικότερος πολεοδομικός σχεδιασμός δεν διέπεται από οικολογικές αρχές. Με βάση τις ίδιες αρχές, πρέπει να κλείσουν όλα τα παραθυράκια που επιτρέπουν δόμηση μέσα σε δάση, αιγιαλούς και άλλους απόλυτα προστατευόμενους τόπους. Είναι μια γάγγραινα που δεν λέει ακόμα να σταματήσει.

Πρέπει να κατανοήσουμε τις πόλεις ως οικοσυστήματα, ως τόπους όπου συντελείται με μοναδικό τρόπο η αλληλεπίδραση διαφορετικών προσώπων και στοιχείων φυσικών, τεχνητών και κοινωνικών. Η πόλη είναι ένα φαινόμενο τόσο σύνθετο, όσο ένας ζωντανός οργανισμός. Χάρις στη μεγάλη συγκέντρωση οικονομικών, πολιτιστικών και κοινωνικών αγαθών η πόλη λειτουργεί ως τόπος εκπλήρωσης των επιθυμιών, της πολλαπλότητας ευκαιριών, επαφών, διαδραστικότητας με τους άλλους ανθρώπους, που ξεπερνούν κατά πολύ το βασικό ζήτημα της προσφοράς εργασίας.

Έτσι, η αίσθηση κοινωνικής στέρησης που νιώσαμε, αλλά και οι μορφές κοινωνικότητας, αλληλεγγύης και καλλιτεχνικής δημιουργίας που επινοήθηκαν τους μήνες του κορωνοϊού δεν πρέπει να πάνε χαμένες. Από την άλλη, ο φόβος υποτροπής και καταστροφής δεν έχει εκλείψει. Στο χέρι μας, στο χέρι της κοινωνίας των πολιτών, της επιστημονικής κοινότητας και του πολιτικού κόσμου είναι να πραγματοποιήσουμε το καλό και όχι το δυστοπικό σενάριο. Δε πιστεύω στα βαρύγδουπα “ξανασυναντήσαμε τον εαυτό μας” ή “την επόμενη μέρα θα έχουμε γίνει καλύτεροι άνθρωποι”. Δεν νομίζω πως θα γίνουμε πιο ολιγαρκείς. Δεν είναι στο DNA του Sapiens. Ωστόσο μπορούμε τουλάχιστον να ξαναδούμε λίγο τη ζωή μας μέσα στο αστικό ιστό. Θα μπορούσαμε να αγαπήσουμε πάλι την πόλη μας. Αυτή είναι η βάση και η ουσία για ένα βιώσιμο αστικό περιβάλλον πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την πανδημία.

3. Αντιγράφω την ανάρτηση του αρχιτέκτονα Νίκου Παπαμίχου 6/5/20

Όσοι και όσες έχουμε εμπλακεί στον χωρικό σχεδιασμό έχουμε πικρή εμπειρία από τις τοπικές αντιδράσεις σε κάθε, έστω και δειλή, προσπάθεια προστασίας του περιβάλλοντος και ελέγχου των μικροσυμφερόντων στο χώρο. Η ιστορία του σχεδιασμού μας δείχνει ότι η μέγιστη περιβαλλοντική καταστροφή δεν προήλθε από τις μεγάλες (ελάχιστες εξάλλου) επενδύσεις αλλά από την αδηφάγο μικροϊδιοκτησία που καταχράστηκε και υπερεκμεταλλεύτηκε την εκτός σχεδίου δόμηση με την ανοχή, αν όχι και υποστήριξη, των κρατικών παραγόντων. Αν μας διαφεύγει αυτό και στοχοποιούμε εν γένει το «μεγάλο κεφάλαιο» κάθε προσπάθεια προστασίας του περιβάλλοντος θα είναι μάταια.

 

H Αμερική φλέγεται- Black Life Matters!

Οι διαδηλώσεις -ειρηνικές ή βίαιες- κατά της αστυνομικής βίας, αυθαιρεσίας και μεροληψίας κατά των μαύρων μαίνονται επί ένα μήνα. Το ποτήρι ξεχείλισε με τον φόνο του Τζώρτζ Φλόϋντ, που έγινε σύμβολο. Και όλα αυτά καταμεσής της υγειονομικής και της πολιτικής κρίσης. 

Έχουν γίνει τόσα ρεπορτάζ και τόσες αναλύσεις, ώστε αυτό το blog θέλει μόνο ν’ αποτίσει φόρο τιμής στους Αφροαμερικάνους, άντρες και γυναίκες που αγωνίστηκαν και αγωνίζονται για την ελευθερία και την ισοτιμία!

Όσους θυμάμαι: Ρόζα Παρκς- Μάρτιν Λούθερ Κινγκ- Μαύροι Πάνθηρες (Κάθλιν Κλήβερ, Ηλαίην Μπράουν,  Χιούι Νιούτον, Μπόμπυ Σηλς, Ελντριτζ Κλήβερ) -Πώλ Ρόμπσον – Άντζελα Νταίιβις- Μάλκολμ Χ -Tommie Smith και John Carlos στους Ολυμπιακούς του Μεξικού 1968. – Μπαράκ Ομπάμα- Μισέλ Ομπάμα –

τα σχολικά συσσίτια του Black Panther Party

Μάης, ο καιρός των κερασιών

1η του Μάη κάποτε

Η ΚΟΜΜΟΥΝΑ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ (Απρίλης-Μάης 1871)

H επανάσταση η πιο ποιητική, η πιο αυτόνομη, η πιο βραχύβια (2 μήνες), η πιο σκληρά χτυπημένη (30 000 σκοτωμένοι στα οδοφράγματα και στις συνοπτικές εκτελέσεις μόνο κατά τη «Ματωμένη Εβδομάδα»), η πιο προχωρημένη σε μεταρρυθμίσεις (μεταξύ άλλων: άμεση δημοκρατία, εργατικές κοοπερατίβες στην παραγωγή, 10ωρη εργασία, χειραφέτηση & ψήφος γυναικών, πολιτογράφιση ξένων, διαχωρισμός εκκλησίας-κράτους, εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και αποβολή εκκλησίας από τα σχολεία, η τέχνη και η ομορφιά κτήμα όλων)

Ποιητική, γιατί το πιο εμβληματικό της τραγούδι δεν είναι κάποιος πολεμοχαρής παιάνας αλλά «Ο καιρός των κερασιών»

Διάλογος για το προσφυγικό-μεταναστευτικό- 8: κορωνοϊός και ευάλωτες ομάδες (συνέχεια)

ΣΥΜΦΩΝΩ ΝΑ ΔΙΥΛΙΖΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΩΝΩΠΑ. ΟΧΙ ΟΜΩΣ ΝΑ ΚΑΤΑΠΙΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΑΜΗΛΟ.

Όσο και αν θέλει να αναγνωρίσει κανείς τις επιτυχίες της κυβέρνησης, υπάρχει ένας τομέας όπου ΑΠΕΤΥΧΕ και έχουμε μέχρι στιγμής αποφύγει τη συμφορά χάρις κυρίως στην καλή μας τύχη. ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΚΑΙ ΙΔΙΩΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ.

Πολύ κατατοπιστικό και αποκαλυπτικό το άρθρο του INSIDE STORY. Eίναι από τις 23 Απριλίου αλλά λίγα έχουν αλλάξει έως σήμερα.

Μέτρα και φόβοι για την προστασία των προσφύγων από τον κορονοϊό

inside story 23/4/20    Θοδωρής Χονδρόγιαννος

Μετά την εμφάνιση του πρώτου κρούσματος κορονοϊού στην Ελλάδα, την 26η Φεβρουαρίου, η κυβέρνηση εφάρμοσε σταδιακά μία σειρά από μέτρα που κατά κανόνα βασίστηκαν στην υιοθέτηση «κοινωνικών αποστάσεων». Στις 27 Φεβρουαρίου ακυρώθηκαν όλες οι αποκριάτικες εκδηλώσεις. Στις 10 Μαρτίου έκλεισαν τα σχολεία. Στις 13 Μαρτίου ανεστάλη η λειτουργία χώρων κοινωνικών συναθροίσεων, όπως είναι τα μουσεία, τα εστιατόρια και τα μπαρ. Τελικά, στις 23 Μαρτίου, άρχισε η καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας των πολιτών.

Τα μέτρα περιορισμού του συγχρωτισμού μεγάλου αριθμού ανθρώπων φαίνεται πως απέδωσαν: μέχρι τις 22 Απριλίου οι θάνατοι από κορονοϊό στην Ελλάδα ανήλθαν συνολικά σε 121, έναν αριθμό σημαντικά χαμηλότερο από τον αντίστοιχο άλλων κρατών, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, που μετρούν περισσότερους από 24.000 και 20.000 θανάτους αντίστοιχα. Η επιτυχία αυτή έχει μέχρι στιγμής επιτρέψει στο ΕΣΥ να ανταποκριθεί στην έκτακτη ανάγκη και να αποφύγει την κατάρρευση, παρά τις περικοπές και τον περιορισμό της χρηματοδότησής του μέσα στα χρόνια της κρίσης.

Την ώρα, ωστόσο, που η πλειοψηφία των πολιτών παραμένει σπίτι για να συμβάλει στη συγκράτηση της εξάπλωσης του κορονοϊού, υπάρχουν κοινωνικές ομάδες που εκ των πραγμάτων αδυνατούν να εφαρμόσουν τον κανόνα της διατήρησης κοινωνικών αποστάσεων. Μία από αυτές είναι οι πρόσφυγες, που σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στη Μόρια, ζουν κυριολεκτικά «ο ένας πάνω στον άλλον».

Το ζήτημα του υπερπληθυσμού

Διαχρονικό είναι το πρόβλημα του υπερπληθυσμού στις δομές φιλοξενίας στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (Λέσβο, Χίο, Σάμο) και τα Δωδεκάνησα (Κω, Λέρο). Είναι χαρακτηριστικό ότι σε τοποθέτησή του στις αρχές Απριλίου, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) ανέφερεΟ ΔΟΜ εκφράζει την ανησυχία του για τα αυξημένα θετικά κρούσματα κορωνοϊού σε δομή φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών στην ενδοχώρα | ΔΟΜ ότι «τα κρούσματα Covid-19 στην ηπειρωτική χώρα προκαλούν ανησυχία και για τους μετανάστες στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (σ.σ.: στο εξής ΚΥΤ) των πέντε νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου, όπου ο υπερπληθυσμός καθιστά εξαιρετικά δύσκολη τη λήψη των απαραίτητων μέτρων προφύλαξης, όπως το να κρατούνται αποστάσεις μεταξύ των ανθρώπων και να μπαίνουν σε εφαρμογή οι απαιτούμενοι κανόνες υγιεινής, ούτως ώστε να μπορεί να γίνει καλύτερη διαχείριση κατά την εξάπλωση του ιού. Σύμφωνα μάλιστα με αναλυτές, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες που βρίσκονται τώρα στα ελληνικά νησιά πρέπει να μεταφερθούν στην ηπειρωτική χώρα το συντομότερο δυνατόν».

Για να δώσουμε μία τάξη μεγέθους του προβλήματος, αρκεί να θυμίσουμε ότι τον περασμένο Ιανουάριο είχαμε αναφέρει σε σχετικό ρεπορτάζΠώς η κυβέρνηση άφησε 60.000 αιτούντες άσυλο χωρίς περίθαλψη | inside story ότι πάνω από 41.000 πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στα νησιά ζουν σε δομές που έχουν χωρητικότητα λίγο πάνω από 6.000 ανθρώπους, είναι δηλαδή επτά φορές περισσότεροι, κάτι που αποτελεί έναν δείκτη για το πόσο «έχουμε χάσει προ πολλού τους όρους που παγκοσμίως θεωρούνται κατάλληλοι για αξιοπρεπή διαβίωση των ανθρώπων», όπως είχε σχολιάσει τότε στο inside story ο Απόστολος Βεΐζης, γιατρός και διευθυντής προγραμμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Την ανάγκη αποσυμφόρησης των δομών φιλοξενίας στα νησιά είχαν αναγνωρίσει, ήδη πριν από την εμφάνιση του κορονοϊού, τόσο η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγεςΠροσφυγικό: Αποσυμφόρηση των ελληνικών νησιών ζητά η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ | CNN, οι Γιατροί Χωρίς ΣύνοραΠιο επιτακτική από ποτέ η ανάγκη για εκκένωση των άθλιων καταυλισμών εξαιτίας της απειλής του κορονοϊού | Γιατροί Χωρίς Σύνορα, και ο Διεθνής Οργανισμός ΜετανάστευσηςΗ αποσυμφόρηση των ελληνικών νησιών συνεχίζεται με τη μεταφορά περίπου 700 προσφύγων και μεταναστών στην ενδοχώρα | ΔΟΜ (ΔΟΜ), όσο και η κυβέρνηση Μητσοτάκη και η αξιωματική αντιπολίτευση. Μάλιστα, πρόσφατα ο Φιλίπ Λεκλέρ, εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας, είπεGermany’s evacuation of underage refugees from Greece seen as insufficient: aid groups | DW με αφορμή την ανάγκη μεταφοράς ασυνόδευτων προσφύγων σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ότι «η κατάσταση, ειδικά στη Λέσβο, τη Σάμο και τη Χίο, έχει γίνει ανυπόφορη για πάνω από έναν χρόνο. Το καμπ της Σάμου είναι σήμερα γεμάτο 11 φορές πάνω από τη χωρητικότητά του».

Όσον αφορά στους σχεδιασμούς της κυβέρνησης, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι στις 5 Μαρτίου, αφού δηλαδή είχε ξεκινήσει η σταδιακή υιοθέτηση μέτρων για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του κορονοϊού στον γενικό πληθυσμό, ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότης Μηταράκης, βρέθηκε στο βήμα της Βουλής, στο πλαίσιο της συζήτησης για ένα νομοσχέδιο του υπουργείου ΕσωτερικώνΣτρατηγική αναπτυξιακή προοπτική των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ρύθμιση ζητημάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών και άλλες διατάξεις | Βουλή των Ελλήνων. Σε αυτό κατέθεσε μία ιδιαίτερα εκτενή –22 σελίδων– εκπρόθεσμη και άσχετη τροπολογίαΤο πλήρες κείμενο της τροπολογίας, η οποία αναφερόταν, μεταξύ άλλων, στην πρόβλεψη για αποσυμφόρηση των κέντρων υποδοχής προσφύγων. Συγκεκριμένα, η τροπολογία ανέφερε ότι «προβλέπεται υποχρέωση αποχώρησης των δικαιούχων διεθνούς προστασίας από τις προβλεπόμενες δομές φιλοξενίας, μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, και με ειδική πρόβλεψη για τους ανηλίκους, προκειμένου να αποσυμφορηθούν οι δομές αυτές», με τον υπουργό να δηλώνει ότι «προτεραιότητα της κυβέρνησης είναι η αποσυμφόρηση των νησιών».

Ωστόσο, από τα στατιστικά στοιχεία προκύπτει ότι οι μέχρι τώρα προσπάθειες δεν έχουν οδηγήσει σε μεγάλης κλίμακας αποσυμφόρηση των νησιών. Σύμφωνα με την ενημέρωσηΜηνιαίο Ενημερωτικό Σημείωμα Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου (Μάρτιος) του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, το πρώτο τρίμηνο του 2020 μεταφέρθηκαν στην ενδοχώρα 10.687 πρόσφυγες. Σε αυτόν τον υπολογισμό συμπεριλαμβάνονται τόσο τα ΚΥΤ της Λέσβου, της Σάμου, της Χίου, της Λέρου και της Κω, όσο και τα μικρότερα νησιά. Σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο κ. Μηταράκης χαρακτήρισεΝότης Μηταράκης στο Reader: Έχουμε θωρακίσει υγειονομικά τις νησιωτικές δομές και τα νησιά μας | Reader τα παραπάνω «μία πολύ σημαντική εξέλιξη, αν λάβουμε υπόψη μας και τις ιδιαίτερα αυξημένες αφίξεις του πρώτου διμήνου». Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι παραπάνω μεταφορές αποτελούν τον διπλάσιο αριθμό από τον αντίστοιχο του πρώτου τριμήνου του 2019, όταν και μεταφέρθηκαν περίπου 5.000 πρόσφυγες από τα νησιά προς την ενδοχώρα.

Ωστόσο η πραγματική αποσυμφόρηση κατέληξε, λόγω των αυξημένων αφίξεων, να είναι πολύ μικρότερη. Ας κάνουμε μία σχετική σύγκριση: στις 31 Δεκεμβρίου 2019 οι διαμένοντες στα ΚΥΤ της Λέσβου, της Χίου, της Σάμου, της Κω και της Λέρου ήταν 38.423 άνθρωποι. Στις 31 Μαρτίου 2020 ήταν 36.387. Πρόκειται για μείωση της τάξης του 5,3%. Μάλιστα, είναι αξιοσημείωτο ότι στο ΚΥΤ της Μόριας, αυτό δηλαδή που φιλοξενεί τον μεγαλύτερο πληθυσμό, υπήρξε αύξηση του αριθμού των διαμενόντων από 18.615 σε 18.966 (1,9%). Πρέπει να σημειώσουμε ότι το καμπ στη Μόρια είναι χωρητικότητας 3.000 ανθρώπων, κάτι που σημαίνει ότι δύο μήνες μετά την ανακοίνωση του πρώτου κρούσματος κορονοϊού, το εν λόγω κέντρο φιλοξενίας παραμένει υπερκορεσμένο κατά 600% σε σύγκριση με την αρχική του χωρητικότητα.

«Ο υπερπληθυσμός στα κέντρα φιλοξενίας των νησιών αποτελεί από μόνος του μία απειλή για την υγεία των προσφύγων», είπε στο inside story ο κ. Βεΐζης. «Αυτή η απειλή υπήρχε ήδη πριν την εμφάνιση του κορονοϊού. Για να δώσουμε μερικά παραδείγματα, οι συνθήκες διαβίωσης στα καμπ είχαν οδηγήσει σε επιδημίες ιλαράς, μηνιγγίτιδας και ηπατίτιδας Α. Είναι λογικό και επόμενο να απειλείται η υγεία των ανθρώπων, όταν στη Μόρια μία βρύση αναλογεί σε 1.300 ανθρώπους, μία τουαλέτα σε 167 ανθρώπους και μία ντουζιέρα σε 220 ανθρώπους. Σε κάποια τμήματα του καμπ, αντιστοιχούν 210 άνθρωποι σε μία τουαλέτα και περισσότεροι από 6.300 ανά ντουζιέρα, ενώ κάποιοι δεν έχουν καθόλου πρόσβαση σε ηλεκτρισμό. Όταν ένας χώρος προορίζεται για 3.000 άτομα και τελικά εκεί ζουν περισσότερα από 18.000, οι άνθρωποι ζουν κυριολεκτικά μέσα στα σκουπίδια και τις ακαθαρσίες. Αυτά τα δεδομένα μας έκαναν εδώ και πολλά χρόνια να ζητάμε να προχωρήσει ταχύτερα και σε μεγαλύτερη κλίμακα η αποσυμφόρηση των δομών φιλοξενίας και η μετάβαση των προσφύγων σε διαμερίσματα και ξενοδοχεία. Άλλωστε, όταν έκλεισε ο βαλκανικός δρόμος, η επιλογή των καμπ προωθήθηκε ως προσωρινή και αναγκαία λύση λόγω του εγκλωβισμού μεγάλου αριθμού προσφύγων στην Ελλάδα μετά το σφράγισμα των συνόρων. Ωστόσο, η κατάσταση έγινε μόνιμη και η αποσυμφόρηση των δομών δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι σήμερα. Τώρα ο κορονοϊός έρχεται να δείξει πόσο επικίνδυνο είναι για τη δημόσια υγεία, προσφύγων και γενικού πληθυσμού, να έχεις τόσους ανθρώπους συγκεντρωμένους σε έναν ακατάλληλο χώρο. Αν σήμερα υπάρξει κρούσμα στη Μόρια ή σε κάποιο άλλο υπερκορεσμένο κέντρο φιλοξενίας, τότε θα μιλάμε για μία κατάσταση που θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να τη διαχειριστούμε. Ας είμαστε ειλικρινείς: ο κορονοϊός απέδειξε τη γύμνια του συστήματος διαχείρισης των δομών φιλοξενίας».

Το inside story επικοινώνησε με το γραφείο του Νότη Μηταράκη και με αυτό του Γενικού Γραμματέα Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο, Μάνου Λογοθέτη, αφενός για να μας αναφέρουν τα μέτρα που έχει πάρει η κυβέρνηση για την προστασία της υγείας των προσφύγων, αφετέρου για να μας σχολιάσουν τα ζητήματα που εγείρονται στο ρεπορτάζ μας. Παρά τις συνεχείς οχλήσεις μας, οι δύο αξιωματούχοι δεν ανταποκρίθηκαν στο αίτημά μας.

Παρόλα αυτά, πέρα από την εφαρμογή του μέτρου της καραντίνας για τις δομές όπου έχουν εντοπιστεί κρούσματα, στις 17 Μαρτίου το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ανακοίνωσε μία σειρά από μέτρα προστασίας στις δομές φιλοξενίας, στα οποία περιλαμβάνονται η αναστολή όλων των επισκέψεων ατόμων και φορέων στις δομές πέρα όσων έχουν εργασία, η υποχρεωτική θερμομέτρηση των νέων αφίξεων, οδηγίες πρόληψης του ιού σε μία σειρά από γλώσσες, όπως τα αραβικά και τα φαρσί, η τήρηση γενικών κανόνων υγιεινής με απολύμανση εσωτερικών χώρων, η αναστολή λειτουργίας των άτυπων δομών εκπαίδευσης, η διακοπή των δραστηριοτήτων σε κλειστούς χώρους (όπως, για παράδειγμα, γυμναστήρια και βιβλιοθήκες) και η λειτουργία ειδικών χώρων απομόνωσης σε κάθε ΚΥΤ.

Ακόμη, σε Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) των υπουργών Προστασίας του Πολίτη, Υγείας και Μετανάστευσης και Ασύλου ορίστηκε ότι από τις 21 Μαρτίου θα ισχύει προσωρινός περιορισμός της κυκλοφορίας των πολιτών τρίτων χωρών που μένουν σε δομές φιλοξενίας της επικράτειας. Συγκεκριμένα:

• Από τις επτά το πρωί έως τις επτά το απόγευμα δίνεται δικαίωμα εξόδου από τις δομές σε εκπροσώπους οικογενειών αποκλειστικά για να καλύψουν τις βασικές ανάγκες τους στα κοντινότερα αστικά κέντρα. Τις υπόλοιπες ώρες ισχύει απαγόρευση κυκλοφορίας.
• Στην περίμετρο των ΚΥΤ αναπτύσσονται ειδικές υγειονομικές μονάδες, οι οποίες βρίσκονται σε ετοιμότητα για το ενδεχόμενο αντιμετώπισης κρουσμάτων Covid-19 και για την πραγματοποίηση υγειονομικού ελέγχου στους εργαζόμενους των ΚΥΤ.
• Στις περιοχές όπου είναι δυνατή η μετάβαση με μέσα μαζικής μεταφοράς, αυτή η μετάβαση γίνεται χωρίς να προκαλούνται καταστάσεις συγχρωτισμού στο εκάστοτε μέσο. Σε περιπτώσεις όπου δεν διατίθενται μέσα μεταφοράς, επιτρέπεται η έξοδος έως 100 ατόμων την ώρα, σε ομάδες μικρότερες των δέκα (10) ατόμων.
• Με αφορμή τα παραπάνω μέτρα, ο κ. Μηταράκης δήλωσε ότι «το “μένουμε σπίτι” ισχύει για όλους» και σε συνέντευξή του υποστήριξε ότι «το “Stay in Camps” εφαρμόζεται ως το αντίστοιχο του “Μένουμε Σπίτι”». Οι υπερκορεσμένες δομές βέβαια παραπέμπουν περισσότερο σε χώρο κοινωνικής συνάθροισης, παρά σε σπίτι.

  «Σε περιοχές με επιβεβαιωμένα κρούσματα του κορονοϊού, οι άνθρωποι πρέπει να εφαρμόζουν καθημερινά μέτρα πρόληψης, όπως συχνό πλύσιμο των χεριών και παραμονή στο σπίτι εάν νοσήσουν», σχολίασε ο κ. Βεΐζης. «Όμως η πραγματικότητα είναι ότι σε ορισμένα τμήματα του καταυλισμού της Μόριας υπάρχει μόνο μία βρύση για 1.300 ανθρώπους και δεν υπάρχουν προϊόντα για την υγιεινή των χεριών. Οικογένειες πέντε ή έξι ατόμων είναι αναγκασμένες να κοιμούνται σε τρία τετραγωνικά μέτρα. Αυτό σημαίνει ότι στην πράξη είναι αδύνατη η εφαρμογή των συνιστώμενων μέτρων για την αποτροπή της εξάπλωσης του ιού σε τέτοιες συνθήκες».

  Το σχέδιο «Αγνοδίκη»

  Στη διάρκεια του ρεπορτάζ, το inside story απέκτησε πρόσβαση στην «Αγνοδίκη», το επιχειρησιακό σχέδιο στο οποίο είχε αναφερθεί στις αρχές Απριλίου ο Γενικός Γραμματέας Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο, Μάνος Λογοθέτης, όταν συμμετείχε στην καθημερινή ενημέρωση από τον εκπρόσωπο του υπουργείου Υγείας για τον κορονοϊό, Σωτήρη Τσιόδρα, και τον υφυπουργό Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων, Νίκο Χαρδαλιά.

  Αν και η «Αγνοδίκη» εντάσσεται στον σχεδιασμό της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του κορονοϊού στα κέντρα φιλοξενίας, δεν έχει δημοσιευτεί μέχρι σήμερα από επίσημη πηγή. Βασικό μέρος του περιεχομένου του θα δημοσιεύσουμε σήμερα, μιας που αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίον η ελληνική κυβέρνηση αντιλαμβάνεται το ζήτημα της προστασίας των προσφύγων, τουλάχιστον όσον αφορά στις δομές των νησιών, οι οποίες άλλωστε είναι αυτές με τον μεγαλύτερο υπερπληθυσμό.

  Σύμφωνα με το εισαγωγικό σημείωμα της «Αγνοδίκης», που συντάχθηκε στις 17 Μαρτίου, το σχέδιο «έχει ως στόχο την προστασία της ανθρώπινης ζωής όλων όσων διαμένουν στα ΚΥΤ και τις ανοιχτές δομές, αλλά και την προστασία του γενικού πληθυσμού, από απειλές και κινδύνους που δύνανται να δημιουργήσουν καταστάσεις κρίσης εσωτερικής ασφάλειας συμπεριλαμβανομένων των υγειονομικών απειλών». «Αποτελεί το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Κρίσεων σε Προσφυγικές Δομές για θέματα μείζονος εσωτερικής ασφάλειας μεταξύ των οποίων και οι πανδημίες», αναφέρει.

  Η «Αγνοδίκη» ουσιαστικά αναγνωρίζει τους κινδύνους που δημιουργεί σήμερα ο υπερπληθυσμός στα κέντρα φιλοξενίας για την εξάπλωση του κορονοϊού. Συγκεκριμένα, το σχέδιο αναφέρει ότι «σύμφωνα με τις βασικές οδηγίες που έχουν δοθεί από τον ΕΟΔΥ, η συγκέντρωση μεγάλου πληθυσμού σε έναν και τον αυτό χώρο, αποτελεί βασική και κρίσιμη παράμετρο της διασποράς και διάδοσης του COVID-19».

  Το σχέδιο προσεγγίζει την εξάπλωση του κορονοϊού και ως ζήτημα εσωτερικής ασφάλειας. Συγκεκριμένα, η πρώτη βασική αρχή του είναι «η υποχρέωση της Ελληνικής Πολιτείας να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα σε περιπτώσεις κρίσεων εσωτερικής ασφάλειας», ενώ ως τέτοιες κρίσεις νοούνται «εξεγέρσεις, επιδημίες, πανδημίες, μεγάλες φυσικές ή τεχνολογικές καταστροφές καθώς και κάθε περιστατικό για το οποίο η εκτίμηση εξέλιξής του οδηγεί σε λήψη έκτακτων μέτρων για τον περιορισμό και τη μείωση των συνεπειών». Στις επόμενες βασικές αρχές του αναφέρεται ως στόχος «η προστασία της ζωής των φιλοξενουμένων εντός των δομών».

  Η Αγνοδίκη προβλέπει τρία διαβαθμισμένα σενάρια: πρώτον, την προληπτική απομόνωση περιοχής, δεύτερον, τον ολικό αποκλεισμό περιοχής και, τρίτον, την εκκένωση περιοχής. Συγκεκριμένα, ανά σενάριο προβλέπονται τα εξής:

  Σενάριο 1ο: Προληπτική απομόνωση περιοχής

  Ενεργοποιείται σε περιπτώσεις:

  • εξεγέρσεων και φαινομένων βίας
  • απειλών υγειονομικού χαρακτήρα
  • μεγάλων φυσικών ή τεχνολογικών καταστροφών

  Σε περίπτωση ενεργοποίησης του σεναρίου, προβλέπονται τα ακόλουθα:

  • Το ΚΥΤ ή η δομή φιλοξενίας ορίζονται ως κρίσιμη περιοχή και οριοθετούνται στην περίμετρο δύο σημεία εισόδου και εξόδου, από τα οποία το ένα θεωρείται πρωτεύον και το άλλο εναλλακτικό. Αυτά τα σημεία ελέγχει η ΕΛΑΣ.
  • Οι κανόνες εισόδου και εξόδου και ειδικότερα το ωράριο, καθώς και ο αριθμός των ατόμων που δύνανται να μετακινηθούν εντός και εκτός της κρίσιμης περιοχής καθορίζονται με Απόφαση του Γενικού Γραμματέα Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο.
  • Οι διεθνείς οργανισμοί και οι ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται εντός της κρίσιμης περιοχής συνδράμουν το έργο των Αρχών και ακολουθούν τις οδηγίες εισόδου και εξόδου.
  • Στα σημεία εισόδου και εξόδου τοποθετούνται σε διάφορες γλώσσες και με εμφανή τρόπο όλα όσα απαιτείται να γνωρίζουν οι διαμένοντες στις δομές, όπως για παράδειγμα ο λόγος εφαρμογής του μέτρου και οι συνέπειες τυχόν παραβίασης.
• Σενάριο 2ο: Ολικός αποκλεισμός περιοχής

  Ενεργοποιείται σε περιπτώσεις:

  • εξεγέρσεων και φαινομένων βίας γενικευμένου χαρακτήρα
  • απειλών υγειονομικού χαρακτήρα με υψηλό δείκτη διασποράς
  • μεγάλων φυσικών ή τεχνολογικών καταστροφών

  Σε περίπτωση ενεργοποίησης του σεναρίου, προβλέπονται τα ακόλουθα:

  • Το ΚΥΤ ή η δομή φιλοξενίας ορίζεται ως κρίσιμη περιοχή και οριοθετούνται στην κρίσιμη περίμετρο δύο σημεία εισόδου και εξόδου, από τα οποία το ένα θεωρείται πρωτεύον και το άλλο εναλλακτικό. Ακόμη, σε αυτό το σενάριο καθορίζονται μία θερμή και μία ψυχή περιοχή περιοχή, με την ΕΛΑΣ να αναλαμβάνει τον έλεγχο όλων των σημείων εισόδου και εξόδου.
  • Οι κανόνες εισόδου και εξόδου, το ωράριο και ο αριθμός των ατόμων που δύνανται να μετακινηθούν εντός και εκτός κάθε περιοχής καθορίζονται από τον αρμόδιο φορέα που έχει τη διοίκηση του περιστατικού.
    Εντός της κρίσιμης περιοχής παραμένει ο διαμένων πληθυσμός, ενώ στη θερμή και την ψυχρή περιοχή κινείται αυστηρά το προσωπικό των Σωμάτων Ασφαλείας, του τομέα Υγείας και των Ενόπλων Δυνάμεων, εφόσον ζητηθεί η συνδρομή τους.
    Οι διεθνείς οργανισμοί και οι ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται εντός της κρίσιμης περιοχής συνδράμουν το έργο των Αρχών και ακολουθούν τις οδηγίες εισόδου και εξόδου. Το προσωπικό των διεθνών οργανισμών και ΜΚΟ δύναται να εξουσιοδοτηθεί να κινείται εντός της θερμής και ψυχρής περιοχής μόνο με έγκριση της Γενικής Γραμματείας Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο και για την παροχή υπηρεσιών υγείας, σίτισης, ψυχολογικής υποστήριξης και εφόσον δεν έχει αποφασιστεί άλλως από τους αρμόδιους φορείς, όπως η ΕΛΑΣ και ο ΕΟΔΥ.
  • Στα σημεία εισόδου και εξόδου τοποθετούνται σε διάφορες γλώσσες και με εμφανή τρόπο όλα όσα απαιτείται να γνωρίζουν οι διαμένοντες, όπως για παράδειγμα ο λόγος εφαρμογής του μέτρου και οι συνέπειες τυχόν παραβίασής του.
  • Για περιστατικά υγειονομικού ενδιαφέροντος, το σχέδιο αναφέρει ότι «για λόγους περιορισμού της διασποράς ασθενειών, ιών, λοιμώξεων» ή άλλων απειλών σχετικών με την υγεία, προβλέπεται ότι θα δημιουργηθεί ιατρική ομάδα με εξεταστήριο για τουλάχιστον έναν άνθρωπο, αναρρωτήριο/θεραπευτήριο για έξι άτομα και χώρος απομόνωσης για 30 άτομα. Ακόμη, στην περιοχή ενδιαφέροντος θα κινείται αποκλειστικά διαπιστευμένο προσωπικό του ΕΟΔΥ και του ΕΚΑΒ, ενώ μπορεί να συμμετέχει προσωπικό της Γενικής Γραμματείας Υποδοχής Αιτούντων Άσυλο ή των διεθνών οργανισμών και ΜΚΟ, με τα κατάλληλα προστατευτικά μέσα.
  • Σενάριο 3ο: Εκκένωση περιοχής

    Σε περίπτωση ενεργοποίησης του τρίτου σεναρίου, η οποία επίσης μπορεί να γίνει για λόγους διαφορετικούς από την προστασία της δημόσιας υγείας (για παράδειγμα, ξέσπασμα πυρκαγιάς), προβλέπονται τα ακόλουθα:

    • Στη θερμή περιοχή κατά προτεραιότητα συγκεντρώνονται ευπαθείς ομάδες και οι τραυματίες, προκειμένου το υγειονομικό προσωπικό να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες (για παράδειγμα, παροχή πρώτων βοηθειών). Στην ελεγχόμενη περίμετρο συγκεντρώνεται ο λοιπός πληθυσμός προς μετακίνηση σε ασφαλές σημείο. Τα σημεία εισόδου στις δύο περιοχές απαιτείται να είναι διαφορετικά, για την αποφυγή συνωστισμού και πανικού.
    • Τα σημεία εισόδου και εξόδου, καθώς και οι περίμετροι, προσδιορίζονται κάθε φορά από την Διοίκηση του ΚΥΤ ή της δομής και των τοπικών Αρχών, λαμβανομένης υπόψη της φύσης της απειλής που οδήγησε στην εκκένωση.
  • Σύμφωνα με την Αγνοδίκη, οι εμπλεκόμενοι φορείς σε περίπτωση ενεργοποίησης του σχεδίου είναι η Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης, οι Ένοπλες Δυνάμεις, η ΕΛΑΣ, ο ΕΟΔΥ και οι Διεθνείς Οργανισμοί, όπως η Ύπατη Αρμοστεία και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης.
• Τα κρούσματα σε δομές φιλοξενίας

  Στις αρχές Απριλίου ανακοινώθηκαν 23 κρούσματα κορονοϊού στη δομή φιλοξενίας αιτούντων άσυλο στη Ριτσώνα, καθώς και άλλα τέσσερα κρούσματα στη δομή φιλοξενίας στη Μαλακάσα, οι οποίες αμέσως μετά τέθηκαν σε καραντίνα. Οι δομές υποστηρίζονται από τον ΔΟΜ. Σήμερα τα κρούσματα ανέρχονται σε 31 στη Ριτσώνα και σε 11 στη Μαλακάσα, με την καραντίνα να παραμένει σε εφαρμογή.

  Μετά από σειρά ημερών κατά τις οποίες καταγράφηκε σημαντική μείωση κρουσμάτων, υπήρξε σημαντική αύξησή τους στις 21 Απριλίου, όταν ανακοινώθηκε ότι συνολικά 150 άτομα διαγνώστηκαν με κορονοϊό στο Κρανίδι, σε σύνολο 497 ατόμων που ελέγχθηκαν στο ξενοδοχείο που λειτουργεί ως δομή φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών. Από τα 150 άτομα, οι 148 είναι φιλοξενούμενοι, μία είναι εργαζόμενη και ένας είναι στέλεχος της δομής. Βέβαια η εν λόγω δομή είναι ξενοδοχείο, που δεν παρουσιάζει τον αντίστοιχο υπερπληθυσμό των δομών στα νησιά. Όμως απ’ ότι φαίνεται πολλοί άνθρωποι εμφανίζουν ήπια συμπτώματα ή είναι πλήρως ασυμπτωματικοί, κάτι που σημαίνει ότι η διάγνωση μπορεί να μην γίνει αμέσως, με αποτέλεσμα ο κορονοϊός να προλάβει να προσβάλει πολλά άτομα, όπως και έγινε στο Κρανίδι. Μάλιστα, όλοι οι άνθρωποι που προσβλήθηκαν στη δομή φιλοξενίας ήταν ασυμπτωματικοί και η διάγνωση του πρώτου κρούσματος έγινε μετά τη μεταφορά εγκύου γυναίκας στο νοσοκομείο, γιατί χρειάστηκε νοσηλεία αναφορικά με την εγκυμοσύνη της και όχι επειδή εμφάνισε κάποιο σύμπτωμα.

  Ενδεικτική είναι και η σχετική τοποθέτηση του κ. Τσιόδρα λίγο μετά την ανακοίνωση των νέων κρουσμάτων: «Οι φιλοξενούμενοι σε κλειστές δομές αποτελούν από τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς για τη διασπορά και μετάδοση του νέου ιού. Εμένα αυτό που συνεχίζει να με εκπλήσσει με αυτή τη νόσο είναι η σημαντική δυναμική της μετάδοσης, ιδιαίτερα σε τέτοιους κλειστούς πληθυσμούς, όπως οι χώροι φιλοξενίας προσφύγων, αλλά και μέσα στον δικό μας χώρο, στην οικογένειά μας, με σημαντική ενδοοικογενειακή μετάδοση. Όσο πιο γρήγορα γίνεται η αναγνώριση και η απομόνωση αυτών των περιπτώσεων, τόσο μειώνεται η μετάδοση».

  Άξιο αναφοράς είναι ότι, πολύ νωρίτερα από την ανακοίνωση των κρουσμάτων, ο δήμαρχος Ερμιονίδας, Γιάννης Γεωργόπουλος είχε στείλει στην κυβέρνηση δύο επιστολές, με ημερομηνίες 3Διαβάστε το πλήρες κείμενο της επιστολής και 7 Απριλίου Διαβάστε την πλήρη επιστολή, στις οποίες εξέφραζε τις ανησυχίες του για την αποτελεσματική αποτροπή εξάπλωσης του κορονοϊού. Στη δεύτερη επιστολή, ο κ. Γεωργόπουλος ανέφερε ότι «επειδή αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν καμία περίθαλψη και το υποστελεχωμένο Κέντρο Υγείας Κρανιδίου δεν μπορεί να τους εξυπηρετήσει, ζητούμε την άμεση εγκατάσταση Κινητής Μονάδας Υγείας στο ξενοδοχείο “Γαλαξίας”, η οποία θα αναλάβει την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη».

  Είναι αξιοσημείωτο ότι σύμφωνα με επίσημο έγγραφο του ΔΟΜImproving the Greek Reception System through Site Management Support and Targeted Interventions in Long-Term Accommodation Sites | IOM, υπάρχουν δομές φιλοξενίας στις οποίες δεν υπάρχει επιτόπια παρουσία γιατρού. Το inside story επικοινώνησε με τον ΔΟΜ και επιβεβαίωσε ότι η απουσία γιατρού στο πεδίο συνεχίζει μέχρι σήμερα για τουλάχιστον δύο δομές και συγκεκριμένα αυτές της Κορίνθου και των Γρεβενών. Όπως και στην περίπτωση του Κρανιδίου, η φιλοξενία στα Γρεβενά γίνεται σε ξενοδοχεία. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΟΜ, η απόσταση από το κοντινότερο κέντρο ιατρικής βοήθειας στα Γρεβενά, εν προκειμένω από το Γενικό Νοσοκομείο Γρεβενών, κυμαίνεται από 32 έως 56 χιλιόμετρα, ενώ η απόσταση από το κοντινότερο φαρμακείο κυμαίνεται από οκτώ έως 43 χιλιόμετρα. Πάνω από το 25% των διαμενόντων δεν διαθέτει ΑΜΚΑ, την ώρα που δεν βρίσκεται ακόμη σε πλήρη λειτουργία ο Προσωρινός Αριθμός Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού (ΠΑΥΠΑ), 10 μήνες μετά τη νομοθετική άρση της δυνατότητας απόδοσης ΑΜΚΑ στους αιτούντες άσυλο.

  Το inside story απευθύνθηκε προς τον ΔΟΜ, με σκοπό την ενημέρωση σχετικά με τα μέτρα αντιμετώπισης του κορονοϊού σε δομές φιλοξενίας, καθώς και έναν σχολιασμό των όσων αναφέρονται στο ρεπορτάζ. Ωστόσο, παρά τις συνεχείς οχλήσεις μας, ο ΔΟΜ δεν ανταποκρίθηκε στο αίτημά μας.

  Στις 16 Απριλίου το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ανακοίνωσε2.380 ευάλωτα άτομα μετακινούνται άμεσα από τις δομές φιλοξενίας των 5 νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, σε δομές της ενδοχώρας ότι μετά τις γιορτές του Πάσχα θα ξεκινήσει τη σταδιακή μετακίνηση 2.380 ευάλωτων ατόμων αιτούντων άσυλο, συμπεριλαμβανομένων και των μελών των οικογενειών τους, από τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης των νησιών Λέσβου, Χίου, Κω, Σάμου και Λέρου, σε δομές φιλοξενίας στην ηπειρωτική Ελλάδα. Συμπεριλαμβάνονται 200 αιτούντες άσυλο ηλικίας άνω των 60 ετών, οι οποίοι μαζί με τις οικογένειες του αριθμούν περίπου 650 άτομα. Οι υπόλοιποι 1.730 είναι άτομα κάθε ηλικίας τα οποία αντιμετωπίζουν χρόνια προβλήματα υγείας μαζί με τα μέλη των οικογενειών τους. Η μεταφορά των παραπάνω ατόμων αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα σε δύο εβδομάδες και «έχει ως στόχο την περαιτέρω μείωση του κινδύνου από την ενδεχόμενη εμφάνιση κρούσματος στα ΚΥΤ», σύμφωνα με το αρμόδιο υπουργείο.

  Φυσικά, η εκάστοτε επιτυχία ή αποτυχία στη διαχείριση του προσφυγικού είναι παράλληλα ελληνική και ευρωπαϊκή υπόθεση και βαραίνει εξίσου την Αθήνα, τις Βρυξέλλες και τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Ένα τελευταία στοιχείο, ενδεικτικό της γενικότερης απροθυμίας για κοινή αντιμετώπιση του προσφυγικού είναι ότι, παρά το γεγονός πως στην Ελλάδα ζουν σήμερα 5.200 ασυνόδευτοι πρόσφυγες και η ΕΕ έχει δεσμευτεί να μεταφέρει από τη χώρα μας 1.600 ανήλικους πρόσφυγες σε άλλα κράτη μέλη, πολλά από αυτά αποφάσισαν να σταματήσουν όλες τις εισόδους προσφύγων στην επικράτειά τους – η συμμετοχή τους εξάλλου στο πρόγραμμα είναι εθελοντική και όχι δεσμευτική.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ- 10: πανδημία και ευάλωτες ομάδες. Πρόσφυγες, μειονότητες, ηλικιωμένοι, φτωχά και περιθωριακά πληθυσμιακά στρώματα,κάτοικοι φτωχών χωρών

1. Σωτήρης Τσιόδρας για Ρομά   10/4/20

2.  3/4/20

Μερικά νοσοκομεία στην Ολλανδία άρχισαν να μην δέχονται ασθενείς κορωνοϊού πολύ προχωρημένης ηλικίας!. Ήδη ξέρουμε ότι στην Ιταλία και Ισπανία πολλοί γιατροί, όπως το λένε οι ίδιοι, αντιμετωπίζουν τέτοια σκληρά διλήμματα. Άλλο όμως η επιλογή των γιατρών μέσα στην λαίλαπα του θεραπευτικού αγώνα (που γίνεται και με τους τραυματίες σε καιρούς πολέμου) και άλλο τέτοιες εν ψυχρώ αποφάσεις. Εδώ φτάνουμε στο πυρήνα της αξίας της ζωής και της ισότητας των ανθρώπων και της αρχής των μη διακρίσεων. Πραγματισμός εναντίον ηθικής; Όρκος του Ιπποκράτη; (και παρεπιπτόντως: ο φιλελεύθερος κ. Ρούτε εφάρμοσε εν μέρει τη θεωρία αγέλης με κακά αποτελέσματα)

3. Η απειλή στους προσφυγικούς καταυλισμούς- ιδιαίτερα στη Μόρια

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ: Η Ε.Ε. ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΑΞΕΙ ΠΑΝ ΤΟ ΔΥΝΑΤΟΝ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΧΘΕΙ ΞΕΣΠΑΣΜΑ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΚΑΤΑΥΛΙΣΜΟΥΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

DEUTSCHE WELLE – Birgitta Schülke:  Συνέντευξη με τον εμπειρογνώμονα για το προσφυγικό Gerald Knaus

How do you keep social distance in a sprawling, totally overstretched refugee such as Moria, which was already a health hazard before the coronavirus made landfall in Greece? How do you regularly wash your hands when there is not enough water and soap? For most people living in any of the overcrowded camps on the Greek islands, following the measures recommended to prevent the spread of the coronavirus simply is not possible.

DW spoke to migration expert Gerald Knaus, who is a co-founder of the think tank the European Stability Initiative. Knaus was the architect of the European Union’s refugee deal with Turkey signed in March 2016. However, he says that that deal is now «gone.»

DW: The European Union wants to start the relocation of 1,600 unaccompanied minors to willing EU member states this week — is this a sufficient step?

Gerald Knaus: Under normal conditions, it makes sense to focus on the most vulnerable, such as unaccompanied minors. However, these are not normal conditions and the emphasis should be on whatever can help the largest number of vulnerable people. There are tens of thousands of vulnerable people on the Greek islands, many of them children, and all of them should be evacuated.  Children with parents are no safer than unaccompanied minors. The question is how to move 35,000 people from the islands to the mainland fast.

Because of the coronavirus?

Yes. We are facing a still preventable, well-announced and devastating humanitarian crisis on the islands. Conditions have been terrible for a long time, but if you add that some in these hotspots will at some point catch the virus, under conditions in Lesbos where 20,000 people can’t separate, can’t wash their hands, and with only six intensive care beds on the island — it is obvious why we must act. The coronavirus entered a Dutch submarine recently, and everyone was put in social isolation right away. What are we waiting for in Lesbos? This is not only in the interest of the refugees but of Greece and the European Union as a whole. To defeat the virus we need to tackle the weakest links in our health care systems.

How could such a relocation to the Greek mainland work?

The very basic first step is that the Greek government tells its European partners that it wants to do this. If the Greek government is thinking, «we’ll sit this out, we’ll risk it,» then nobody can help. It is clear now that there will be no returns from the islands to Turkey in the coming months. The borders are closed. This means those who are now on the islands will stay in Greece. Many in Greece understand that this is a time bomb: it is like repeating a large-scale mass event, every day. I hope any moment now the Greek prime minister will call other prime ministers in Europe and say, «We must solve this, and we need support.» Then, of course, others in the EU must be ready — and that requires starting a debate on what to do, now.

You are taking part in this debate and you have presented a proposal.

It’s actually clear what needs to be done and what can be done. You have to evacuate 35,000 refugees as quickly as possible from the islands to the Greek mainland. You could quickly have 15,000 additional beds in temporary tent camps. The International Organization of Migration (IOM) is capable of building these within a few weeks. Another 10,000 people can be accommodated in now-vacant Greek hotels. Finally, 10,000 people could easily be accommodated in places already paid for by the EU — places where recognized refugees are hosted right now. If countries like Germany could take in these recognized refugees quickly they would create space for families from the islands immediately. This would also send a strong signal to the Greeks that they’re not alone.

But in European countries strongly affected by the coronavirus, politicians might find it very difficult to convince the public to take in refugees right now.

It is clear only some countries will participate. In Germany, people are aware that there is space in refugee centers today. And if you transfer recognized asylum-seekers you know who they are. Let’s say Germany offers to bring in 5,000 of them from the mainland. We know their identity. We know they deserve protection. We are talking about a relatively small number. Germany moved 170,000 Germans back from abroad in the past week. This could be done while ensuring health standards. It would be the kind of European solidarity that people would still remember decades from now. It is in a moment of crisis where we show that we will defend values like human dignity and the refugee convention, that solidarity with European partners will still be defended under pressure.

What is the status of the EU-Turkey refugee deal given the pandemic? You were the mastermind behind it four years ago.

It’s gone. We had an agreement in 2016. That worked for four years, benefitted Syrians in Turkey and brought down numbers of arrivals and deaths sharply. It never worked on the islands, however, and the assistance the EU promised to Turkey was to be allocated for four years. This happened, and the money was all allocated to projects by the end of 2019. This was the key interest for Turkey from the statement. But there was no follow-up. Then, at the end of February 2020, Ankara did the opposite of what it had committed to and moved migrants to the Greek land border. With this the 2016 statement was history.

So what now? If the EU wants renewed cooperation, we need a new mutual engagement, a new statement. There are talks at this moment between the European Commission and Turkey. But these suffer from two basic problems: The European Commission is not putting more money on the table. This must change, but it will only change if EU member states back this strongly. And secondly, Turkey is not realistic. It wants to discuss things now that the EU will not resolve quickly in this crisis. Turkey needs to be realistic; the EU needs to be realistic. Everybody loses without cooperation. All benefit from helping refugees where they are, and from reducing irregular migration. Greece and the European Union should continue to uphold the right to claim asylum.

 

12/03/2020

Πιο επιτακτική από ποτέ η ανάγκη για εκκένωση των άθλιων καταυλισμών εξαιτίας της απειλής του κορονοϊού

Ο συνωστισμός και οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης στους καταυλισμούς προσφύγων στα ελληνικά νησιά αποτελούν ιδανικές συνθήκες για εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού, προειδοποιεί η διεθνής ιατρική οργάνωση, Γιατροί Χωρίς Σύνορα.

Καθώς μία γυναίκα από τη Λέσβο είναι το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στο νησί, η οργάνωση ζητά την άμεση μετακίνηση όλων των ανθρώπων που ζουν στον καταυλισμό της Μόριας σε μέρη όπου μπορούν να προστατευτούν αποτελεσματικά από τον ιό. Οι τρέχουσες συνθήκες, σε συνδυασμό με την απουσία επαρκών υπηρεσιών υγιεινής και τη σημαντικά περιορισμένη ιατρική φροντίδα, αποτελούν πρόσφορο έδαφος για μια πιθανή επιδημία.

«Σε περιοχές με επιβεβαιωμένα κρούσματα του κορονοϊού, οι άνθρωποι πρέπει να εφαρμόζουν καθημερινά μέτρα πρόληψης, όπως συχνό πλύσιμο των χεριών και παραμονή στο σπίτι εάν νοσήσουν» λέει ο Απόστολος Βεΐζης, γιατρός και διευθυντής προγραμμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Όμως η πραγματικότητα είναι ότι σε ορισμένα τμήματα του καταυλισμού της Μόριας υπάρχει μόνο μία βρύση για 1.300 ανθρώπους και δεν υπάρχουν προϊόντα για την υγιεινή των χεριών. Οικογένειες πέντε ή έξι ατόμων είναι αναγκασμένες να κοιμούνται σε τρία τετραγωνικά μέτρα. Αυτό σημαίνει ότι στην πράξη είναι αδύνατη η εφαρμογή των συνιστώμενων μέτρων για την αποτροπή της εξάπλωσης του ιού σε τέτοιες συνθήκες.» Ο κίνδυνος μόλυνσης θα είναι εξαιρετικά μεγάλος.

Σε όλο τον κόσμο οι κυβερνήσεις ακυρώνουν εκδηλώσεις και απαγορεύουν τις συναθροίσεις για να περιορίσουν την εξάπλωση του ιού, αλλά στα ελληνικά νησιά καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι συνωστίζονται ο ένας δίπλα στον άλλο χωρίς άλλη επιλογή.

Οι 42.000 αιτούντες άσυλο που ζουν σε καταυλισμούς στα ελληνικά νησιά, όπως στη Μόρια και το Βαθύ, είναι εκτεθειμένοι σε διάφορους παράγοντες κινδύνου που μπορούν να τους κάνουν να νοσήσουν και διευκολύνουν την εξάπλωση ασθενειών. Η υγεία των ανθρώπων κινδυνεύει όσο μένουν σε αυτούς τους καταυλισμούς. Ο κορονοϊός είναι απλώς η τελευταία απειλή που αντιμετωπίζουν οι αιτούντες άσυλο, και η κατάστασή τους τούς καθιστά ακόμη πιο ευάλωτους από τον υπόλοιπο πληθυσμό σε μια επιδημία.

«Είμαστε σε επαφή με τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας προκειμένου να συντονίσουμε τις ενέργειές μας, συμπεριλαμβανομένων της ενημέρωσης και της διαχείρισης κρουσμάτων» προσθέτει ο κ. Βεΐζης. «Πρέπει όμως να είμαστε ρεαλιστές: δεν μπορούμε να περιορίσουμε τον ιό στο περιβάλλον ενός καταυλισμού».

Η ανάγκη για εκκένωση των καταυλισμών στα ελληνικά νησιά είναι τώρα πιο επιτακτική από ποτέ. Το να αναγκάζεις τους ανθρώπους να ζουν σε αυτές τις συνθήκες ως μέρος μιας ευρωπαϊκής πολιτικής ήταν πάντα ανεύθυνο, αλλά τώρα πια είναι στα πρόθυρα να γίνει και εγκληματικό, εάν δε ληφθούν μέτρα για την προστασία των ανθρώπων. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να δράσει το συντομότερο δυνατό και να μετακινήσει την πλειοψηφία των 42.000 ανθρώπων σε κατάλληλη στέγη πριν να είναι πολύ αργά.

4. Coronavirus May Disproportionately Hurt the Poor—And That’s Bad for Everyone

  https://time.com/5800930/how-coronavirus-will-hurt-the-poor/

As COVID-19 continues to spread across the United States—infecting at least 1,000 people in more than 35 states, as of Wednesday afternoon—experts are recommending that people avoid large crowds, stockpile shelf-stable foods in case they end up quarantined, and stay home from work and contact a doctor if they are ill.

But there’s a key problem with that advice: A lot of low-income people can’t afford to follow it.

Low-income jobs—line-cooks, nurse’s aids, grocery store clerks, nannies—mostly can’t be done remotely, and the majority of low-income jobs don’t offer paid sick days. Low-income people are disproportionately more likely to be uninsured or underinsured for medical care, and for many, even stocking up the pantry can be an impossible financial hurdle. According to a 2019 Federal Reserve study, 40% of Americans could not come up with $400 to cover an emergency. Lacking resources to prepare and protect against the COVID-19, many of these individuals face a higher risk of contracting—and subsequently spreading—the virus.

There’s a secondary effect, too. As states and community health departments scramble to address the COVID-19 outbreak in the U.S., they are shutting down schools, creating containment zones, and enforcing quarantines—moves that, again, often have outsized, if unintended, downstream effects on poorer people. Many low-income children rely on free and reduced school breakfasts and lunches for their daily nutrition, for example, and low-income parents can’t always afford child care when their school age kids are suddenly home all day. As schools across the nation float virtual learning in lieu of traditional classroom instruction, the millions of households that lack access to high speed internet might be out of luck.

The COVID-19 outbreak hasn’t caused these underlying problems, but it has highlighted the deficits within the U.S.’s fragile social safety net. If low-income Americans get and spread COVD-19 at a higher rate, it’s bad for everyone.

“There’s a confluence of issues that would keep individuals who are on the lower end of the income scale, or are unemployed and underinsured, from being able to stem the tide” of the virus spreading, says Mavis Nimoh, the execuitive director of the Center for Prisoner Health and Human Rights, a partnership between Rhode Island’s Miriam Hospital and Brown University’s medical school.

Elderly people are on the front lines. Not only are they are the most vulnerable to dying from COVID-19, they’re also among the poorest. They are therefore among the least able to heed the advice of the Centers for Disease Control and Prevention, and “have enough household items and groceries on hand so that you will be prepared to stay at home for a period of time.” The median income for retired adults over age 65 in 2017 was less than $20,000, according to the Pension Rights Center, a national nonprofit. Many elderly are also dependent on care from largely low-income health aides, who may themselves be disproportionately exposed to contracting the disease.

Ο ενδημικός πόλεμος στη Μέση Ανατολή

(φωτογραφίες από το ταξίδι μου στη Συρία το 1999)

Εκτός από την πανδημία, υπάρχει και η ενδημία της ατέρμονης βίας στη Μέση Ανατολή, επί δικαίων και αδίκων, επί ενόπλων και αμάχων, που επηρεάζουν τη ζωή μας, όσο και αν δε θέλουμε. (προσφυγικό, γεωπολιτικές απειλές).

-Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΣΤΗ ΣΥΡΙΑ μπαίνει στον 10ο χρόνο.

-Οι μέχρι τώρα νεκροί είναι περίπου 384 000 από τους οποίους 115 000 άμαχοι, με 22 000 παιδιά.

-Επιπλέον 88 000 πέθαναν από βασανιστήρια στις φυλακές του Άσαντ. Πολλούς τους άφηναν να πεθάνουν από την πείνα. -Χιλιάδες είναι οι αγνοούμενοι που απήχθησαν από όλες τις αντιμαχόμενες πλευρές.

–13 εκατομμύρια είναι οι εσωτερικοί και εξωτερικοί πρόσφυγες που αναγκάστηκαν ν’ αφήσουν τις εστίες τους.

-Όλα άρχισαν στις 15 Μαρτίου 2011, όταν οι πολίτες της Συρίας κατέβηκαν στους δρόμους σε αντικυβερνητικές ειρηνικές διαμαρτυρίες ζητώντας ελευθερίες. Ο Άσαντ απάντησε με αληθινά πυρά και άρχισε μια φρικτή σφαγή. Τότε φυσικά κάποιοι πήραν τα όπλα.

-Δυστυχώς από την αρχή η αντίσταση ήταν διαιρεμένη, οι πιο δημοκρατικοί (πχ Ελεύθερος Συριακός Στρατός) ήταν μειοψηφία και γρήγορα το πάνω χέρι το πήραν οι ισλαμιστές.

– Oι ΗΠΑ είχαν πει ότι θα έκαναν επέμβαση αν ο Άσαντ χρησιμοποιούσε χημικά όπλα. Αυτό αποδείχτηκε αλλά οι ΗΠΑ δεν τήρησαν την υπόσχεσή τους, αλλά έκαναν συμφωνία με το Άσαντ να τα καταστρέψει.

-Κάποια στιγμή μπήκαν (από το Ιράκ) στον πόλεμο και οι δυνάμεις του ISIS και οι Σύροι αντιστασιακοί βρέθηκαν μεταξύ δύο πυρών. Εναντίον του ΙSIS στράφηκαν όλες οι αντιμαχόμενες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων και δυτικών στρατιωτικών συμβούλων, αλλά εκείνοι που κυρίως πολέμησαν εναντίον του ISIS με απαράμιλλη γενναιότητα και τους νίκησαν είναι οι Κούρδοι της Συρίας.

– Στο πλευρό του Άσαντ ήταν από την αρχή το Ιράν (χωρίς άμεση στρατιωτική εμπλοκή) και η Λιβανέζικη Χεζμπολλάχ. Τα τελευταία χρόνια προστέθηκαν και οι Ρώσσοι που με τους βομβαρδισμούς τους έδωσαν την δυνατότητα στον Άσαντ να ελέγξει ολόκληρη τη Συρία, πλην της βορειοδυτικής περιοχής των Κούρδων και του Ιντλίμπ. Οι Τούρκοι έκαναν επέμβαση για να εξασφαλίσουν μια λωρίδα στα σύνορά τους, διώχνοντας τους Κούρδους από τη γη τους (εθνοκάθαρση) με σκοπό να εγκαταστήσουν Σύρους πρόσφυγες υπό τη διοίκησή τους.

– Οι δημοκρατικές χώρες εγκατέλειψαν τον Συριακό λαό στα νύχια του Άσαντ, των Ρώσσων, του Ιράν και του Ερντογάν.

-Αυτή τη στιγμή ο Άσαντ είναι νικητής, οι Ρώσσοι συνεχίζουν τους βομβαρδισμούς και οι Τούρκοι τις ένοπλες επεμβάσεις, η Συρία είναι ένας σωρός από ερείπια και αμύθητοι αρχαιολογικοί θησαυροί και μνημεία κατεστραμμένα. (φωτο Μ.Γ.1999)

ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ IDLΙB;

Το Idlib είναι το τελευταίο οχυρό των ανταρτών που μάχονται εναντίον του Άσαντ. Οι μαχητές στην πλειοψηφία τους ανήκουν στην συμμαχία τζιχαντιστικών οργανώσεων Hayat Tahrir al-Sham, μετεξέλιξη της Al Nusra- παρακλάδι της Al Qaeda. Άλλοι τζιχαντιστές αντάρτες υποστηρίζονται από τους Τούρκους και υπάρχουν και τζιχαντιστές Ουιγούροι. Οι μετριοπαθείς είναι μικρή μειοψηφία. Όλοι αυτοί αριθμούν μερικές χιλιάδες. Ο άμαχος πληθυσμός, παγιδευμένος στην επαρχία είναι 3 εκατομμύρια, με 1 εκατομμύριο παιδιά. Ένα 40% είναι εσωτερικοί πρόσφυγες. Από τον Απρίλη του ’19 έχουν σκοτωθεί τουλάχιστον 1,710 άμαχοι, εκ των οποίων 337 γυναίκες και 503 παιδιά. Κάποιοι επιζήσαντες θα έρθουν προς την πόρτα της Ελλάδας/Ευρώπης. (πηγή ΒΒC 18/2/20).

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ-9 : πανδημία και Ευρωπαϊκή Ένωση- c

TO ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ

https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/health/coronavirus-response/recovery-plan-europe_el

Για να συμβάλει στην αποκατάσταση της οικονομικής και κοινωνικής ζημίας που προκάλεσε η πανδημία του κορονοϊού, να δρομολογήσει την ανάκαμψη της Ευρώπης και να προστατεύσει και να δημιουργήσει θέσεις εργασίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει ένα εκτεταμένο σχέδιο ανάκαμψης για την Ευρώπη, το οποίο θα βασίζεται στην αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων που παρέχει ο προϋπολογισμός της ΕΕ.

Μεγάλο ιστορικό βήμα για τη Ευρώπη. Αλληλεγγύη και συμβιβασμός. Γιγαντιαίο «Ευρωπαϊκό Σχέδιο Μάρσαλ»- βοήθεια προς τις χώρες που επλήγησαν από την υγειονομική και κατά συνέπεια την οικονομική κρίση και χτύπημα για τους λαϊκιστές και αντιευρωπαϊστές που προφήτευαν τη διάλυση της Ε.Ε.

Ακούστε:

1. τη συνέντευξη του Αντώνη Τριφύλλη στον Πολ. Παπαδόπουλο (ράδιο ΕΡΤ1) https://webradio.ert.gr/proto-programma/27ma%ce%902020-me-to-proto-stin-evropi-ke-ton-kosmo/ (από τη μέση της εκπομπής και μετά)

2. Τη συνέντευξη του Ξενοφώντα Γιαταγάνα στον Γ.Λαβράνο (984- 28/5 περίπου μετά το πρώτο τέταρτο της εκπομπής)

https://www.mixcloud.com/%CE%91%CE%98%CE%97%CE%9D%CE%91984/playlists/%CF%84%CE%B9-%CF%84%CF%81%CE%AD%CF%87%CE%B5%CE%B9/

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ-9 : πανδημία και Ευρωπαϊκή Ένωση-b

European response to COVID-19 crisis

ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΡΩΝΟΪΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ

https://www.greens-efa.eu/dossier/european-response-to-covid-19-crisis/

Σπάνια μέχρι τώρα έχει συμβεί μια κρίση τέτοιας κλίμακας να επηρέασει τόσο πολλούς, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, σε ολόκληρο τον πλανήτη μας. Πρόκειται για μια πρωτοφανή πρόκληση για τις κοινωνίες μας, τις οποίες η ανθρωπότητα πρέπει να αντιμετωπίσει από κοινού. Αλληλεγγύη και εμπνευσμένη συνεργασία, μακρυά από εθνικισμούς και εγωισμούς, θα διασφαλίσουν ώστε να βγούμε από αυτή την κρίση ισχυρότεροι και σοφότεροι. Δεν πρέπει να αφήσουμε κανέναν να μείνει πίσω, αλλά να το αντιμετωπίσουμε αυτό όλοι μαζί με ανοιχτές καρδιές.

Εμείς οι Ευρωπαίοι Πράσινοι και η Ομάδα των Πρασίνων / Ευρωπαϊκής Ελεύθερης Συμμαχίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στεκόμαστε ενωμένοι για να πάρουμε μέρος στον αγώνα κατά της πανδημίας. Όλοι μαζί

• Συμπάσχουμε με όλη μας τη καρδιά με όλους όσους έχουν μολυνθεί από τον ιό και παλεύουν για τη ζωή τους καθώς και με τις οικογένειες και τους φίλους τους. Μοιραζόμαστε το πένθος εκείνων που έχασαν τα αγαπημένα τους πρόσωπα από την ασθένεια.

• Επιβεβαιώνουμε την συμπαράσταση και την βαθιά μας εκτίμηση πρός όσους διακινδυνεύουν τη ζωή τους για τη φροντίδα των ατόμων που έχουν προσβληθεί από τον ιό. Κανείς δεν μπορεί να υποτιμήσει τη συμβολή τους στις κοινωνίες μας. αυτό δεν πρέπει να ξεχαστεί και δεν θα ξεχαστεί. Επίσης, δεν έχουμε λόγια για να ευχαριστήσουμε αρκετά όλους τους εργαζόμενους που διασφαλίζουν τη διατήρηση βασικών υπηρεσιών, διακινδυνεύοντας καθημερινά την υγεία τους.

• Χαιρετίζουμε τις πρωτοβουλίες και τις δημιουργικές λύσεις από τους απλούς ανθρώπους και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών σε όλη την ΕΕ, οι οποίες βοηθούν τις κοινωνίες μας να αντιμετωπίσουν τη νέα καθημερινή μας πραγματικότητα. Επίσης εκτιμούμε βαθιά τον ρόλο των τοπικών αρχών και των διοικήσεων που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της διαχείρισης αυτής της κρίσης επί του πεδίου.

• Χαιρετίζουμε τα σημάδια αλληλεγγύης που παρατηρούνται μεταξύ χωρών και περιφερειών. Ταυτόχρονα, εκφράζουμε την έντονη λύπη μας για την έλλειψη αλληλεγγύης από τα κράτη-μέλη της ΕΕ που εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης, ιδίως όσον αφορά την Ιταλία, της οποίας η έκκληση για προμήθεια ιατρικών προμηθειών έμεινε χωρίς απάντηση, καθώς και την Ισπανία, η οποία πλήττεται βαριά από την παρούσα κατάσταση. Ζητάμε από όλα τα κράτη μέλη καθώς και από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να συντονιστούν μαζί με όλα τα ευρωπαϊκά κράτη στην περιοχή μας, προκειμένου να διασφαλιστεί η καλύτερη στρατηγική για την παραγωγή και αποδοτική χρήση ιατρικών προμηθειών, η ανταλλαγή πληροφοριών και τεχνογνωσίας, η οικονομική στήριξη καθώς και η συνέχιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, προκειμένου να αποφευχθούν ενδεχόμενες ελλείψεις βασικών αγαθών.

• Ο ιδιωτικός τομέας έχει δείξει λαμπρά παραδείγματα ανταπόκρισης και δημιουργικότητας για την αντιμετώπιση της κρίσης. Ωστόσο και εδώ παρατηρούμε απόπειρες για να αδικαιολόγητο κέρδος μέσω εκμετάλλευσης των θεμιτών ανησυχίες του πληθυσμού. Ειδικότερα, είμαστε κατηγορηματικά αντίθετοι προς κάθε προσπάθεια μαζικής συλλογής προσωπικών δεδομένων, είτε από ιδιωτικούς είτε από δημόσιους φορείς.

• Αναγνωρίζουμε ότι οι κυβερνήσεις της ΕΕ ενεργούν τώρα με καλή πίστη για να βρουν τον καλύτερο τρόπο για την αντιμετώπιση της κρίσης στον τομέα της υγείας και των κοινωνικών και οικονομικών συνεπειών της. Οι Πράσινοι, είτε βρισκόμαστε στην κυβέρνηση είτε στην αντιπολίτευση, δεν φειδόμαστε καμίας προσπάθειας για να συμβάλλουμε στους κοινούς στόχους.

• Είμαστε, ωστόσο, εξαιρετικά ανήσυχοι από τις μονομερείς ενέργειες ορισμένων κυβερνήσεων της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά τα μέτρα έκτακτης ανάγκης. Οποιοσδήποτε περιορισμός των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να είναι όσο το δυνατόν συντομότερος σε διάρκεια και σε κάθε περίπτωση, να είναι μεν αποτελεσματικός, αλλά όχι δυσανάλογος. Ανησυχούμε ιδιαίτερα γιατί ορισμένες κυβερνήσεις προσπαθούν να αντλήσουν πολιτικό όφελος από την πανδημία. Η κρίση δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για την καταστροφή των δημοκρατικών ελέγχων και των ισορροπιών, ούτε των κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων. Οι κυβερνήσεις πρέπει να παραμείνουν υπόλογες και οι έκτακτες εξουσίες πρέπει να εφαρμόζονται με καλή πίστη.

• Χαιρετίζουμε τις δεσμεύσεις που έχουν ήδη αναλάβει σε επίπεδο Ε.Ε. η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να πράξουν «ό,τι χρειάζεται» για να μετριάσουν τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες αυτής της κρίσης, ιδίως όσον αφορά την αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης καθώς και το σχέδιο ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, αλλά πιστεύουμε ότι πρέπει να προχωρήσουν περισσότερο. Συγκεκριμένα, ζητούμε να δοθεί οικονομική βοήθεια στα κράτη μέλη που πλήττονται πιο σκληρά, μέσω επιχορηγήσεων και χαμηλότοκων δανείων χωρίς πολιτικά επικίνδυνους όρους και προϋποθέσεις. Οι κυβερνήσεις και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστούν επειγόντως για τη δημιουργία ευρωομολόγων που θα βοηθήσουν την απαιτούμενη χρηματοδότηση για πολιτικές υγείας και οικονομικής ανάκαμψης.

• Καλούμε επίσης τα κράτη μέλη και την ΕΕ να συντονιστούν, προκειμένου να προβλεφθούν ισχυρά μέτρα για την πρόληψη μαζικών απωλειών θέσεων εργασίας και για τη σταθεροποίηση του εισοδήματος των εργαζομένων που πλήττονται, ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων. Για το διάστημα αμέσως μετά την κρίση θα χρειαστούμε ένα επενδυτικό πακέτο, το οποίο θα πρέπει να επικεντρώνεται στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και στους αυτοαπασχολούμενους και θα πρέπει να συμβάλλει στην ευθυγράμμιση της οικονομίας μας με την κοινωνικο-οικολογική μετάβαση.

• Αναγνωρίζουμε την παγκόσμια διάσταση αυτής της κρίσης και την αλληλεγγύη που έχουν ήδη προσφέρει προς τα Ευρωπαϊκά κράτη χώρες εκτός Ευρώπης. Με τον ίδιο τρόπο, η αλληλεγγύη της ΕΕ δεν πρέπει να σταματά στα σύνορα της ΕΕ, η ΕΕ πρέπει να παράσχει την αναγκαία ανθρωπιστική βοήθεια και τους καλύτερους ιατρικούς πόρους, ιδίως σε χώρες του Νότου του πλανήτη. Η ΕΕ πρέπει να εξασφαλίσει τη μέγιστη δυνατή συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) και άλλους διεθνείς οργανισμούς για την ανάπτυξη αποτελεσματικής ιατρικής απόκρισης (ερευνητική συνεργασία για τα εμβόλια κ.λπ.) και να μοιραστεί αυτή την έρευνα.

Κατά την αντιμετώπιση της κρίσης, πιστεύουμε ότι η κοινή μας πυξίδα θα πρέπει να καθοδηγείται από τα ακόλουθα στοιχεία:

1. Πρέπει να διασφαλίσουμε συλλογικά ότι κανείς δεν θα μείνει πίσω, ειδικά οι πιο ευάλωτοι που βρίσκονται στα περιθώρια των κοινωνιών μας. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει η διαχείριση της κρίσης να ενισχύσει την αδικία και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Ειδικότερα πιστεύουμε ότι η διαχείριση αυτής της κρίσης δεν πρέπει να εμποδίσει την ΕΕ και τα κράτη μέλη της, μαζί με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, να δράσουν με υπευθυνότητα και αίσθηση του επείγοντος για να ανακουφίσουν την επιδεινούμενη κατάσταση των μεταναστών στα Ελληνικά νησιά. Τα στρατόπεδα σε αυτά τα νησιά πρέπει να εκκενωθούν, προκειμένου να εξασφαλιστεί ασφαλής πρόσβαση των μεταναστών/προσφύγων στην υγειονομική περίθαλψη, την καραντίνα και τα άλλα κατάλληλα μέτρα κατά του κορωνοϊού.

2. Η αποτελεσματική, αποδοτική και διαρκής αντιμετώπιση της κρίσης απαιτεί συλλογική δράση. Προστασία της ζωής σημαίνει να αφήσουμε πίσω μας στενά εθνικά ή οικονομικά συμφέροντα. Υπό την έννοια αυτή, ενώ χαιρετίζουμε τις μέχρι τώρα προσπάθειες συντονισμού των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, πρέπει τώρα oι θεσμοί αυτοί να αναλάβουν ηγετικό ρόλο.

3. Η εξεύρεση απαντήσεων στην κρίση απαιτεί από εμάς να ενεργούμε και να σκεφτόμαστε out of the box, δηλαδή εκτός πεπατημένης λογικής, ιδίως όσον αφορά τη μακροοικονομική πολιτική. Οι οργανισμοί, οι νόμοι, οι κανόνες και οι διαδικασίες πρέπει να λειτουργούν για να υπηρετήσουν τη ζωή, όχι το αντίστροφο.

4. Τα δημόσια, δωρεάν και καλά χρηματοδοτούμενα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης είναι και πρέπει να παραμείνουν η ραχοκοκκαλιά τού Κράτους Πρόνοιας των ευρωπαϊκών κρατών και η ΕΕ πρέπει να επιδιώξει περισσότερη συνεργασία μεταξύ τους και να επινοήσει μηχανισμούς για την περαιτέρω στήριξή τους. Θέλουμε να κάνουμε αυτή την κρίση αφετηρία για μεγαλύτερη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, να κινηθούμε προς μια πιο ισχυρή, πιο πράσινη και πιο κοινωνική Ευρώπη.

Μην γελιόμαστε: ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε αυτήν την κρίση και η ικανότητά μας να συντονιζόμαστε και να υποστηριζόμαστε αμοιβαία, μπορεί είτε να καταστρέψει ανεπανόρθωτα τόσο το Ευρωπαϊκό Σχέδιο όσο και τις δημοκρατίες μας, όπως τις γνωρίζουμε, είτε, αντίστροφα, να ενισχύσει και τα δύο.

Είμαστε πεπεισμένοι ότι, έτσι και ξεπεραστεί αυτή η κρίση, δεν θα υπάρχει επιστροφή στο “business as usual”, ούτε μπορεί η κρίση να χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι για σκληρές πολιτικές λιτότητας, όπως συνέβη μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση. Όπως η κλιματική αλλαγή, που θα παραμείνει επείγουσα και υπαρξιακή πρόκληση, έτσι και η πανδημία θέτει σε βαθιά αμφισβήτηση τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένες οι κοινωνίες μας, τον τρόπο που ζούμε σε αυτόν τον πλανήτη και μια σειρά συμβατικών πολιτικών. Περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε από κοινού μια νέα πυξίδα. Από αυτή την άποψη, η κρίση του COVID-19 ενισχύει την απόλυτη ανάγκη για αναμορφωτικές πρωτοβουλίες, όπως μια τολμηρή Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και την μαζική επανεπένδυση σε ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες, πάνω απ’ όλα στον τομέα της υγείας. Μόνο τότε αυτή η κρίση θα οδηγήσει σε πιο δίκαιες, πιο βιώσιμες και πιο δημοκρατικές κοινωνίες. (μετάφραση Μ.Γ.)

Covid-19: Η Eπόμενη Mέρα Για Την Ελλάδα Και Την Ευρώπη

Ο Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας Γιώργος Παγουλάτος συνοψίζει τις συνέπειες της μεγαλύτερης κρίσης της μεταπολεμικής περιόδου στην οικονομία των ευρωπαϊκών κρατών, τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την εργασία, τις επιχειρήσεις και τις γεωπολιτικές ισορροπίες.

διαΝΕΟσις  ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2020

Είναι πόλεμος, όπως συχνά λέγεται. Και όπως με τον προηγούμενο, μεγάλο, παγκόσμιο πόλεμο, ο μεταπολεμικός σχεδιασμός δεν αναμένει το τέλος του πολέμου για να ξεκινήσει. Οι συζητήσεις για την ανίχνευση των διαρκέστερων συνεπειών και την ανασυγκρότηση των οικονομιών μετά την άμεση υγειονομική κρίση διεξάγονται ήδη. Πώς θα μοιάζει η Ευρώπη μετά, και η Ελλάδα μέσα σε αυτήν;

Η πανδημία προκαλεί παγκόσμια οικονομική συρρίκνωση -οι εκτιμήσεις τη συγκρίνουν με τη Μεγάλη Ύφεση του ’30, χειρότερη από την κρίση του 2008. Η ανεργία καλπάζει ξανά. Οι ευρωπαϊκές χώρες και η Ελλάδα μεταξύ αυτών έχουν λάβει ισχυρά μέτρα προστασίας της απασχόλησης (στα εθνικά μέτρα προστέθηκε και το πρόγραμμα SURE της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), που αναμένεται να μετριάσουν την αύξηση της ανεργίας, σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Όμως η ελληνική οικονομία θα πληγεί βαρύτερα, λόγω της θέσης του τουρισμού και συνδεόμενων κλάδων.

Πλήθος επιχειρήσεων θα έχουν καταρρεύσει ή θα χρειάζονται κρατική ενίσχυση για να διασωθούν. Ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κάμψει τους σχετικούς κανόνες προστασίας του ανταγωνισμού. Πολλές επιχειρήσεις θα χρειαστούν όχι απλώς αναβολή φορολογικών υποχρεώσεων, όχι απλώς δάνεια με κρατική εγγύηση, αλλά επιδοτήσεις και άμεσες κεφαλαιακές ενισχύσεις. Η μεταφορά χρεών του ιδιωτικού τομέα στο δημόσιο θα αυξήσει το δημόσιο χρέος σε επίπεδα που για ορισμένες χώρες του Νότου θα κριθούν ως μη βιώσιμα. Καθώς το ελληνικό δημόσιο χρέος βρίσκεται κυρίως στα χέρια του «επίσημου» τομέα, δηλαδή των θεσμών της Ε.Ε., είμαστε έξω από την πρώτη γραμμή του πυρός, παρότι θα βγούμε με χρέος διπλάσιο του ΑΕΠ, το υψηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε. Η «βιωσιμότητα» του ελληνικού χρέους (δηλαδή το αν θα μπορεί να εξυπηρετείται) θα εξασφαλιστεί με περαιτέρω διευθετήσεις ωριμάνσεων, επιτοκίων και περιόδου χάριτος. Όμως, καθώς θα έχουμε ένα πολύ μεγάλο πρωτογενές έλλειμμα το 2020, κρίσιμης σημασίας θα είναι οι στόχοι δημοσιονομικής προσαρμογής που θα συμφωνηθούν με την Ευρωζώνη να είναι ήπιοι, σταδιακοί και επιμεριζόμενοι σε βάθος χρόνου. Πρέπει πάση θυσία να αποτραπεί ένας νέος φαύλος κύκλος λιτότητας-ύφεσης για την Ελλάδα και για τις άλλες χώρες του Νότου που μπήκαν στην κρίση οικονομικά και δημοσιονομικά ήδη εξασθενημένες. Μεταξύ άλλων επίσης, οι δημόσιες αρχές σε όλη την Ευρώπη θα πρέπει να ενισχύσουν τραπεζικά συστήματα τα οποία θα βρίσκονται υπό πίεση υπό το βάρος των νέων κόκκινων δανείων.

Από το ξεκίνημα της πανδημίας, η Ε.Ε. ενεργοποίησε αρκετά σημαντικά εργαλεία σε μια προσπάθεια κοινής αντιμετώπισης της κρίσης. Ρήτρα διαφυγής από τους περιορισμούς του Συμφώνου Σταθερότητας, πόρους από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και πρόγραμμα ασφάλισης εργασίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενεργοποίηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για δάνεια στις επιχειρήσεις και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας με ηπιότερους όρους για χρηματοδοτική στήριξη των κυβερνήσεων. Όλα αυτά είναι σημαντικά, αλλά διάχυτη είναι η αίσθηση, ιδίως στις χώρες του Νότου που μπαίνουν στην κρίση δημοσιονομικά επιβαρυμένες, ότι θα χρειαστούν πολύ περισσότερα. Η συζήτηση για το κορωνο-ευρωομόλογο, που έχει δώσει τη θέση της στον σχεδιασμό ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης (European Recovery Fund), δεν αφορά τόσο το κόστος αντιμετώπισης της παρούσας υγειονομικής κρίσης, όσο το κόστος ανασυγκρότησης την επόμενη μέρα. Όπως και στην προηγούμενη κρίση, ένα «Ευρωπαϊκό Σχέδιο Μάρσαλ» θέτει τον συμβολικό πήχη της φιλοδοξίας, αν και περισσότερο ως άθροισμα εθνικών προγραμμάτων δημοσιονομικής τόνωσης. Όμως η έκδοση κοινού ομολόγου για τη χρηματοδότηση ενός μαζικού επενδυτικού προγράμματος ευρωπαϊκής ανοικοδόμησης, υπό το Ταμείο Ανάκαμψης, θα είναι καθοριστικής σημασίας.

Το τεράστιο χρέος θα κρατά τα επιτόκια των κεντρικών τραπεζών σε μηδενικά επίπεδα για πολύ καιρό. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), με τα εργαλεία που διαθέτει, έχει ήδη προσφέρει αποφασιστική αντιμετώπιση της κρίσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενεργοποιώντας ένα γιγαντιαίο νέο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (ΡΕΡΡ), το οποίο μαζί με το προϋπάρχον (APP), αθροίζεται σε 1,9 τρισ. ευρώ, που ισοδυναμεί με 15% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Ο ρόλος της ΕΚΤ θα αναβαθμιστεί ακόμα περισσότερο σε σημασία. Στη διάρκεια της κρίσης της Ευρωζώνης η ΕΚΤ λειτούργησε ως τελικός εγγυητής, τελικό οχυρό (backstop) ενότητας και ακεραιότητας του ευρώ, παρέχοντας οξυγόνο ρευστότητας στις κυβερνήσεις και τα τραπεζικά συστήματα. Μετά την κρίση θα πρέπει να διευκολύνει την (ανα)χρηματοδότηση του μεγάλου δημόσιου χρέους των κυβερνήσεων (αλλά και των τίτλων που θα εκδώσουν ευρωπαϊκά όργανα) στα όρια της συνταγματικής της εντολής, λειτουργώντας πειστικά ως αγοραστής τελευταίας προσφυγής, μετατρέποντάς το χρέος εάν χρειαστεί σε οιονεί διηνεκές (perpetual), και λειτουργώντας επίσης ως δύναμη ευρωπαϊκής ομοσπονδοποίησης. Ένας τέτοιος ρόλος είναι αναγκαίος, ιδίως ενόψει της απροθυμίας των πλουσιότερων κρατών-μελών να δεχτούν τον δημοσιονομικό επιμερισμό κινδύνων και αμοιβαιοποίηση μελλοντικών χρεών, μέσω σχημάτων τύπου ευρωομολόγου. Ορισμένοι μιλούν ήδη για ECBoJ (προσθέτοντας τα αρχικά της Bank of Japan) παραπέμποντας στην παρατεταμένη νομισματική χρηματοδότηση του δημόσιου χρέους (υπερδιπλάσιο του ΑΕΠ) που επιτελεί εδώ και δύο δεκαετίες η Τράπεζα της Ιαπωνίας. Είναι βέβαιο ότι η ΕΚΤ θα κληθεί ξανά να σώσει την Ευρωζώνη ελαφρύνοντας το βουνό χρέους της επόμενης μέρας, χρηματοδοτώντας μεγάλα αναπτυξιακά προγράμματα μέσα από την αγορά τίτλων όπως της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, ενώ δεν αποκλείεται καθόλου η επιστράτευση εργαλείων αναδιάρθρωσης χρέους (restructuring & reprofiling) και χρηματοπιστωτικού παρεμβατισμού (financial repression), δηλαδή στοχευμένης φορολόγησης του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Την επόμενη μέρα, θα πρέπει να αναζητηθούν νέες ισορροπίες μεταξύ διαφορετικών πηγών φορολογικών εσόδων. Ελπίζεται όχι με περαιτέρω επιβάρυνση της εργασίας, των επιχειρηματικών κερδών (ιδίως των επανεπενδυόμενων) και των ασφαλιστικών εισφορών που δεν θα πρέπει να φορτωθούν νέα βάρη. Η συζήτηση στην Ευρώπη και διεθνώς (ιδίως εάν επικρατήσει Δημοκρατικός Πρόεδρος στις ΗΠΑ) θα μετατεθεί σε μεγαλύτερη φορολόγηση της μεγάλης περιουσίας, των περιβαλλοντικών ρύπων, των μονοπωλιακής ισχύος τεχνολογικών κολοσσών, και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του βλαπτικού φορολογικού ανταγωνισμού, προκειμένου να μην στραγγαλιστούν οι παραγωγικοί συντελεστές του ιδιωτικού τομέα που θα πρέπει να οδηγήσουν την επιστροφή στην οικονομική ανάπτυξη.

Η διαχείριση της κρίσης δρομολόγησε ήδη ορισμένες προσαρμογές που θα έχουν διαρκέστερο χαρακτήρα. Η νέα έμφαση στους κανόνες της υγιεινής, η ενίσχυση της δημόσιας υγείας, των ανθρώπων της και των υποδομών της, αναδείχθηκαν ως προτεραιότητες με διάρκεια. Αποτελούμε τη γενιά που έζησε και μια παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση (στην Ελλάδα μια μεγάλη ύφεση) και τη μεγαλύτερη παγκόσμια πανδημία μετά το 1918. Είναι σαφές ότι αυτό διαμορφώνει στάσεις και πεποιθήσεις, κεντρικός άξονας των οποίων είναι η ρεαλιστική συνειδητοποίηση του ζωτικού ρόλου του κράτους και της καλής διακυβέρνησης στην αντιμετώπιση των κρίσεων, και η εξαέρωση της θεολογικής σχεδόν εξιδανίκευσης των αυτορρυθμιζόμενων αγορών. Το αίτημα για κυβερνητική ποιότητα και διαχειριστική αποτελεσματικότητα θα επιστρέψει, ιδίως σε κοινωνίες που φλέρταραν με τον λαϊκισμό. Η Ελλάδα πέρασε ως τώρα μετ’ επαίνων το τεστ της καλής διακυβέρνησης στην κρίση της ασθένειας Covid-19. Η ανάγκη επίσης για ένα αποτελεσματικό κοινωνικό δίχτυ ασφάλειας αναδεικνύεται εντονότερα σε κοινωνίες που είχαν υποτιμήσει τη σημασία του. Για παράδειγμα, το επιχείρημα για ένα δημόσιο σύστημα υγείας στις ΗΠΑ είναι σήμερα ισχυρότερο παρά ποτέ, καθώς αποκαλύφθηκε η κρατική αποτυχία, στα χέρια μιας ασυνάρτητης ομοσπονδιακής εκτελεστικής εξουσίας, να προστατεύσει επαρκώς τους Αμερικανούς πολίτες. Για την Ευρώπη αντίστοιχα, η θεσμοθέτηση ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος μετά την εμπειρία της κρίσης θα βρει νέους υποστηρικτές.

Ανάμεσα στις θετικότερες παρενέργειες του υποχρεωτικού εγκλεισμού, η συνήθεια της τηλεργασίας, στην οποία υποχρεωτικά μάθαμε, ήρθε για να μείνει. Αυτό είναι καλό για τη μελλοντική ποιότητα ζωής μας, για τη συνολική παραγωγικότητα της οικονομίας και σωτήριο για το περιβάλλον. Πλήθος επιχειρήσεων πλέον θα μπορούν να βελτιώνουν τη λειτουργία τους και την καθημερινότητα των εργαζομένων τους επιτελώντας μεγάλο μέρος των εργασιών τους από απόσταση, αποφορτίζοντας τις οδικές (και αεροπορικές) μεταφορές, με ευεργετικές συνέπειες για το περιβάλλον. Μια νέα ώθηση στην πράσινη ανάπτυξη θα προκύψει από αυτή τη συγκυρία, παρά τις πιέσεις στις δημόσιες δαπάνες. Οι ευρύτερες ωφέλειες από τις νέες τεχνολογίες επέρχονται όχι από την εργαστηριακή εισαγωγή τους αλλά από την ευρεία υιοθέτηση και διασπορά τους στην οικονομία και την κοινωνία. Αυτές οι επωφελείς «εξωτερικότητες δικτύου» διαχέονται πλέον χάρη στην ευρεία χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών από το κράτος, τις επιχειρήσεις, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, τους καταναλωτές και πολίτες κατά την περίοδο των περιοριστικών μέτρων του κορωνοϊού. Αυτό μεταξύ άλλων δίνει μεγάλη ώθηση εξωστρέφειας και παραγωγικότητας στην εκπαίδευση. Τα σχολεία και κυρίως τα πανεπιστήμια θα κρατήσουν έστω και επικουρικά το κεκτημένο της τηλεκπαίδευσης και των τηλεδιασκέψεων. Η από απόσταση διδασκαλία, οι διαδικτυακές διαλέξεις και τα webinars διεθνοποιούν την ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα, καθιστούν το περιεχόμενο της άμεσα συγκρίσιμο και ανταγωνιστικό προς ομοειδείς φορείς του εξωτερικού, επιταχύνοντας τον εκσυγχρονισμό, την αναβάθμιση και τη διεθνοποίηση των πανεπιστημιακών σπουδών.

Κάθε μεγάλη κρίση επιταχύνει ανακατατάξεις στους τομείς της απασχόλησης. Μετά την κρίση οι οικονομίες θα βρεθούν με νέες διευρυμένες ανισότητες. Αυτή τη φορά είναι το χάσμα ανάμεσα στους εργαζόμενους στους τομείς «γνώσης» (knowledge workers) που μπόρεσαν να μεταφέρουν το αντικείμενο της δουλειάς τους στην τηλεργασία, και τους ανθρώπους που η δουλειά τους απαιτεί φυσική εγγύτητα και επαφή, από σερβιτόρους και εργαζόμενους στην τουριστική βιομηχανία μέχρι φυσιοθεραπευτές. Ορισμένες από τις θέσεις εργασίας που χάθηκαν από την κρίση συνδέονται με αλλαγές διαρκέστερου χαρακτήρα, ιδίως εκείνες που αφορούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Οι απώλειες θέσεων εργασίας στους τομείς αυτούς (π.χ. δουλειές που μπορούν να υποκατασταθούν χάρη στις ψηφιακές τεχνολογίες) επιταχύνθηκαν. Νέες ευκαιρίες ανοίγονται σε αντικείμενα όπως η παραγωγή λογισμικού για απομακρυσμένη εργασία, η διαχείριση υπηρεσιών διαμοιρασμού και διαχείρισης δεδομένων στο νέφος, η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού χρήματος, η επέκταση της ηλεκτρονικής υπογραφής, κλπ. Μαζί με τα δίκτυα ψηφιακών και ενεργειακών υποδομών, αυτοί θα είναι μεταξύ των κύριων τομέων στους οποίους θα κατευθυνθούν οι επενδυτικοί πόροι της μετά-την-κρίση ανοικοδόμησης, εθνικοί και ευρωπαϊκοί, παράγοντας νέες συνέργειες δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Παρόμοια θα είναι και η ώθηση στην ανάπτυξη της «ψηφιακής υγείας», της βιογενετικής, της τεχνητής νοημοσύνης και των big data για την ιατροφαρμακευτική έρευνα.

Ηπανδημία ως εξωτερική απειλή τροφοδότησε αμυντικές αντιδράσεις οχύρωσης πίσω από εθνικά σύνορα, αντανακλαστικά προστατευτισμού. Η επιδίωξη της εθνικής (και ευρωπαϊκής) αυτάρκειας σε βασικά νοσοκομειακά και άλλα αναγκαία αγαθά ενθαρρύνει τάσεις επαναπατρισμού της παραγωγής και περιφερειοποίησης των εμπορικών ροών, ιδίως με απομάκρυνση από την Κίνα. Ήδη, ως αποτέλεσμα της εμπορικής επιθετικότητας Τραμπ εναντίον της Κίνας αλλά και της Ευρώπης, η τάση παγκοσμιοποίησης των προηγούμενων δεκαετιών, που είχε ήδη ανακοπεί με την παγκόσμια κρίση του 2008, είχε αντιστραφεί. Είχαν ήδη προηγηθεί του κορωνοϊού, οι εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας: ο τεχνολογικός ανταγωνισμός (με όρους διεθνούς ασφάλειας) ΗΠΑ και Ε.Ε. με την Κίνα στους τομείς της «4^ης βιομηχανικής επανάστασης», τεχνητής νοημοσύνης, μεγάλων δεδομένων, 5G, η τάση απεξάρτησης από την κινεζική τεχνολογία στους τομείς αυτούς, η πρόσφατη Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, η προσπάθεια μείωσης των ρύπων που παράγουν οι παγκόσμιες εμπορικές ναυτιλιακές μεταφορές, η προοπτική υποκατάστασης της εισαγωγής αγαθών από τοπική ή περιφερειακή παραγωγή, οι τάσεις διάρρηξης των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω. Όλα αυτά ήταν δεδομένα πριν από την έλευση της Covid-19, τα οποία η πανδημία απλώς επέτεινε. Η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί, με ταχύτερο ή βραδύτερο ρυθμό αλλά πάντως προς την ίδια κατεύθυνση.

Όμως, από την άλλη πλευρά, η κρίση κατέδειξε πανηγυρικά πόσο αναγκαίος είναι ο διεθνής και υπερεθνικός συντονισμός. Η πανδημία συνένωσε την ανθρωπότητα σε μια κοινή αδυναμία, και οι παράλληλες προσπάθειες αντιμετώπισής της ανέδειξαν τη σημασία των διεθνικών επιστημονικών κοινοτήτων και διεθνών οργανισμών όπως ο ΠΟΥ. Εξίσου σημαντική είναι η διεθνής συνεργασία για την ανοιχτή και συνεχόμενη λειτουργία των αναγκαίων διεθνών παραγωγικών και εφοδιαστικών αλυσίδων για την κυκλοφορία τροφίμων, φαρμάκων και υγειονομικού υλικού. Η Ευρώπη εκεί, μετά τις αρχικές αστοχίες, έδειξε την υπεροχή των κοινών θεσμών και της ευρωπαϊκής  αλληλεγγύης, επαναπατρίζοντας Ευρωπαίους πολίτες από το εξωτερικό, μεταφέροντας μάσκες, αναπνευστήρες και φάρμακα μεταξύ κρατών, και αντλώντας από το πρώτο κοινό ευρωπαϊκό απόθεμα υγειονομικού εξοπλισμού. Παρά τις άφθονες αιτιάσεις, ο ευρωπαϊκός συντονισμός σε μια ατελή Ευρωπαϊκή Ένωση εθνικών κρατών ήταν πιθανόν αποτελεσματικότερος από ό,τι μεταξύ των ομόσπονδων πολιτειών στις ΗΠΑ.

Όπως συχνά έχει γραφτεί, είναι η πρώτη παγκόσμια κρίση στην οποία οι ΗΠΑ όχι μόνο δεν έχουν ηγετικό ρόλο αλλά (υπό τον συγκεκριμένο Πρόεδρο) είναι διεθνώς απούσες, αν όχι ευθέως υπονομευτικές των διεθνών θεσμών και της διεθνούς συνεργασίας. Tο κενό έσπευσε βέβαια να καλύψει η Κίνα, ένα καθεστώς αποτελεσματικό όσο και απολυταρχικό. Η κρίση χτυπάει ένα ακόμα καμπανάκι για την ανάγκη βαθύτερης ενοποίησης και γεωπολιτικής ενηλικίωσης της Ευρώπης. Υπό διακύβευση δεν είναι μόνο τα κοινά ευρωπαϊκά συμφέροντα στον κόσμο, και η προστασία ενός διεθνούς συστήματος πολυμερών θεσμών και κανόνων που λειτούργησε επωφελώς υπέρ της Ευρώπης. Υπό διακύβευση είναι ίσως ακόμα περισσότερο, η υπεράσπιση της «δυτικού τύπου» φιλελεύθερης δημοκρατίας, σε μια εποχή που η Δύση, ως φθίνον γεωπολιτικό υποκείμενο διατλαντικής συνεργασίας, αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη πρόκληση ολόκληρης της μεταπολεμικής περιόδου.

O Γιώργος Παγουλάτος είναι Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ και μέλος του advisory board της διαΝΕΟσις.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ-9 : πανδημία και Ευρωπαϊκή Ένωση- a

“Not since the end of the Second World War have we faced such a dramatic crisis,” said President of the European Parliament David Sassoli, promising Parliament would work swiftly on the Covid-19 relief package presented by the European Commission.
It consists of:
support for the health systems of EU countries
support for jobs, businesses and the economy
 in addition to the commitments made by EU countries, at least €37 billion is ready and available from the EU budget.

 

Guy Verhofstadt

30 Μαρτίου

We will overcome this Corona crisis as a society of free and responsible people. Not because a one-party state or a wannabe dictator tells us to behave in a certain way. Resist those who abuse this Corona-crisis to limit personal freedoms long after the crisis is over. Sign this petition!

No Quarantine for Democracy! https://www.change.org/p/european-commission-protect-democracy-during-the-corona-pandemic-a5009533-a22f-4a07-8da4-fc30c4a80b0d?recruited_by_id=43715470-728c-11ea-8b36-7d5e80dfcf47&utm_source=share_petition&utm_medium=copylink&utm_campaign=psf_combo_share_initial&utm_term=share_petition&fbclid=IwAR2NGZR9ThAutwkKkNnbSfGf_ueIHPdYMW5b4qLZOf1z8BlmGvof5d7ytEw

Μαργαρίτης Σχοινάς: Η Ευρώπη Επίκεντρο Αλληλεγγύης

O αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς γράφει για τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην αντιμετώπιση της επιδημίας του κορωνοϊού.

«Δεν είμαι Αθηναίος, ούτε Έλληνας πολίτης, αλλά πολίτης του κόσμου», έχει πει ο Σωκράτης. Στις στιγμές περισυλλογής που διαθέτω τώρα, πολλές περισσότερες από αυτές που είμαι συνηθισμένος, τα λόγια του ακούγονται πιο αληθινά από ποτέ. Η παγκόσμια κρίση υγείας, με την οποία όλοι βρισκόμαστε σήμερα αντιμέτωποι έχει αναδείξει δύο βασικά δεδομένα.

Το πρώτο είναι ότι είμαστε όλοι ίσοι. Ο ιός που μας πλήττει δεν κάνει διακρίσεις. Δεν γνωρίζει σύνορα, κοινωνικές τάξεις, εισοδήματα, θρησκείες ή πολιτισμούς.

Το δεύτερο είναι ότι κανείς από εμάς δεν είναι μόνος. Αυτό μπορεί να ακούγεται παράδοξο τη στιγμή που βρισκόμαστε όλοι απομονωμένοι στα σπίτια μας. Αλλά αυτό που έδειξε περίτρανα αυτή η κρίση είναι ότι κάθε μας πράξη και δράση έχει επιπτώσεις στους συνανθρώπους μας.

Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον.

Αυτά που ζούμε αναπόφευκτα ορίζουν και την απάντηση που δίνουμε εδώ στην Ευρώπη, απέναντι στην κρίση. Τις πρώτες μέρες, αναπόφευκτα υπήρξαν διαφορετικές και συχνά ασυντόνιστες εθνικές δράσεις και αντιδράσεις, απόλυτα κατανοητές λόγω της διάστασης και της φύσης της κρίσης. Ωστόσο, πολύ γρήγορα όλα τα κράτη-μέλη μας συνειδητοποίησαν ότι οι συντονισμένες πρωτοβουλίες αποτελούν μονόδρομο. Δεν είμαστε μόνοι στη φουρτούνα, όλοι μας υποφέρουμε το ίδιο. Μπορούμε να πετύχουμε την έξοδο από αυτή την κρίση μόνο εάν εργαστούμε όλοι μαζί, ατομικά και συλλογικά, για να προστατέψουμε τους πολίτες μας.

Αυτό αρχίζει με την ενίσχυση και υποστήριξη των συστημάτων μας δημόσιας υγείας, των συστημάτων ασφαλείας και των αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων και ιατρικών ειδών. Όλα τα κράτη μέλη μας έχουν θεσπίσει ισχυρά μέτρα για την πρόληψη της διάδοσης του ιού και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινητοποιεί όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της για να τα στηρίξει. Από τον συντονισμό των μέτρων για τον έλεγχο των συνόρων, την υποστήριξη των επαναπατρισμών, την προώθηση κοινών διαδικασιών σύναψης συμβάσεων για ιατρικό εξοπλισμό, την εξασφάλιση ελεύθερης διέλευσης για βασικά αγαθά στην εσωτερική αγορά έως την κινητοποίηση μιας άνευ προηγουμένου οικονομικής στήριξης και χαλαρών κανόνων για τους εθνικούς προϋπολογισμούς και τις κρατικές ενισχύσεις. Δεν αφήνουμε τίποτα στην τύχη, καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια.

Οι Ευρωπαίοι συμπολίτες μας επίσης κινητοποιήθηκαν αστραπιαία ενωμένοι σαν μια γροθιά. Όπως οι κάτοικοι της βαυαρικής πόλη Μπάμπεργκ που στέκονται στις ταράτσες και τα μπαλκόνια και ανοίγουν τα παράθυρα των σπιτιών τους για να τραγουδήσουν το Bella Ciao σε ένδειξη αλληλεγγύης με την Ιταλία. Όπως οι σερενάτες της ισπανικής αστυνομίας για τους απομονωμένους κατοίκους της Μαγιόρκα. Όπως ο χαιρετισμός από τις σειρήνες της βελγικής αστυνομίας προς τιμή και αναγνώριση όλων όσων εργάζονται στον τομέα της υγείας και περίθαλψης. Όπως οι κάτοικοι στον Έβρο που βγαίνουν στους δρόμους για να καλωσορίσουν το προσωπικό της Frontex που, εν μέσω της πανδημίας, εγκατέλειψε το σπίτι του για να προστατεύσει τα κοινά εξωτερικά σύνορά μας. Πρόκειται για μια όμορφη και αυθόρμητη χορογραφία υπό τον ήχο της αλληλεγγύης μεταξύ των Ευρωπαίων που δείχνει κάτι βασικό. Ότι ο τρόπος ζωής μας μπορεί μεν να έχει επηρεαστεί, αλλά όχι οι αξίες στις οποίες βασίζεται..

Μαθαίνουμε ξανά όλοι αυτό που συχνά παραμελούσαμε σαν τετριμμένο ή αυτονόητο: ότι οι μεμονωμένες απαντήσεις δεν λειτουργούν, μόνο ενωμένοι μπορούμε να επουλώσουμε αυτήν την πληγή. Ορισμένοι θα επιχειρήσουν να αντλήσουν διαφορετικά συμπεράσματα για την αξία και τη συνοχή της Ευρώπης. Θα διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις και θεωρίες συνωμοσίας και θα προσπαθήσουν να ξηλώσουν τις ραφές που μας κρατούν ενωμένους. Δεν είναι η πρώτη φορά. Τους γνωρίζουμε καλά. Είναι οι ίδιοι που δήλωναν ότι η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δεν μπορούσε να επιβιώσει απέναντι στη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση. Οι ίδιοι που προέβλεπαν το τέλος του ευρώ και τη κατάρρευση της ευρωζώνης. Έκαναν λάθος τότε όπως κάνουν και τώρα.

Ο κόσμος μετά τον κορωνοϊό θα είναι διαφορετικός. Πολλές βεβαιότητες στην οικονομία, την τεχνολογία και την ασφάλεια θα κλονιστούν. Έχουμε πολύ μεγάλο δρόμο μπροστά μας για να ξεπεράσουμε το πλήθος των νέων προκλήσεων που θα αντιμετωπίσουμε. Είμαστε στην αρχή αυτής της κρίσης και η Επιτροπή είναι έτοιμη να κάνει ακόμη περισσότερα, όπως θα εξελίσσεται η κατάσταση. Αλλά η ταπεινή μου ελπίδα είναι ότι τελικά αυτή η κρίση θα συμβάλει στο να έρθουν τα κράτη-μέλη πιο κοντά, συνειδητοποιώντας συγχρόνως ότι η μοίρα μας ως Ευρωπαίων είναι κοινή. Να μη λησμονούμε την άλλη προειδοποίηση του Σωκράτη ότι «δεν μπορούμε να ζήσουμε καλύτερα χωρίς να επιδιώξουμε να γίνουμε καλύτεροι.» Ότι η Ευρώπη όχι μόνο δεν θα γίνει το επίκεντρο του προβλήματος, αλλά αντίθετα θα καταστεί το επίκεντρο της αλληλεγγύης.

---

* Το άρθρο του Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτη Σχοινά, δημοσιεύτηκε στις 29 Μαρτίου 2020 στην επίσημη ιστοσελίδα της Κομισιόν.

‘Those spreading disinformation harm you,’ European Commission President Ursula von der Leyen said in an online video statement on Tuesday. (Photo by JOHN THYS/AFP via Getty Images)

Russia and China push ‘fake news’ aimed at weakening Europe: report

POLITICO 4/1/20, Mark Scott

EU officials claim both Moscow and Beijing continue to peddle disinformation on social media whose aim is to undermine the European Union and its partners.

China and Russia continue to use the global coronavirus crisis to spread false reports and other online disinformation, according to the latest update published Wednesday from the European External Action Service’s team dedicated to highlighting such digital tactics.

The group, called East Stratcom and whose mandate includes debunking fake news originating from Russia, said there had been more than 150 cases of pro-Kremlin disinformation linked to the global health crisis since late January. That includes claims that the European Union was on the verge of collapse because of national governments’ fumbled responses to COVID-19.

Across social media, these narratives, often promoted by Russian media outlets like RT and Sputnik, have also highlighted how the Kremlin has been better prepared than its Western counterparts, and how some EU governments welcomed aid provided by both Moscow and Beijing.

So far, these messages have yet to break through to a wider audience, mostly staying within Russian- and Chinese-friendly audiences online, particularly in countries like Italy, Spain and Greece.

But as the global crisis grows at pace, such efforts — both from state-backed groups and domestic EU actors — are linking the coronavirus pandemic with existing misinformation themes, including the targeting of migrants, minority groups and the long-term credibility of the EU, according to the authors of the update.

«In the EU and elsewhere, coordinated disinformation messaging seeks to frame vulnerable minorities as the cause of the pandemic and to fuel distrust in the ability of democratic institutions to deliver effective responses,» the officials wrote in their analysis. «Some state and state-backed actors seek to exploit the public health crisis to advance geopolitical interests, often by directly challenging the credibility of the European Union and its partners.»

Both Russia and China have rejected accusations that they have spread false reports and disinformation online.

In response to the public health crisis, EU officials and executives from Google, Facebook and Twitter have tried to clamp down on the worst offenders, with Ursula von der Leyen, the European Commission president, urging both tech companies and the public to do more to stop the spread of disinformation online.

Confronted with demands for action, social media giants have beefed up their response to the crisis, including promoting official advice, removing harmful material and using artificial intelligence tools to track false reports. Still, many policymakers remain unsatisfied, and misinformation remains rife on these digital platforms.

«Those spreading disinformation harm you,» von der Leyen said in an online video statement on Tuesday. «Disinformation can cost lives.»

In recent weeks, China and Russian had attempted to undermine Europe’s response to the crisis, according to the analysis. That included promoting messages, both within the 27-country bloc, as well as the Western Balkans, North America and elsewhere, that the EU was not tackling the pandemic, that it was betraying its core values in the region’s response and that Moscow and Beijing were the only ones providing a robust strategy to combat COVID-19.

Yet despite these state-backed initiatives, most online falsehoods about the coronavirus still originate from average EU citizens looking for advice, guidance and support from others on social media, according to several independent disinformation experts who were not connected to the EU’s latest analysis.